Ky artikull ofron një analizë mbi gjendjen aktuale të përpjekjeve ndërkombëtare globale drejt denuklearizimit të shteteve që posedojnë koka bërthamore, dinamikat e ndryshme që ndikojnë në një skenar të tillë dhe përdor rastin e Koresë së Veriut si një rast studimor për ndryshimet që duhen marrë në vënë nën kontroll shtetet mashtruese që refuzojnë të ndjekin ligjin ndërkombëtar dhe ngadalësojnë përhapjen e armëve bërthamore.
Më 8 shtator 2022, regjimi i Koresë së Veriut shpalli një legjislacion të ri në lidhje me programin e tij të armëve bërthamore të titulluar "ligji për politikën shtetërore për forcat bërthamore" i njohur gjithashtu si "ligji bërthamor 2022", i cili zëvendësoi "ligjin për konsolidimin e pozicioni i shtetit me armë bërthamore”, i cili së bashku me lëshimet dhe testet e raketave ka rritur rreziqet dhe tensionet bërthamore në rajon, ku Koreja e Jugut dhe Japonia janë alarmuar shumë nga veprimet e saj.
Ky trend është gjithashtu rezultat shkak-pasojë i faktit se shumica e shteteve të fuqishme nuk e kanë nënshkruar traktatin, duke e bërë traktatin jo de facto të zbatueshëm pasi asnjë superfuqi, me SHBA-në kryesore që e mbështet zyrtarisht apo edhe duke treguar një interes të qartë për të vullnetin për të zbatuar në mënyrë efektive respektimin e traktatit në një rend botëror shumëpolar.
Që një përpjekje serioze për të penguar ose më së paku ngadalësuar përhapjen e armëve bërthamore, shoqëria ndërkombëtare duhet të vazhdojë të bëjë presion mbi shtetet dhe me fokus të veçantë mbi shtetet që të vijnë në diskutim dhe të gjejnë një sërë masash realiste indirekte. kjo mund të merret për ta bërë më të vështirë për shtetet e tjera mashtruese që nuk respektojnë ligjin ndërkombëtar që të marrin në mënyrë efektive armët e shkatërrimit në masë, përmes një kombinimi të sanksioneve dhe barrierave të transfertave teknologjike për të njëjtat shtete mashtrues.
Duhet gjithashtu të merret parasysh që shtetet palë duhet dhe do të vazhdojnë të zhvillojnë paralelisht me këtë përpjekje të këshilluar, rrugë alternative për të negociuar në grup me shtetet e fuqishme bërthamore të moderuara dhe të përgjegjshme, strategji të reja që më shumë vende të bashkohen me shtetet nënshkruese të traktatit.
Për më tepër, duhet bërë një përpjekje për të krijuar një platformë më të madhe për një diskutim gjithëpërfshirës mbi mënyrat për të zhvilluar një qasje koherente për përcaktimin e ardhshëm të një autoriteti ndërkombëtar më efektiv dhe kompetent të parashikuar në nenin 4 të TPNW.
Lidhur me NPT- Traktatin për Mospërhapjen e Armëve Bërthamore- SHBA duhet të udhëheqë një përpjekje të re për të krijuar një sistem efektiv kontrolli me një njësi për të siguruar zbatimin e tij në ngjashmëri me Konventën e Armëve Kimike ose Traktatin e Ndalimit Gjithëpërfshirës të Testeve. Një tjetër element i munguar që duhet adresuar është krijimi i një organi administrativ për të zbatuar dhe verifikuar dekretet dhe dispozitat diplomatike të NPT-së.
Këto ndryshime do të ishin në interesin strategjik të SHBA-së, pasi ajo do të siguronte gjithashtu globalisht se autoriteti i saj do të bëhej më legjitim nën sytë e shumicës së shteteve jo-bërthamore dhe kështu do të legjitimonte autoritetin e saj në një rend botëror multipolar.
Duhet të kihet parasysh se kjo analizë strategjike i referohet vetëm elementeve kryesore që janë më së paku të nevojshme për të ngadalësuar përhapjen e armëve bërthamore. Debati për armët bërthamore do të vazhdojë dhe rreziqet e përhapjes së armëve bërthamore duhet të trajtohen siç duhet nga ana demokratike liberale e botës në mënyrë që të sigurohet një botë më e qëndrueshme dhe më e lirë. Autori është profesor në UNI- Universum International College& Powered by Arizona State University.
Nijazi Halili
UNI- Universum International College& Powered by Arizona State University.
