Frika për ndarjen territoriale, që ishte e pranishme gjatë administratës së parë të Donald Trump-it, është rikthyer, ndërsa kryeministri Albin Kurti përballet me marrëdhënie të tensionuara me SHBA-në dhe BE-në.
Kosova shkon në zgjedhje të dielën në një moment vendimtar për të ardhmen e saj, me rezultate të paparashikueshme dhe shqetësime për integritetin territorial të vendit në një botë gjithnjë e më të paqëndrueshme.
Me një garë të hapur, kryeministri Albin Kurti mbajti një tubim masiv në Prishtinë të premten në mbrëmje me sloganin “Nga cepi në cep”. Ai festoi faktin që ka arritur atë që paraardhësit e tij nuk e kishin bërë dot: të forcojë kontrollin e qeverisë mbi një rajon me shumicë serbe në veri të vendit.
Megjithatë, ky integritet territorial i fituar me vështirësi duket i brishtë. Kurti nuk e përmendi emrin e Donald Trump-it gjatë tubimit, por ndikimi i tij ndihej në atmosferën e ftohtë të Prishtinës.
Ndërsa shumë kryeqytete po ndjekin nga afër veprimet e një presidenti amerikan gjithnjë e më të paparashikueshëm, Kosova ka më shumë arsye për shqetësim se shumica e vendeve. Administrata e parë e Trump-it mbështeti një plan që përfshinte ndarjen e Kosovës, dhe një nga ish-zyrtarët e tij tashmë ka nisur ta sulmojë Kurtin në rrjetet sociale.
Kosova, me një popullsi prej 1.6 milionë banorësh, shpalli pavarësinë nga Serbia në vitin 2008, pothuajse një dekadë pasi NATO e udhëhequr nga SHBA-ja e ndihmoi të fitonte në luftën për çlirim. Por, edhe pas 17 vjetësh, Kosova ende nuk është anëtare e OKB-së apo e BE-së, për shkak të kundërshtimit të Serbisë, Rusisë, Kinës dhe disa shteteve evropiane.
Pakica serbe në Kosovë, e cila përfaqëson nga 4% deri në 8% të popullsisë, mbetet kryesisht e lidhur me Beogradin. Pika më e fortë e saj është veriu i Mitrovicës, i cili për vite ishte një zonë e ndaluar për qeverinë, derisa Kurti dërgoi policinë e Kosovës, mbylli institucionet paralele serbe dhe zbatoi përdorimin e euros në vend të dinarit serb.
Kritikët e tij brenda dhe jashtë vendit thonë se këto masa janë imponuar mbi serbët lokalë, në vend se të jenë rezultat i një procesi pajtues. BE-ja dhe administratat e mëparshme të SHBA-së e kanë kritikuar Kurtin për refuzimin e tij për të zbatuar një paketë autonomie për komunat me shumicë serbe.
Vetëvendosje, partia e Kurtit, fitoi një shumicë absolute katër vjet më parë me një program që kombinonte social-demokracinë, luftën kundër korrupsionit dhe patriotizmin shqiptar. Në tubimin e fundit, flamujt e kuq shqiptarë dominonin, ndërsa flamuri i Kosovës, me hartën e vendit dhe yjet e bardha në sfond blu, ishte më i rrallë.
Duke folur për 'The Guardian' të shtunën, Kurti tha se nuk ka pasur ende kontakte me administratën e re të Trump-it, por beson se marrëdhëniet me SHBA-në do të mbeten të forta.
“Gjatë mandatit tonë, ne kemi forcuar bashkëpunimin me SHBA-në, duke e zgjeruar atë përtej diplomacisë, në mbrojtje dhe zhvillim ekonomik,” tha Kurti.
Megjithatë, Richard Grenell, ish-emisari i Trump-it për Kosovën dhe Serbinë, shkroi në Twitter se optimizmi i Kurtit për raportet me Uashingtonin ishte një “vetë-mashtrim”.
“Marrëdhëniet nuk kanë qenë kurrë më të këqija,” tha Grenell, i cili gjatë mandatit të parë të Trump-it promovoi një plan paqeje që përfshinte shkëmbimin e territoreve mes Kosovës dhe Serbisë.
Vitet e ardhshme do të jenë të rrezikshme
SHBA nuk është i vetmi problem gjeopolitik për Kurtin. Marrëdhëniet e tij me BE-në kanë qenë të tensionuara, dhe Brukseli ka vendosur masa ndëshkuese ndaj Kosovës për qëndrimin e tij të palëkundur. Këto masa kanë ndaluar fonde të reja evropiane, duke i shkaktuar Kosovës një humbje prej rreth 150 milionë eurosh, sipas agjencisë Reuters. Ndëshkimi daton që nga viti 2023, kur Kurti instaloi kryetarë shqiptarë në komunat me shumicë serbe, duke shkaktuar protesta serbe në të cilat u plagosën gati 100 paqeruajtës të NATO-s.
Kurti dhe analistët thonë se ishte e padrejtë të ndëshkohej Kosova, por jo Serbia, pavarësisht provave se protestat u inkurajuan nga qeveria e Aleksandar Vuçiqit.
Vuçiq gjithashtu i shpëtoi kritikave nga SHBA dhe BE për refuzimin e tij për të zbatuar marrëveshjen e vitit 2023 për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën dhe për të ndaluar kundërshtimin e anëtarësimit të Kosovës në organizatat ndërkombëtare.
Kurti ka thënë se nuk do të pranojë një ligj për komunat serbe apo të rifillojë bisedimet me Beogradin derisa Serbia të ndërmarrë hapa për të ndaluar bllokadat e saj. Partitë kryesore opozitare kanë premtuar se do të jenë më fleksibile dhe do të rifillojnë negociatat pa kushte.
“Do të doja që Kosova të rikthehej në tryezën e bisedimeve me BE-në dhe SHBA-në,” tha Haki Abazi, ish-zëvendëskryeministër i Kurtit, i cili tani i përket një partie opozitare.
“Nëse Kurti mbetet në pushtet, SHBA mund të veprojë shpejt kundër tij, duke tërhequr trupat nga kampi Bondsteel dhe duke vendosur sanksione që mund ta çojnë atë në listën e zezë,” paralajmëroi Abazi.
Papunësia ka rënë ndjeshëm nën qeverinë aktuale, pagat minimale janë rritur dhe ekonomia është rritur mbi mesataren rajonale. Por shqetësimi për mungesën e progresit në dialogun me Serbinë po rritet, së bashku me frikën për cenueshmërinë e vendit.
Ramadan Ilazi, drejtor i hulumtimeve në Qendrën Kosovare për Studime të Sigurisë, beson se Kosova do të ishte në një pozitë më të fortë po të kishte miratuar Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe (ASM).
“Nëse kemi frikë nga planet për ndarjen e Kosovës, veçanërisht nëse këto shqetësime rriten nën një administratë të re Trump, atëherë krijimi i ASM-së mund të kishte qenë një mënyrë për të shmangur zgjidhje të tjera për veriun,” tha Ilazi.
Kurti beson se Vuçiq nuk do të guxonte të rikthente kontrollin mbi veriun me forcë, përveç nëse do të detyrohej nga Moska.
“Vuçiq nuk është lider që do të shkonte në luftë me NATO-n,” tha ai. “Por nëse merr një urdhër nga Putin? Nuk jam i sigurt se do të thoshte jo.”
