Lojërat Olimpike të këtij viti në Paris u shënuan papritur nga një debat mbi përdorimin e veturave me hidrogjen për transportin e pjesëmarrësve.
Një nga kompanitë e njohura ndërkombëtare të automobilave nga Japonia përmes kësaj ngjarje promovoi përdorimin e këtyre automjeteve, ndërsa 120 shkencëtarë të klimës dërguan një letër të hapur kundër promovimit të kësaj lloj veture, ndërsa kritikave iu bashkua edhe biznesmeni amerikan, Elon Musk.
Ky debat mbi përdorimin e automjeteve me hidrogjen e solli këtë temë përsëri në qendër të vëmendjes së publikut për një kohë. Lind pyetja pse pas rreth dy dekadash nismash të ndryshme në këtë sferë, deri më sot janë realizuar shumë pak rezultate të prekshme në përdorimin më masiv të tyre.
Një nga iniciativat e para të mëdha për përdorimin e këtij lloji të automjeteve dhe investimet në projektet e tyre të zhvillimit erdhi nga presidenti i SHBA-së, George Bush Jr. në fillim të viteve 2000. Edhe pse mandatet presidenciale i kaluan me luftërat në Afganistan dhe Irak që gjeneruan shumë vëmendje publike, iniciativa e tij për përdorimin e makinave me hidrogjen ishte intensive.
Vetë Bush tha se fëmijët që lindin sot mund të drejtojnë automjete të fuqizuara nga kjo veturë inovative si makinën e tyre të parë. Në vitin 2003, me iniciativat e tij, SHBA investoi rreth 1.3 miliard dollarë në programin e zhvillimit të automjeteve me hidrogjen dhe kjo ide nuk shqetësoi domosdoshmërisht gjigantët e karburanteve fosile dhe industrinë e automobilave në atë kohë. Dukej se kishte shanse që hidrogjeni të ngrihej praktikisht si mjeti i ri alternativ kryesor.
Arsyeja e këtij optimizmi ishte kryesisht për shkak të varësisë së madhe të prodhimit të hidrogjenit për nevojat e këtyre makinave nga lëndët djegëse fosile. I ashtuquajturi “hidrogjen blu”, i cili është më i lirë për t’u prodhuar dhe përbën rreth 95 për qind të prodhimit global, vjen nga një proces intensiv energjie që përdor gazin natyror si bazë të tij.
Cilat janë argumentet kundër?
Vetë procesi i prodhimit krijon emetime të CO2, prandaj një pjesë e komunitetit shkencor ka qenë që në fillim kundër zgjerimit të tij, sepse nënkupton shfrytëzimin e mëtejshëm të lëndëve djegëse fosile dhe emetimet shoqëruese të gazrave të dëmshëm. Edhe pse ngasja në vetvete nuk prodhon emetime, dhe as drejtimi i veturave elektrike, transportimi dhe ruajtja e hidrogjenit kërkon tanke me presion të lartë dhe infrastrukturë të specializuar, duke rritur kompleksitetin dhe koston e të gjithë procesit të vendosjes.
Duke pasur parasysh se i gjithë procesi është mjaft i kushtueshëm, pavarësisht mbi 2 miliardë dollarëve të investimeve amerikane në zhvillim deri më sot, ai kurrë nuk ka arritur në një shkallë që do të ishte fitimprurëse për të hapur një numër të madh stacionesh karikimi për automjete të tilla. Në Amerikë, aktualisht ka vetëm 60 prej tyre në mbarë vendin, ku shumica prej tyre ndodhen në shtetin e Kalifornisë.
Nga ana tjetër, deri në 61 mijë karikues për automjetet elektrike që përdorin bateri u regjistruan në SHBA në muajin shkurt të vitit 2024. Mundësia e karikimit të këtyre mjeteve në shtëpi dhe varësia e mjeteve me hidrogjen nga i gjithë rrjeti i pompave të specializuara, rezultoi të ishte një tjetër handikap që e zhvendosi politikën publike të shtetit nga hidrogjeni në automjetet elektrike.
Ndryshe nga hidrogjeni, automjetet elektrike kanë bërë përparim të jashtëzakonshëm në tejkalimin e çështjeve të kostos së komponentëve, kryesisht falë ekonomive të shkallës së Kinës. Gjatë dekadës së fundit, çmimi i baterive litium-jon, të cilat fuqizojnë automjetet elektrike, ka rënë me gati 89 për qind.
Ky çmim ka rënë nga mbi 1100 dollarë për kilovat-orë në vitin 2010 në rreth 132 dollarë për kilovat-orë në vitin 2023. Kjo i ka bërë automjetet elektrike më të përballueshme dhe më të qasshme për një grup më të gjerë konsumatorësh sesa automjetet me hidrogjen, të cilat ende mbeten mjaft të shtrenjta.
Për rrjedhojë, performanca në treg e llojeve të ndryshme të automjeteve ekologjike ka qenë shumë e ndryshme në terma të matshëm gjatë 20 viteve të fundit. Deri në vitin 2023, shitjet e automjeteve elektrike do të kalojnë 10 milionë në vit (me hibride mbi 40 milionë në rrugë sot), duke përfaqësuar afërsisht 14 për qind të tregut global të makinave.
Kjo është një rritje e konsiderueshme nga vetëm 2.5 për qind në 2019. Në të kundërt, shitjet e automjeteve me hidrogjen kanë ngecur me më pak se 50 mijë njësi të shitura në mbarë botën që nga prezantimi i tyre. Vetëm në Suedi dhe vetëm në vitin 2022 do të shiten 140 mijë automjete të reja elektrike dhe hibride, që është më shumë se dyfishi i të gjithë flotës ekzistuese të hidrogjenit në botë.
