Albin Kurti është kryeministër i Kosovës që nga viti 2021. Ai ka mbështetur Ukrainën pas pushtimit të plotë të vendit nga Rusia. Ai e kupton çmimin e lartë që paguajnë ukrainasit për lirinë, sepse më shumë se 25 vjet më parë Albin Kurti ishte lider studentor që luftonte për pavarësinë e Kosovës.
Në një intervistë për UNIAN, Kryeministri i Kosovës foli për ndihmën ndaj Ukrainës, perspektivat e bashkëpunimit mes dy vendeve, se si përvoja e Kosovës pas luftës mund të ndihmojë ukrainasit, pse Rusia është e rrezikshme për fqinjët e saj dhe pse fitorja e Ukrainës është e nevojshme për Evropën.
A po e ndiqni luftën në Ukrainë? A është e rëndësishme për Kosovën?
Ne ndjekim ngjarjet në Ukrainë sepse jemi të tmerruar nga agresioni ushtarak i paligjshëm, i paprovokuar, i pajustifikuar dhe pushtimi i Ukrainës. Ne ndjekim Ukrainën sepse duam që Ukraina të fitojë. Dhe fitorja për Ukrainën do të thotë çlirim i të gjithë territorit të saj, paqe dhe siguri për të gjithë qytetarët e saj, sovranitet shtetëror dhe të drejta të njeriut për të gjithë. Ukraina është një vend demokratik dhe lufta e Ukrainës është lufta për demokraci me të cilën ne identifikohemi. Së pari, kur lufta filloi në Ukrainë, të gjitha kujtimet nga e kaluara u kthyen në mendjet dhe shpirtrat tanë. Pra, ishte shumë e vështirë edhe për popullin e Kosovës të shikonte atë marshimin terrorist kriminal të agresionit ndaj Ukrainës që kishin përjetuar njëjtë në vitet 1998-1999.
Së dyti, fillimi i luftës në Ukrainë në shkurt të vitit 2022 ka ndikuar në gjendjen sociale dhe psikologjike në Kosovë në mesin e popullit tonë, sepse trauma e më shumë se dy dekadave më parë është kthyer në vetëdijen e popullit.
Arsyeja e tretë që mbështetja jonë është më shumë politike dhe ka të bëjë me efektin e mundshëm të përhapjes së kësaj lufte në Ballkan, sepse ne supozojmë se Rusia me siguri ka plane për të zgjeruar luftërat që po bën, duke përfshirë rajonin tonë ballkanik.
Në Ditën e Pavarësisë së Ukrainës, ju thatë se lufta në Ukrainë është lufta evropiane dhe lufta për Evropën. A po bëjnë mjaftueshëm aleatët evropianë për Ukrainën, cili është mendimi juaj?
Ukraina është në Evropë, dhe në të kaluarën ne mendonim, nga mësimet tona të gjeografisë, se Evropa shtrihej në unazën malore të Uraleve. Por tani shohim se Evropa përfundon aty ku është vija e frontit për çlirimin e Ukrainës. Në këtë kuptim, lufta e popullit ukrainas nuk është vetëm për demokracinë, por edhe për Evropën, sepse Federata Ruse dëshiron të zgjerohet në kurriz të Evropës, dhe ukrainasit luftojnë për të mirën e Evropës.
Unë besoj se shtetet anëtare të Bashkimit Evropian në përgjithësi kanë qenë shumë të mira në pranimin e refugjatëve. Unë mendoj se ka pasur një lloj të nivelit të lartë të mikpritjes. Por kjo nuk mjafton. Është më shumë një aspekt humanitar. Nuk mjafton të pranosh refugjatë. Është e rëndësishme të ndihmojmë vendin dhe njerëzit që të çlirohen. Dhe ne e dimë se ka ukrainas që luftojnë, por ka edhe ukrainas në territoret e pushtuara, dhe për ata ukrainas në territoret e pushtuara çdo ditë është një ditë terrori dhe tmerri. Kështu që unë mendoj se Bashkimi Evropian ka arritur një shkallë më të lartë uniteti falë luftës së Ukrainës. Por unë ende besoj se ata mund të bëjnë më mirë dhe më shumë për shkak të agresionit rus në Ukrainë dhe luftës së Ukrainës për pavarësi dhe liri.
NATO është zgjeruar pasi Suedia dhe Finlanda iu bashkuan organizatës. Por ajo që duhet tani është që edhe BE-ja të zgjerohet dhe shtetet anëtare të BE-së të bëjnë më shumë në drejtim të ndihmës dhe mbështetjes së luftës çlirimtare, në drejtim të rritjes së qëndrueshmërisë së njerëzve dhe institucioneve shtetërore. Dhe gjithashtu për sa i përket armatosjes gjithnjë e më mirë për të dëbuar ushtrinë ruse dhe forcat ruse. Unë nuk jam plotësisht i vetëdijshëm se kush bën çfarë, por e di që është shumë, por mund të jetë më mirë dhe më shumë. Dhe padyshim, sipas mendimit tim, Ukraina ka nevojë për më shumë.
Ukraina nuk e ka njohur ende pavarësinë e Kosovës. Disa ekspertë thanë se Ukraina nuk e njohu Kosovën për shkak të Krimesë, e cila u aneksua nga Rusia në vitin 2014. A janë këto situata të ngjashme?
Këto janë raste të kundërta, sepse Krimea u pushtua nga një fuqi e huaj, nga Federata Ruse, ndërsa Kosova u çlirua. Kosova ka 92% shqiptarë që donin çlirimin nga Serbia, pastaj të gjitha pakicat e tjera donin çlirimin nga Serbia. Të gjithë donin çlirimin. Po ashtu, edhe një numër jo i vogël i serbëve, që janë 4% e popullsisë, duan të jetojnë këtu dhe të mos jenë nën direktivat e Beogradit. Pra, kur u çliruam, kishim kryengritjen tonë popullore të udhëhequr nga Ushtria Çlirimtare e Kosovës dhe pastaj Serbia filloi gjenocidin. Në fakt, nuk ishte gjenocidi i parë.
Gjenocidi që Serbia po bënte ndaj popullit tonë ishte edhe në fund të shekullit të 19-të, pastaj gjatë luftërave ballkanike, Luftës së Parë Botërore dhe Luftës së Dytë Botërore.
Në vitin 1999, 19 anëtarë të NATO-s vendosën së bashku të bombardojnë një vend evropian, Serbinë. Sot mund të shohim se 19 vende nuk mund të miratojnë një deklaratë për shtyp për çështje të caktuara. A mund të imagjinoni 19 vende të thonë së bashku - po, ne duhet t'i bombardojmë? Ishte shumë keq. Përndryshe nuk do të ishte e mundur. Dhe Rusia dëshiron të krahasojë veten me NATO-n, por Rusia është një shtet kriminal autoritar. 19 anëtarët e NATO-s ishin vende demokratike me opozitë në çdo vend. Pra, këto qeveri rrezikojnë të humbin zgjedhjet, por thanë se Serbia duhet të bombardohet. Situata ishte e tillë që çlirimi i Kosovës me kryengritjen e popullit dhe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Dhe ndërhyrja e NATO-s nuk mund të krahasohet me pushtimin e Krimesë.
Një herë një gazetar më sfidoi disa vite më parë dhe më tha se lëvizja jonë quhet Vetëvendosje, që quhet partia që unë drejtoj. Ai pyeti se çfarë është me vetëvendosjen në Krime, sepse ka pasur edhe një referendum. Dhe thashë që vetëvendosja është demokratike, vjen nga populli, jo nga lart. Në referendumin e Krimesë, pashë ushtarë rusë në ato rajone që mbanin kuti votimi. Nuk mund të kesh ushtarë nga një vend tjetër që mbajnë kuti votimi dhe pretendojnë se është një referendum demokratik ose një ushtrim vetëvendosjeje, dhe nuk pati pyetje pasuese.
Keni pasur kontakte me autoritetet ukrainase? A shihni ndonjë përparim në kontaktimin me liderët e Ukrainës dhe Kosovës?
Pata mundësinë të darkoja me Presidentin Zelensky dhe liderë të tjerë ballkanikë në Athinë. Nuk kam pasur një takim të veçantë me të. Para kësaj pata një bisedë telefonike me ministrin e Jashtëm, Dmytro Kuleba. E takova edhe gjatë Forumit Ekonomik Botëror në Davos, sërish me liderë të tjerë ballkanikë. Nuk kemi pasur një takim të veçantë.
Mendoj se ka pasur disa analogji të rreme, paralele të rreme mes situatës në Donbass në Krime dhe Kosovës. Sa më përket mua, nëse ka një paralele, ajo është mes disa forcave pro-ruse dhe strukturave ilegale të Rusisë në Krime dhe Donbass dhe me disa struktura paralele të Serbisë që kemi në Kosovë, veçanërisht në veri. Nëse doni të vizatoni një paralele, duhet të jetë kjo lloj paralele tjetër.
Ndoshta njohja e Kosovës do të ndodhë në të ardhmen, por vendi juaj po na ndihmon tani. Pse? Çfarë lloj ndihme është kjo?
Ne jemi pjesë e Koalicionit të Çminimit brenda Grupit të Kontaktit të Mbrojtjes së Ukrainës. Koalicioni udhëhiqet nga Lituania dhe përfshin 22 vende. Më shumë se 100 ukrainas janë trajnuar për pastrimin e minave. Trajnimi është realizuar nga organizata MAT Kosova në bashkëpunim me Forcën e Sigurisë së Kosovës. Jam i sigurt se deminuesit e Kosovës kanë përvojë shumë të mirë në deminimin e zonave të pasluftës. Ushtria jonë, Forca e Sigurisë së Kosovës, ka ofruar trajnime në Qendrën Stërvitore të Kërkim Shpëtimit, si dhe trajnime për mbrojtjen kimike, bërthamore dhe biologjike.
Ministria jonë e Mbrojtjes së bashku me Ministrinë e Mbrojtjes së Mbretërisë së Bashkuar, në kuadër të bashkëpunimit Interflex po trajnojnë rekrutët e Forcave të Armatosura të Ukrainës në taktikat luftarake. Deri më tani në këtë operacion janë trajnuar 34 mijë rekrutë. Dhe ne kemi dorëzuar dy pako ndihme ushtarake për forcat e armatosura të Ukrainës.
Paketa e parë përmban kamionë taktikë ushtarakë dhe mjete të tjera. Pakoja e dytë përmban 10.000 predha mortajash të kalibrave të ndryshëm.
Ne kemi miratuar të 13 paketat e sanksioneve të BE-së kundër Rusisë, Bjellorusisë dhe përfaqësuesve të tyre. Ne gjithashtu kemi mbështetur që në fillim të gjitha sanksionet e SHBA-së, kemi ndaluar hyrjen e personave me pasaporta ruse ose karta qëndrimi. Megjithatë, ka disa përjashtime, siç janë diplomatët. Kuvendi i Kosovës ka miratuar rezolutën për pritjen e mundshme të 5000 refugjatëve nga Ukraina. Ne kemi hequr në mënyrë të njëanshme dhe të përkohshme regjimin e vizave për qytetarët e Ukrainës.
Ne gjithashtu vendosëm dhe miratuam programin për të pritur dhe mbështetur 20 gazetarë ukrainas. Tani janë 14 gazetarë që jetojnë dhe punojnë në Kosovë për mediat ukrainase.
Pra, kjo është në kapacitetin tonë që e kemi bërë për rreth dy arsye. Njëra është ndihma humanitare. Së pari, ne e ndiejmë detyrën tonë, kur dikush ka nevojë duhet të solidarizohemi sepse kjo është ajo që na bën njerëz. Dhe së dyti, sepse ne besojmë se populli ukrainas dhe shteti ukrainas janë në anën e duhur të historisë, në të cilën besojmë edhe ne.
Kosova tani është 25 vjet pas luftës. Çfarë lloj përvoje të vendit tuaj do të ishte e dobishme për Ukrainën pas luftës?
Pas luftës këtu në Kosovë, Kombet e Bashkuara na kanë ndihmuar shumë këtu për sa i përket besimeve humanitare, kthimit të refugjatëve dhe ruajtjes së paqes. Por në atë kohë, pas luftës, ne u çliruam, por nuk e morëm pavarësinë, pra ishim nën sistemin e OKB-së. Edhe pse OKB-ja ishte e mirë në pjesën humanitare, jo në demokraci dhe zhvillim. Mirëpo, nëse kam një sugjerim, pas rrënimit të luftës, gjithmonë ka një shtytje për të ashtuquajturin privatizim, sikur ta dish këtë qasje, je shkatërruar.
Ju nuk keni asgjë, ju është dashur të shisni gjithçka dhe pastaj privatizimi, dhe ky ishte një gabim i madh këtu. Pra, për tregjet liberale, nuk keni nevojë për privatizim. Kompanitë në pronësi publike dhe kompanitë private mund të konkurrojnë në një treg të lirë. Pra, kini kujdes nga korporatat e mëdha që duan të blejnë kapacitete zhvillimore, objekte prodhuese ose toka si të tilla, ose burime shumë të lira sepse jeni shkatërruar. Privatizimi i shtyn korporatat e mëdha në situata të shkatërruara pas luftës ku njerëzit janë shumë të uritur dhe të etur për investime dhe mund të abuzohen.
Dhe gjëja e dytë është që për të gjithë donatorët dhe grantet që merrni, duhet të jeni në krye si koordinator. Duhet të kesh programin tënd me strategji, projekte, aktivitete dhe më pas t'u thuash donatorëve çfarë ju duhet, kështu që kërkesa duhet t'i paraprijë ofertës dhe jo anasjelltas.
Këtu janë dy sugjerime, jo privatizimit të madh, dhe sa herë që ka ndihmë dhe donatorë, kontrolloni dhe pyesni atë që ju nevojitet, sepse mund të përfundoni duke marrë atë që nuk ju nevojitet.
Po për dënimin e krimeve të luftës? A është e mundur?
Duhet të jetë e mundur. Por nuk mendoj se do të jetë e lehtë pa ndryshime demokratike në Federatën Ruse. Sepse edhe nëse ushtria ruse largohet nga Ukraina, kthehet në Rusi, nuk e shoh se si të gjithë kriminelët e luftës që keni identifikuar do të trajtohen në një gjyq të drejtë. Dhe e dini, presidenti despotik Putin është i akuzuar, por kush do ta arrestojë? Mendoj se mosndëshkimi do të jetë shumë zhgënjyes. Është e rëndësishme të kemi dokumentacion të mirë të krimeve. Kjo është shumë e rëndësishme. Por atëherë për t'i sjellë njerëzit para drejtësisë do të duhet një kohë e gjatë dhe nuk do të jetë e lehtë nëse nuk do të ketë ndryshime demokratike në Federatën Ruse, të cilat, të jem i sinqertë, nuk shoh se do të ndodhin ndonjëherë.
Mendoj se Moska dhe arkivat e tjera ruse kanë të gjitha provat e gjenocidit në Ukrainë. Sepse vrasjet që po bëjnë ushtria ruse dhe paraushtarakët në Ukrainë nuk janë rezultat i disa ushtarëve dhe oficerëve të pamatur që pinë shumë vodka. Ka plane të Kremlinit për këtë, dhe këto plane janë në arkiva, dhe këto arkiva duhet të hapen një ditë.
Si është e mundur të jetosh pranë fqinjit që dëshiron të vrasë njerëzit e tu? A keni disa rekomandime për ukrainasit pas luftës?
Komshiu që nuk është i mirë duhet të qëndrojë në shtëpinë e tij. Ne nuk mund ta ndryshojmë historinë. Ne nuk mund të ndryshojmë gjeografinë, por mund të kemi një të ardhme më të mirë. Dhe kjo është me vendosmëri dhe qartësi, Ukraina do të ketë nevojë për një ushtri të fortë edhe pas çlirimit, dhe nuk do të qetësohet derisa Rusia të bëhet një demokraci. Pra, kjo do të thotë, në rastin e Rusisë, ndoshta duke u bërë një republikë ose një federatë republikash në vend të një perandorie të shekullit të 18-të.
Ju nuk mund të flini mirë nëse fqinji juaj dëshiron të jetë një perandori. Dhe ky është problemi që kemi me Serbinë. Serbia quhet republikë, por po ta shikosh me vëmendje, sillet dhe vepron si një monarki, ku presidenti ka shumë pushtet të mos respektojë të drejtat e njeriut, pluralizmin dhe të gjitha këto ligje.
Serbia nuk iu bashkua sanksioneve anti-ruse dhe është një nga vendet që po vazhdon të bashkëpunojë me Rusinë. Ju thatë se është një Rusi e vogël në Ballkan, apo jo?
Po, mendoj se Serbia është një Rusi e vogël në Ballkan. Serbia dhe Rusia aktualisht janë të angazhuara në bashkëpunim dhe aktivitete ushtarake. Është interesant fakti se Serbia ka nënshkruar një marrëveshje të tregtisë së lirë me Rusinë.
Përveç Gazpromit, Serbia ka pranuar Lukoil, Hekurudhat Ruse, BTB Bank, Rosatom, Roscosmos dhe Sberbank. Nga shkurti deri në qershor 2022, në Serbi janë regjistruar 360 kompani të reja dhe 960 sipërmarrës nga Federata Ruse.
Yandex LLC, një teknologjike ruse, ka konfirmuar se do të hapë një zyrë të re në Serbi me 2000 punonjës. Andrei Kirnov, kreu i misionit tregtar rus në Serbi, njoftoi se zyra do të bëhet dega kryesore e kompanisë për Evropën. Rusia është partneri i katërt më i madh tregtar i Serbisë pas Gjermanisë, Kinës dhe Italisë.
Beogradi ka refuzuar t'i bashkohet sanksioneve perëndimore kundër Rusisë për konfliktin në Ukrainën lindore. Pra, para agresionit rus, Serbia ishte tërësisht me Rusinë. Dhe pastaj, në një ose dy raste, ata votuan në favor të Ukrainës, por përgatitën terrenin ndërkombëtar për agresionin dhe tani, për të marrë ca para perëndimore, ndonjëherë ose abstenojnë ose thonë se mbështesim integritetin territorial të Ukrainës sepse Kosova është e jona.
Si është e mundur të luftohet kundër agresionit të informacionit? Ne kemi të njëjtat probleme me Rusinë. Jam i sigurt se Rusia dhe Serbia kanë bërë një luftë hibride.
Në Kosovë nuk kemi asnjë burim destabilizimi me të cilin nuk mund të përballemi dhe të dalim fitimtarë. Por disa nga gjërat që vijnë nga jashtë janë shumë më të fuqishme dhe komplekse. Pra, me partnerët tanë perëndimorë, ne po bëjmë çmos për të luftuar fushatat e dezinformimit dhe keqinformimit që janë në qendër të luftës hibride. Ne po forcojmë gjithashtu sigurinë tonë kibernetike. Ka pasur shumë përpjekje për hakerim, si sulmet DDoS, të cilat krijojnë një frekuencë të lartë bombardimesh dhe janë bërë në disa raste, faqja e qeverisë sonë nuk ishte funksionale, p.sh., për disa orë një herë, dhe u sulmuan herë pas here faqet e ministrive të ndryshme.
Prezencën e saj në Serbi e zgjeroi përmes bashkëpunimit me Ministrinë e Brendshme, veçanërisht instalimin e inteligjencës së sigurisë BS në Qendrën për bashkëpunim në mbrojtjen civile në aeroportin Niche, bashkëpunimi ndërmjet anëtarëve të Shërbimit Sekret të Serbisë.
Si garantohet siguria e Kosovës nga bashkësia ndërkombëtare? Ukraina kishte disa garanci sigurie, dua të them memorandumin e Budapestit, por nuk funksionoi.
Epo, kam besim të madh në NATO. Mendoj se brezi ynë nuk mund të krijojë një ombrellë më të mirë sigurie për demokracinë dhe përparimin tonë sesa NATO. Kështu që unë me të vërtetë dua të shoh NATO-n të forcohet në mbarë botën, por veçanërisht në Evropë, dhe këto gjëra shtesë që na duhen duhet të jenë brenda kësaj kornize.
Dhe a mendoni se kjo është e ardhmja e Ukrainës? Dhe sigurisht, Bashkimi Evropian apo jo?
Po, të dyja. Unë mendoj se nëse doni mirëqenie sociale, është BE. Nëse doni siguri dhe paqe, është NATO. Ne duhet të jemi anëtarë të të dyja organizatave. E kam fjalën për Ukrainën dhe Kosovën.
Dhe për të ardhmen e Rusisë? A do të jetë një vend demokratik?
Situata aktuale është se Federata Ruse nuk shikon nga e ardhmja, ajo po shikon nga e kaluara. Ata duan të kthehen. Ata nuk duan të shkojnë përpara. Pra, ky vend po udhëhiqet nga një person që, nga njëra anë, ka nostalgji për epokën e artë të Perandorisë Ruse dhe, nga ana tjetër, është jashtëzakonisht i hidhëruar ndaj Perëndimit dhe faktit që, me përparimin e botës , Rusia është larg nga të qenit numri dy në shekullin e 20-të.
Në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të ata shijuan këtë atmosferë të të qënit pas nesh, por tani ata tani sikur po zbresin në renditjen e botës së vjetër për sa i përket fuqisë dhe forcës.
Kështu që unë mendoj se ky kombinim i nostalgjisë dhe hidhërimit është shumë i pashpresë, por unë gjithmonë besoj te njerëzit. Nuk mendoj se ka njerëz që janë të këqij si kolektiv, si masë, por në çdo popull dhe çdo vend fashizmi mund të bjerë si murtaja. Gjyshet dhe gjyshërit tanë luftuan kundër fashizmit gjerman dhe italian, por tani brezi ynë po lufton kundër fashizmit rus. Pra nuk ka imunitet absolut nga fashizmi. Gjithmonë duhet të jeni të kujdesshëm dhe vigjilentë. Dhe tani, për fat të keq, populli i Rusisë, me një internet të vogël, ka kaluar nga një ekstrem në tjetrin, nga komunizmi në fashizëm.
