Në kuadër të Samitit të Kosovës për Paqen dhe Demokracinë që po mbahet sot Prishtinë u diskutua edhe mbi dialogun Kosovë-Serbi dhe nevojën për një rifillim të ri në këtë proces.
Në panelin e diskutimit për këtë çështje, zëvendësdrejtoresha për programin Wider Europe në Këshillin Evropian të Marrëdhënieve me Jashtë, Tefta Kelmendi, tha se dialogu me Serbinë është një proces sfidues, por i njëjti s'ka rrugëdalje. Sipas saj, palët duhet të jenë konstruktive në këtë proces.
Kelmendi: Dialogu me Serbinë, sfidë e madhe
"Në fillim të mandatit të kësaj qeverie, e dinim se angazhimi në dialogun me Serbinë do të jetë një nga sfidat e saj më të mëdha. Dhe duhej të përshtaste strategjinë në të cilën angazhohet në një dialog ose duke u siguruar që mbështetja publike për partinë në pushtet të mos gërryhet. Kjo, do t'i kthehem strategjisë pak më vonë, por pavarësisht nga retorika e përgjithshme në sistemet e qeverisjes aktuale në fillimet e angazhimit në dialog, mbi parimin e sovranitetit, njohjes reciproke, integritetit territorial, Qeveria e Kosovës ka shprehur një formë gatishmërie dhe bashkëpunimi në fazat e hershme për t'u angazhuar në një dialog me Serbinë. Kjo është konkretizuar me faktin se ka pranuar dhe ka marrë pjesë në dy takimet e nivelit të lartë në qershor dhe korrik 2021. E dimë se këto ishin takime shumë të vështira. Palët kishin pikëpamje shumë të kundërta se si ata e shohin dialogun duke ecur përpara, të cilat duhet të pranojmë se dialogu ka ndodhur, kjo lejon që platforma të vazhdojë dhe Qeveria e Kosovës të marrë pjesë në të. Madje, kjo konkretizoi se kishte një vazhdimësi të diskutimeve në nivel teknik, si dhe takime të nivelit të lartë, të cilat përfunduan me një marrëveshje që u arrit në Bruksel dhe Ohër për zbatimin e saj, dhe këtu duhet të pranojmë se Qeveria e Kosovës e pranoi marrëveshjen, përkundër vështirësive në arritjen e marrëveshjes, edhe përkundër shumë negociatave që u zhvilluan, para arritjes së marrëveshjes. Por e ka pranuar dhe duhet ta pranojmë se është pranuar edhe në kuadër të marrëveshjes formimi i asociacionit të komunave serbe", tha ajo.
Ndërkaq, Dragisha Mijaçiq nga Instituti për Zhvillim Ekonomik Territorial (INTER), tha se dialogu i deritanishëm nuk ka qenë i favorshëm për komunitetin serb në Kosovë.
Mijaçiq: Po jetojmë në një realitet sfidues
"Po jetojmë në një realitet sfidues, doja të thosha një realitet radikal, por le të themi pak fjalë të bukura, në një realitet sfidues dhe kjo sfidë në realitet, sidomos erdhi me këtë qeveri. Kështu filloi katër vjet më parë kur erdhi kjo qeveri, ndryshoi realitetin në terren, në mënyra të ndryshme, me veprime të njëanshme dhe të pakoordinuara dhe kjo ndryshoi shumë gjëra në terren. Për të mirë për të keq, nuk e dimë, gjërat janë ende në lëvizje. Por ajo krijon ndryshime. Dhe krijon ndryshime krahas dialogut. Pra, vetë dialogu nuk ka qenë i dobishëm në këtë drejtim. Komuniteti ndërkombëtar nuk kishte një përgjigje ose nuk kishte një përgjigje për këtë. Pra, ne pamë shumë deklarata nga vendet e QUINT-it, ju patë shumë deklarata nga BE-ja, patëm disa reagime politike nga të gjithë këta akterë ndërkombëtarë, por, realiteti po përkeqësohet, po vjen nga keq në akoma më keq", tha ai.
Konsulenti i Grupit Ndërkombëtar i Krizave (ICG), Marko Prelex, tha se dialogu s'ka alternativë, mirëpo potencoi se nevojitet kompromis nga të dyja palët.
Prelex: Dialogu nuk ka alternativë, nevojitet kompromis me palëve
"Dialogu nuk do të ketë alternativë. Çfarëdo që të bëni në fund të ditës, do të përfshijë të njëjtët akterë që kemi tani - Qeverinë në Beograd, Qeverinë në Prishtinë, Bashkimin Evropian, si dhe mbështetjen e SHBA-së. Thjesht nuk mund ta bëni këtë. Pra, kjo është e vërtetë. Nga ana tjetër, mendoj të them se nuk do të thotë se nuk kemi nevojë për një fillim të ri, sepse mendoj se nëse shikon historikisht se çfarë ka qenë dialogu përafërsisht nga 2011 apo më shumë kur filloi në bazë teknike e deri më sot, ai ka pasur, të paktën një ofertë për dy palët që ishte një kompromis, në të cilin Kosova nga ana e saj do të shtrihej, dhe jam i vetëdijshëm se kjo është një fjalë e diskutueshme në leksikun politik kosovar, thjesht nuk mund të mendoj alternativë më të mirë, kështu që unë nuk po e përdor atë në mënyrë tentative; do të zgjeronte një lloj autonomie, një lloj të drejte shtesë të vetëqeverisjes për pakicën serbe, dhe në këmbim Serbia do të shtrinte diçka të tillë që mund të përshkruhet si një lloj njohjeje de-fakto për Kosovën", tha ai.
