Mali i Zi ka qenë prej vitesh objektiv i operacioneve të ndikimit nga Rusia dhe Serbia, të cilat kanë vendosur me sukses njerëzit e tyre në poste kyçe në aparatin shtetëror të vendit. Ky sukses është kryesisht për shkak të kulturës lokale politike dhe mediatike, e cila është kontaminuar thellësisht nga narrativat etniko-fetare ruse dhe serbe. Këto narrativa këmbëngulin në një interpretim tendencioz të historisë dhe kulturës malazeze që e paraqet vendin si periferik ndaj hapësirës etnike dhe kulturore ortodokse pan-sllave ruso-serbe qendrore dhe dominuese.
Në interpretime të tilla, historia malazeze dhe veçantia e saj kombëtare dhe shtetërore hidhen poshtë si inekzistente jashtë hapësirës së unifikuar ruso-serbe.
Mesatarja e ukrainasit ose bjellorusisë që e lexon këtë ka të ngjarë të vërejë paralele të habitshme, pasi historia dhe karakteristikat kombëtare të këtyre dy vendeve shihen në mënyrë të ngjashme përmes thjerrëzave të një narrative rreth një hapësire të vetme kulturore ortodokse pan-ruse me qendër në Moskë.
Kjo shtron pyetjen: pse projekti i ndikimit është i suksesshëm në disa raste, si Bjellorusia dhe Mali i Zi, ndërsa në Ukrainë has në rezistencë të fortë dhe përfundimisht çon në konflikt të armatosur?
Shkalla e demokratizimit të një shoqërie është përgjigja më logjike. Në mjedisin autokratik të Bjellorusisë dhe Malit të Zi, idetë autokratike mund të zënë vend më lehtë. Në të kundërt, Ukraina, për shkak të madhësisë së saj dhe zhvillimit të një shoqërie civile dhe mediave të lira – arritjet e Revolucionit të parë Portokalli – arriti të mobilizojë një pjesë kritike të shoqërisë që kundërshtonte dominimin politik dhe kulturor rus.
Në Bjellorusi, shtypja brutale e protestave në vitin 2020 siguroi stabilitetin e sundimit autokratik të regjimit.
Prezenca mediatike e Rusisë dhe gjuha ruse kanë ndikuar si në Bjellorusi ashtu edhe në Mal të Zi, por reagimet kanë qenë të ndryshme në pjesë të ndryshme të Ukrainës. Rezistenca më e fortë erdhi nga rajonet perëndimore, ku gradualisht u zhvillua dhe u stabilizua procesi i konsolidimit të identitetit kombëtar. Megjithatë, në rajonet lindore ishin tmerret e luftës që i përshpejtuan këto procese.
Përveç kësaj, prania dhe uniteti i Kishës Ortodokse në Bjellorusi dhe Mal të Zi forcoi ndikimin e Rusisë në Bjellorusi dhe atë të Serbisë dhe Rusisë në Mal të Zi. Në Ukrainë, tradita ortodokse lindore përfshinte Kishën Katolike Greke të zhvilluar në mënyrë strukturore dhe, deri vonë, Kishën Ortodokse të Ukrainës “të panjohur kanonikisht” (OCU).
Në Mal të Zi media luan një rol të veçantë. Megjithëse mediat ruse janë nën sanksionet e BE-së, me të cilat përputhet politika e jashtme e Malit të Zi, shumë media serbe mbeten të paprekura. Këto janë zhvilluar para, gjatë dhe pas ndryshimeve politike të vitit 2020.
Një nga këto site, famëkeqja IN4S, u themelua nga rektori aktual i Universitetit të Malit të Zi, një aktivist i hapur pro-rus. Kjo faqe interneti e lajmeve, megjithëse e ka kaluar kulmin e popullaritetit të saj, mban një korrespondent lufte në Rusi dhe pjesët e pushtuara të Ukrainës. Nëpërmjet kanaleve të tij dhe pranisë së tij në mediat kryesore serbe, ky person arrin të imponojë një narrativë pro-ruse për luftën në Ukrainë në Mal të Zi. Personi në fjalë, Igor Damjanoviq, ka zëvendësuar në mediat serbe të ndjerin Miroslav Lazanski, ish-korrespondent i luftës dhe ambasador i Serbisë në Moskë. Me gjithë arsimimin e tij modest, këmbëngulja dhe pamëshirshmëria e Damjanoviqit i solli sukses. Ai jo vetëm që viziton zonat e luftës në Ukrainë, por udhëton edhe në vendet e Afrikës Qendrore ku kohët e fundit ka pasur grusht shteti të mbështetur nga Rusia dhe Wagner. Ky propagandues mbështet jo vetëm Wagnerin, por edhe regjimin e Ramzan Kadyrovit, ndërsa kritikon mediat kryesore ruse në Serbi, RT Balkan dhe Sputnik si të pamjaftueshme të disiplinuara dhe të përkushtuara ndaj propagandës.
Homologu malazez i Damjanoviqit për sa i përket agresivitetit dhe pamëshirshmërisë është Vladimir Vuković, një banor i Beranit me një arsimim modest dhe sjellje të zgjuar. Vukoviç drejton tabloidin parashtetëror serb Alo në Mal të Zi, i cili përhap format më të këqija të propagandës ruse.
Projekti më i suksesshëm i këtij sistemi është portali Borba, i themeluar nga shoku i ngushtë i Aleksandar Vuçiqit, Dražen Zhivković. Živković tani prezanton një shfaqje televizive të njohur në Prva TV, një nga katër kanalet kombëtare në Mal të Zi në pronësi të strukturave parashtetërore serbe.
Dominimi i mediave serbe në Mal të Zi ishte veçanërisht i dukshëm gjatë vizitës së presidentit serb Aleksandar Vuçiç, i cili u ndje aq i guximshëm gjatë një konference për shtyp sa që ofendoi mikpritësit e tij dhe më vonë i quajti malazezët separatistë, duke sugjeruar se aspiratat sindikaliste nuk janë aq të shtypura sa pritej. .
Arrestimi i fundit i ushtarëve malazezë në Kosovë nxjerr në pah kërcënimin që paraqet për sektorin e mbrojtjes malazeze. Mediat e regjimit serb për muaj të tërë ushtronin presion mbi autoritetet malazeze jo vetëm për të mbështetur dhe liruar ushtarët, por edhe për t’i shpërblyer ata për përhapjen e propagandës serbe në Kosovë.
Me ndryshimet e ardhshme në hapësirën e mediave sociale, të cilat ka të ngjarë të përshpejtohen nën administratën e re të SHBA-së, një tjetër kanal po hapet për këto përpjekje për ndikimin serb dhe rus. Ky zhvillim e vë Malin e Zi dhe rajonin në rrezik të programimit të sjelljes së tyre politike nga ekstremistët rusë dhe serbë.
