Në momentin kur qytetarit i mohohet dinjiteti – kur i rrezikohet liria nga forma të zbutura të kapjes së pushtetit –, ai natyrshëm politizohet, madje edhe rebelohet. Qytetari kosovar kishte shpresuar se – pas dekadave të trajtimit të tij si element pasiv në këndin e konsumit politik – do të vinte dita që shteti të lirohej nga kapja e partive, nga klanet dhe rrjetet e privilegjuara. Ai e besoi se më në fund do të ndodhte një ndërrim real, një frymëmarrje e re demokratike. Mirëpo ajo shpresë u tradhtua – jo nga turbullira e jashtme, por nga institucionet që premtuan rinovimin. Konkretisht, LDK – në vend që të ishte bariu i reformës – u bë pjesëmarrëse në riprodhimin e sistemeve që duhej të ndryshoheshin.
Kur u formua koalicioni PDK–LDK–Lista Serbe, qytetari kuptoi se rruga drejt emancipimit politik ishte devijuar. Ai humbi shpresën se shoqëria kosovare do të mund të shndërrohej ndonjëherë në diçka tjetër përveçse një rrotë riciklimi të fytyrave të vjetra. Qytetari iku – nga vetja, nga familja, nga vendi – i lodhur nga mungesa e perspektivës për ndryshim të vërtetë.
Në këtë panoramë, LDK-ja u bë simbol i humbjes së busullës politike. Interesi grupor u vendos para interesit kombëtar; integriteti institucional u sakrifikua në emër të stabilitetit të brishtë të pushtetit. Por koha e mashtrimeve, e intrigave dhe e “shpëtimtarëve” hipokritë u rrëzua pjesërisht nga një valë popullore më e ndërgjegjshme.
Binomi Albin Kurti–Vjosa Osmani solli në skenë një imazh tjetër – komunikim të drejtpërdrejtë me botën, në anglisht të rrjedhshme, duke treguar se përfaqësimi global nuk është luks, por domosdoshmëri. Shteti duhet të flasë gjuhën e qytetarit, jo të përkthyesve që ndërmjetësojnë çdo fjalë.
Fakte dhe realitete të reja
Në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit 2025, Vetëvendosje fitoi rreth 40.8 % të votave, ndërsa LDK mori 17.6 % dhe PDK 22.2 %. Pjesëmarrja ishte vetëm 40.6 %, duke dëshmuar lodhjen e madhe qytetare ndaj politikës. Pas zgjedhjeve, LDK refuzoi ofertën për koalicion nga Vetëvendosje, duke propozuar një qeveri kalimtare për “stabilitet institucional”, ndërsa Kuvendi mbeti i bllokuar për muaj të tërë. Presidentja Osmani këmbënguli se Kushtetuta është obligim, jo opsion, duke paralajmëruar krizë të re të legjitimitetit institucional.
Ndërkohë, sipas Censusit 2024, shkalla e analfabetizmit ra nga 3.85 % në 2.27 %, rreth 30 902 persona të analfabetë. Por shifra e vërtetë e analfabetizmit funksional mbetet shumë më e lartë: një brez që ka kaluar shkollën, por nuk ka mësuar të lexojë realitetin politik, të analizojë, as të kërkojë llogari. Dhe është ky qytetar i keqarsimuar politikisht që i mundëson kapjen e shtetit nga elitat e vjetra.
Në politikën kosovare, “përkthyesit” nuk janë vetëm ata që përkthejnë gjuhë – janë ata që përkthejnë pushtetin në përfitim personal, reformën në rotacion, demokracinë në qeveri pa përgjegjësi. Këta përkthyes, analfabetë funksionalë në kuptimin politik, u vetëshpallën “shpëtimtarë të kombit”, ndërkohë që institucionet publike po gërryheshin nga brenda.
Le të mbretërojë fryma zgjedhore e arbitrazhit nëpër komuna
Në Kosovën e vitit 2025, pushteti lokal është bërë laboratori më i qartë i krizës së vlerave politike. Në shumë komuna, fryma zgjedhore nuk përfaqëson më garë programore, por arbitrazh të interesave, ku vota blihet e shitet për ta ruajtur pushtetin. Koalicionet lokale nuk ndërtohen mbi vizion, por mbi marrëveshje për poste drejtorish, tendera e favore të brendshme.
LDK dhe PDK – ish-rivalë historikë – janë bashkuar në disa komuna për të ruajtur ndikimin mbi administratën. Ndërkohë, Vetëvendosje përballet me fenomenin e “monopolizimit moral”, duke e parë veten si e vetmja bartëse të së drejtës për reformë, ndërsa realiteti i brendshëm tregon se edhe aty po krijohen shtresa burokratike që e ngadalësojnë frymën e ndryshimit.
Në këtë terren elektoral, qytetari është kthyer në arbitër të lodhur midis premtimeve të njëjta. Ai sheh si flamujt ndërrohen, por jo mendësia. Fushatat janë spektakël fjalësh boshe, ndërsa problemet reale mbeten të pandryshuara: papunësia, korrupsioni, infrastruktura e dobët dhe mungesa e planifikimit urban. Demokracia lokale ka degraduar në pazar politik, ku “fituesi” është ai që ka më shumë patronazh, jo më shumë ide.
Në vend të debatit për zhvillim, sundon kultura e arbitrazhit: kush kujt i shërben për të ruajtur pushtetin? Kush kujt ia përkthen premtimin në përfitim personal? Dhe kështu cikli vazhdon – nga qendra në komunë, nga komunat në qeveri – një simfoni e riciklimit që mbulon dështimet me patriotizëm lokal.
Kjo “frymë zgjedhore e arbitrazhit” është simptomë e mungesës së ndërtimit institucional nga poshtë-lart. Përderisa qytetari nuk e sheh komunën si hapësirë të barazisë dhe shërbimit publik, por si arenë të klientelizmit, asnjë reformë e nivelit të lartë nuk do të ketë efekt.
Prandaj, le të mbretërojë përkohësisht kjo frymë arbitrazhi – që qytetari ta njohë farsën, ta dallojë nga demokracia reale dhe të kërkojë në zgjedhjet e ardhshme jo arbitra, por përfaqësues të vetëdijes qytetare. Vetëm atëherë mund të themi se Kosova ka kapërcyer periudhën e analfabetizmit funksional dhe të përkthyesve që ndërmjetësojnë gjithçka, përveç së vërtetës.
