Prokuroria e Kosovës dhe Prokuroria Speciale kanë rol thelbësor në ruajtjen e sundimit të ligjit dhe ndëshkimin e korrupsionit e krimit të organizuar. Megjithatë, këto institucione shpesh janë kritikuar për ndikime politike, korrupsion dhe neglizhencë në hetimin e rasteve të ndjeshme. Këto probleme kanë çuar në humbjen e besimit të qytetarëve dhe kanë nxitur perceptimin se ligji zbatohet në mënyrë selektive.
1. Korrupsioni dhe Ndikimet Politike në Drejtësi
Një nga problemet kryesore që po e shkatërron funksionimin e këtyre institucioneve është ndikimi politik mbi prokurorët dhe gjyqtarët. Ky ndikim ka bërë që shumë raste të korrupsionit të lartë dhe abuzimit me detyrën të mbeten pa epilog.
Dështimi për të ndjekur raste të korrupsionit të lartë – Disa figura politike dhe biznesmenë të fuqishëm kanë arritur t’i shmangen drejtësisë përmes lidhjeve me institucionet e drejtësisë.
Presionet ndaj prokurorëve dhe gjyqtarëve – Ka raportime të shumta për ndërhyrje politike që ndikojnë në vendimmarrje, duke frenuar hetimet e rasteve të rëndësishme.
Keqpërdorimi i rezervave shtetërore dhe pasurive publike – Skandale të mëdha financiare kanë mbetur pa u hetuar plotësisht.
Siç thekson analisti Qani shabani Një sistem dejtësie që nuk është i aftë të ndëshkojë korrupsionin në nivelet më të larta është një sistem që nuk funksionon për qytetarët, por për ata që kanë pushtet."
2. Raste të Pazbardhura dhe me Vonesa
Mungesa e veprimit të shpejtë në hetimin e rasteve të korrupsionit dhe kriminalitetit ka krijuar pasiguri juridike. Më poshtë janë disa nga rastet më të mëdha që ende nuk kanë marrë një zgjidhje përfundimtare:
2.1 Keqpërdorimi i rezervave shtetërore (2010-2020)
Rezervat shtetërore të Kosovës, të cilat duhet të përdoren për raste emergjente, janë abuzuar për qëllime politike dhe biznesi.
Raportet e Auditorit të Përgjithshëm kanë zbuluar se miliona euro janë keqpërdorur përmes tenderëve të dyshimtë.
Deri më sot, Prokuroria Speciale nuk ka sjellë ndonjë aktakuzë të fortë ndaj zyrtarëve përgjegjës.
2.2 Afera "Pronto" dhe ndikimi politik në emërime publike
Në këtë skandal, ku janë përfshirë politikanë të PDK-së, janë zbuluar biseda të përgjuara që dëshmojnë ndikimin politik në emërime dhe vendimmarrje.
Megjithëse skandali u publikua në 2016, askush nuk është ndëshkuar me një vendim të prerë.
2.3 Dyshimet për pasurimin e paligjshëm të Hashim Thaçit dhe bashkëpunëtorëve të tij
Ka pasur raportime dhe dokumente që sugjerojnë se pasuria e Thaçit dhe zyrtarëve të tjerë të lartë është shumë më e madhe sesa e ardhurat e tyre zyrtare.
Prokuroria nuk ka ndërmarrë veprime konkrete për të hetuar burimet e pasurisë së Thaçit dhe bashkëpunëtorëve të tij.
2.4 Rasti i Telekomit të Kosovës dhe kontrata e dyshimtë me Z-Mobile
Telekomi i Kosovës ka pësuar humbje milionëshe për shkak të një kontrate të diskutueshme me Z-Mobile.
Prokuroria ka zvarritur hetimet për këtë rast, duke lejuar që skandali të kalojë pa përgjegjësi ligjore.
2.5 Dështimi për të hetuar pasojat e "Privatizimit të Kosovës"
Privatizimi i shumë ndërmarrjeve publike është bërë në mënyrë të dyshimtë, duke favorizuar individë dhe kompani të lidhura me politikën.
Prokuroria Speciale nuk ka ndërmarrë masa për të ndëshkuar ata që kanë përfituar në mënyrë të paligjshme nga këto privatizime.
3. Pasojat e Këtyre Dështimeve
Dështimet e Prokurorisë dhe Prokurorisë Speciale kanë krijuar pasoja të mëdha për sundimin e ligjit dhe stabilitetin institucional në Kosovë:
Humbja e besimit në sistemin e drejtësisë – Qytetarët nuk besojnë më se drejtësia funksionon për të gjithë.
Përhapja e korrupsionit dhe krimit të organizuar – Mosndëshkimi ka bërë që korrupsioni të thellohet edhe më shumë.
Dëmtimi i imazhit ndërkombëtar të Kosovës – Partnerët ndërkombëtarë po bëjnë presion për reforma, por progresi është minimal.
Siç thekson Shabani, "Nëse Kosova nuk arrin të vendosë drejtësi për të gjithë, atëherë ajo do të vazhdojë të jetë një shtet ku sundimi i ligjit është vetëm një slogan."
4. Nevoja për Reforma Urgjente
Për të siguruar një sistem të drejtësisë të pavarur dhe të fuqishëm, duhen ndërmarrë masa konkrete:
Hetim i pavarur për pasurinë e politikanëve – Çdo zyrtar i lartë duhet të hetohet për burimin e pasurisë së tij.
-Llogaridhënie për prokurorët dhe gjyqtarët – Çdo prokuror dhe gjyqtar që dështojnë në detyrën e tyre duhet të përballen me shkarkim dhe ndjekje penale.
-Përshpejtimi i hetimeve për rastet e pazbardhura – Rastet e korrupsionit, krimit të organizuar dhe terrorizmit nuk duhet të mbeten të zvarritura për vite.
-Ndëshkim i ashpër për abuzimet me fondet publike – Çdo individ që keqpërdor paranë publike duhet të përballet me drejtësinë pa kompromis.
Prokuroria e Kosovës dhe Prokuroria Speciale kanë dështuar në misionin e tyre për të sjellë drejtësi dhe për të ndëshkuar korrupsionin. Rastet e pazbardhura dhe mungesa e llogaridhënies për politikanët dhe zyrtarët e lartë tregojnë një sistem që është i kapur nga politika.
"Një drejtësi e kapur është fundi i demokracisë. Nëse Kosova nuk reformon prokurorinë dhe gjyqësorin, atëherë ajo nuk do të ketë kurrë një shtet të qëndrueshëm dhe të zhvilluar."
Për këtë arsye, reformat në drejtësi duhet të bëhen prioritet kombëtar për të rikthyer besimin e qytetarëve dhe për të ndërtuar një shtet të së drejtës të vërtetë.
