Në përvjetorin e sulmit në Banjskë, objektivat pas këtij akti të dhunshëm po rifreskohen me intensitet të ri.
Maria Zakharova, zëdhënësja e Ministrisë së Punëve të Jashtme ruse, ka shprehur mbështetje të fortë për presidentin serb, Aleksandar Vuçiq, duke promovuar kthimin e forcave serbe në Kosovë në përputhje me Rezolutën 1244 të OKB-së, thuhet në një analizë të institutit Octopus, autorë të së cilës janë Agim Musliu dhe Gurakuç Kuçi.
Ky projekt, i miratuar së fundi nga Asambleja Serbe po fiton tërheqje gjithnjë e më të madhe në diplomacinë perëndimore, e nxitur nga lobi serb, duke shërbyer si instrument për të justifikuar ambiciet territoriale të Beogradit.
“Rusia, si sponsori kryesor i këtij procesi, ka shfrytëzuar rreshtimin e Serbisë me Perëndimin si një mjet strategjik në luftën hibride, duke synuar të avancojë ndikimin e saj në Ballkanin Perëndimor. Kjo dinamikë ngre pyetje thelbësore në lidhje me stabilitetin rajonal dhe sfidat që qëndrojnë përpara në politikën ndërkombëtare”, thuhet në analizë.
Maria Zakharova, zëdhënëse e Ministrisë së Punëve të Jashtme ruse, njoftoi se Rusia mbështet nismën e presidentit serb Aleksandar Vuçiq për të rifutur forcat serbe në Kosovë, në përputhje me Rezolutën 1244 të OKB-së. Kjo deklaratë nga Moska përfaqëson një angazhim të vazhdueshëm ndaj interesave strategjike të Serbisë, jo thjesht për zbatimin e planit shtatëpikësh të Vuçiqit, të publikuar më 13 shtator 2024, por për një lëvizje më të thellë dhe më të mirëllogaritur.
Octopus thekson se Plani i Vuçiqit përmban shtatë kërkesa publike ndaj Kosovës, të cilat në mënyrë efektive synojnë të ndryshojnë statusin e Kosovës në një mënyrë që minon sovranitetin e saj. Edhe pse të papranueshme për çdo vëzhgues racional, këto kërkesa zbulojnë një qëllim më të thellë: krijimin e një preteksti për veprime të mëtejshme që shkojnë përtej fazës diplomatike.
“Synimi i këtyre kërkesave është të krijojë terrenin për një konflikt hibrid ruso-serb në Kosovë, i cili mund të fillojë me masa demonstrative si mosbindje civile, akte terroriste, protesta të dhunshme dhe incidente sporadike të organizuara. Këto aktivitete të mirëorganizuara synojnë të destabilizojnë Kosovën dhe të gjenerojnë një narrativë që justifikon ndërhyrjen e re ndërkombëtare.
Kjo ndërhyrje do të përfshinte forcat e KFOR-it, riaktivizimin e misionit të UNMIK-ut dhe kthimin e forcave ushtarake serbe në veri të Kosovës, duke u thirrur edhe një herë në Rezolutën 1244 të OKB-së.
Ky objektiv strategjik u bë më i qartë më 9 qershor, kur u mblodh Kuvendi i madh mbarëserb . Në këtë seancë të jashtëzakonshme u mblodhën Presidenti dhe Qeveria e Serbisë, qeveria e Republikës ‘Srpska’ dhe Kisha Ortodokse Serbe. Deklarata e dalë nga ky asamble bazohet në nenet 4 dhe 6, si dhe në Aneksin 2 të Rezolutës 1244, duke hedhur “themelet” për kthimin ushtarak serb në Kosovë”, thuhet në analizë.
Ambiciet e Serbisë për të pushtuar veriun e Kosovës dhe për ta legjitimuar atë përmes rezolutës 1244
Serbia po përpiqet të justifikojë kthimin e saj në Kosovë – qoftë përmes luftës hibride, akteve terroriste apo ndryshimeve në peizazhin gjeopolitik – duke u mbështetur në narrativën e të drejtave të saj sipas Rezolutës 1244 të Kombeve të Bashkuara. Ky synim strategjik u konfirmua më 9 qershor gjatë Luftës së Madhe. Kuvendi i Serbisë, i mbajtur ndërmjet përfaqësuesve të Serbisë, Republika Srpska dhe Kishës Ortodokse Serbe.
“Në këtë kuvend u miratua një deklaratë ku theksohej Kosova dhe roli i Rezolutës 1244 si bazë ligjore për pretendimet e Serbisë për të rikthyer praninë e saj. Deklarata citon nenet 4 dhe 6, si dhe aneksin 2 të rezolutës, duke pretenduar se këto legjitimojnë të drejtën e Serbisë për të rivendosur praninë e saj në Kosovë.
Ky asamble pasoi Këshillin e Kishës Ortodokse Ruse, të mbajtur më 27-28 mars nga Patriarkana e Moskës (deputeti ROC), ku u miratua një dokument ideologjik dhe politik i titulluar ‘E tashmja dhe e ardhmja e botës ruse’, drejtuar legjislativit dhe ekzekutivit rus. autoritetet. Në këtë dokument, deputeti i ROC shpalli se Rusia është krijuesi, shtylla dhe mbrojtësi i botës ruse, duke pohuar se kufijtë e kësaj bote shpirtërore dhe kulturore shtrihen përtej territorit aktual të Federatës Ruse. Ky dokument gjithashtu shenjtëroi luftën e Rusisë në Ukrainë, duke e inkuadruar atë brenda kontekstit më të gjerë të përpjekjeve për të ruajtur një rend qytetërues rus”, thuhet tutje në analizë.
Sulmi i Banjskës si një skenar diplomatiko-ushtarak
Asambleja e Madhe Gjithëserbe fillimisht ishte caktuar për 5-6 maj, menjëherë pas deklaratës së Vuçiqit që kërcënonte Perëndimin se çdo përpjekje për të pranuar Kosovën në Këshillin e Evropës do të provokonte zemërimin e Serbisë, duke parashikuar ndryshime gjeopolitike që do të mundësonin veprime të drejtpërdrejta kundër Kosovës. Megjithatë, kjo asamble u shty për 9 qershor për të pritur rezultatin e vendimit të Këshillit të Evropës për Kosovën dhe statusin e saj të zgjeruar në NATO, duke kaluar nga një shtet vëzhgues në një anëtar të asociuar.
Këto përpjekje të përsëritura të Serbisë për të destabilizuar Kosovën dhe kërcënimet e saj të vazhdueshme pasuan planin e dështuar që përfshin aktin terrorist në Banjskë, në Zveçan, i cili nuk pati sukses të ndezë një kryengritje serbe në veri të Kosovës. Ky skenar i paramenduar synonte të krijonte një situatë lufte që do të kërkonte ndërhyrjen ndërkombëtare – si diplomatikisht ashtu edhe ushtarakisht përmes KFOR-it – për të imponuar ndarjen e Veriut, të ngjashme me zhvillimet e vitit 1999.
Në detaje, strategjia e Serbisë ishte krijuar për t’iu përgjigjur përpjekjeve të Kosovës për të zgjeruar sovranitetin e saj në veri dhe për të çmontuar strukturat ilegale që funksionojnë atje. Meqenëse bashkësia ndërkombëtare nuk ndërmori hapa konkretë për të mbrojtur interesat e grupeve kriminale të lidhura me Vuçiqin në veri të Kosovës, plani alternativ i Serbisë ishte përdorimi i forcës dhe manipulimi i “ankesave” përmes akteve të terrorit. Ky opsion u konsiderua si më i përshtatshmi për të arritur objektivat rajonale të Serbisë.
Cili ishte plani i Serbisë në Banjskë për të nxitur ndarjen e Kosovës?
Më 24 shtator 2023, Serbia realizoi një aksion të mirëkoordinuar në veri të Kosovës përmes një grupi të mirë-stërvitur dhe të armatosur. Qëllimi i këtij operacioni ishte nxitja e indinjatës së qytetarëve serbë kundër institucioneve të Kosovës, duke çuar në një përleshje të armatosur. Ky skenar ishte krijuar për të shkaktuar viktima nga të dyja palët, duke i detyruar autoritetet e Kosovës të reagojnë me masa të ashpra dhe përdorim joproporcional të forcës për të shtypur rebelimin.
Në këtë kontekst, ndërhyrja ndërkombëtare – diplomatike dhe ushtarake – do të bëhej e pashmangshme. EULEX-i do të angazhohej si reagues i dytë, ndërsa KFOR-i do të vepronte si forca e tretë për të parandaluar përshkallëzimin e dhunës. Kjo ndërhyrje do të çonte në krijimin e një kordoni sanitar përgjatë vijës ndarëse, i ngjashëm me atë të vitit 1999. Më pas, kjo zonë do të binte nën administrimin e Kombeve të Bashkuara, me autoritet qeverisës UNMIK-un, i cili për shkak të mungesës së kapaciteteve efektive, do të detyrohej të bashkëpunonte me strukturat kriminale të lidhura me Serbinë.
Octopus tutje thekson se në këtë mënyrë, aktet terroriste të grupit të drejtuar nga Milan Radoiçiq do të shndërroheshin në veprime të legjitimuara si “çlirim”. Kjo do t’i hapte rrugën riaktivizimit të fuqishëm të Rezolutës 1244. Serbia do ta shfrytëzonte plotësisht këtë rrethanë për të rivendosur praninë e saj ushtarake në Kosovë, duke iu referuar neneve 4 dhe 6, si dhe aneksit 2 të rezolutës. Ky dokument, i cili dikur bëri thirrje për tërheqjen e forcave jugosllavo-serbe nga Kosova, përmban një dispozitë që lejon kthimin e personelit serb për detyra specifike—mbrojtjen e pikave kufitare, mbrojtjen e monumenteve serbe dhe ndihmën në çminim—me miratimin e ndërkombëtarëve. prania, përkatësisht KFOR-i.
Duke hartuar një narrativë fiktive të së drejtës ndërkombëtare dhe duke përfituar nga rrethanat gjeopolitike dhe politikat qetësuese të Perëndimit, Serbia do të pushtonte me sukses veriun e Kosovës.
Si e manipuloi Rusia Perëndimin me një Serbi “pro-perëndimore”
Zbatimi i këtij plani do të godiste vetë themelet e shtetësisë së Kosovës. Një Kosovë e reduktuar në funksionalitetin e saj shtetëror, e kufizuar nga presioni ndërkombëtar për të përmbajtur nga përdorimi i forcës kundër serbëve në veri, e privuar nga burimet e saj natyrore dhe e paaftë për të prodhuar energjinë e saj elektrike, do të përballej me sfida ekzistenciale. Në një situatë të tillë, Kosova do të detyrohej të kërkonte një zgjidhje mbijetese. Përballë një krize të tillë, skenari më i mundshëm do të ishte kthimi në një formë të administrimit ndërkombëtar dhe jo bashkimi me Shqipërinë, pasi kjo e fundit do të provokonte pakënaqësi dhe destabilizimin e mëtejshëm në Ballkanin Perëndimor.
Octopus thekson se dështimi i aksionit më 24 shtator 2023, detyroi Serbinë dhe Rusinë të ndalonin përkohësisht zbatimin e këtyre skemave, por ata kuptuan se ishte e nevojshme një qasje e re diplomatike për të arritur objektivat e tyre.
“Me mbështetjen e Rusisë, Serbia miratoi një strategji të re, duke përmirësuar imazhin e saj në skenën ndërkombëtare përmes lëvizjeve të kuruara me kujdes: duke ofruar ndihmë ushtarake për Ukrainën dhe Izraelin, duke marrë pjesë në forcat paqeruajtëse në Liban dhe duke u shitur litium evropianëve. Këto veprime kishin për qëllim mashtrimin e opinionit ndërkombëtar dhe krijimin e një fasade të moderuar për Serbinë. Pas arritjes së një niveli të caktuar besueshmërie në skenën ndërkombëtare, Serbia dhe Rusia rifilluan planet për kthimin e forcave serbe në Kosovë.
Serbia gjatë gjithë kësaj periudhe vazhdimisht e ka ngritur çështjen e Rezolutës 1244 në tryezën diplomatike, duke vënë theksin në mbrojtjen e të drejtave të saj dhe viktimizimin e serbëve. Ky rrëfim jo vetëm që ka shërbyer si mjet diplomatik për konsolidimin e pretendimeve të Serbisë, por ka ndikuar edhe në opinionin ndërkombëtar, madje edhe në segmente të caktuara të opinionit në vetë Kosovën. Përmes këtij manipulimi, Serbia ka përforcuar nocionin se Kosova është e varur nga Rezoluta 1244, duke anashkaluar vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe duke injoruar përfshirjen e kësaj rezolute në Kushtetutën e Kosovës”, thuhet ndër të tjera në analizë.
Sipas instituti Octopus nuk është rastësi që Zakharova në këto momente ka bërë deklaratën e saj në mbështetje të kthimit të trupave serbe në Kosovë. Kjo lëvizje jo vetëm që do të përshkallëzonte situatën në terren, por gjithashtu do t’i jepte Rusisë mundësinë për të shpërqendruar Perëndimin dhe për të intensifikuar luftën e saj hibride në Ballkanin Perëndimor. Serbia duke shfrytëzuar këtë situatë do të përfitonte nga kaosi dhe do të kërkonte të avanconte agjendën e saj gjeopolitike në rajon.
Konkluzione:
Sulmi i armatosur në Banjska më 24 shtator 2023, mbështetja e Rusisë për kthimin e trupave serbe në Kosovë bazuar në Rezolutën 1244 dhe pozicionimi “properëndimor” i Serbisë që synon të lobojë për të drejtat e saj sipas të njëjtës rezolutë janë elementë të një strategjia e planifikuar ruso-serbe.
Kjo strategji synon të mashtrojë aktorët ndërkombëtarë dhe të krijojë kushtet për ndarjen territoriale të Kosovës dhe përfundimisht shpërbërjen e saj si shtet. Ndër të tjera, kjo do të hapte rrugën për kthimin e fuqishëm të ndikimit rus në Ballkanin Perëndimor, ku Rusia tashmë ka zgjeruar praninë e saj përmes luftës hibride në shumicën e vendeve të rajonit.
Pretendimet e Serbisë për një afrim “pro-perëndimor” dhe përkushtimi i saj ndaj integrimit evropian janë, në fakt, pjesë e një loje të sofistikuar diplomatike brenda kornizës së një lufte hibride të orkestruar nga Rusia. Ky manipulim synon të minojë nga brenda strukturat e Bashkimit Evropian dhe NATO-s, duke krijuar ndarje dhe dobësi institucionale në përballjen me ndikimet autoritare.
Këto plane ruso-serbe, të cilat po bëhen gjithnjë e më të qarta, duhet të shërbejnë si alarm për politikanët, diplomatët dhe publikun, si në Kosovë ashtu edhe në Perëndim. Angazhimi më i fortë nga këta aktorë është thelbësor për të kundërshtuar këtë strategji destabilizuese dhe për të mbrojtur sovranitetin e Kosovës dhe stabilitetin e rajonit.
