Nëse keni vozitur ndonjëherë një veturë me ndërrues automatikë të shpejtësive dhe keni kaluar levën në “D” (Drive), ndoshta keni vërejtur se automjeti lëviz menjëherë lehtë, madje edhe nëse nuk shtoni gaz.
Ky fenomen, i njohur si “efekti i zvarritjes” (ose “creep effect”), ndodh për shkak të mënyrës se si funksionojnë kutitë automatike. Më poshtë do të shpjegojmë pse ndodh dhe çfarë do të thotë kjo për shoferët.
Si funksionon kutia automatike?
Shumica e kutive automatike përdorin një konvertues hidrodinamik momenti, i cili zëvendëson peshën në kutitë manuale. Konvertuesi i momentit lidh motorin me rrotat përmes lëngut dhe mundëson transferimin e energjisë edhe kur mjeti qëndron. Edhe kur makina është në lëvizje të ngadalshme (kur motori funksionon, por nuk shtoni gaz), konvertuesi i momentit transferon një pjesë të vogël të energjisë në rrota, duke shkaktuar një lëvizje të lehtë të automjetit.
Arsyet kryesore të “zvarritjes”
Konvertuesi i momentit gjithmonë transferon energji: Kutia automatike kurrë nuk ndërpret plotësisht lidhjen mes motorit dhe rrotave. Edhe kur motori punon në lëvizje të ngadalshme, ka mjaftueshëm moment transferimi që automjeti të lëvizë sapo të lirohet frenimi.
Rrotullimet minimale të motorit (gaz në lëvizje të ngadalshme): Kur vetura është në një shpejtësi, por pa shtypur gazin, motori vazhdon të punojë në rrotullimet bazë (zakonisht midis 600 dhe 1000 rpm). Kjo është e mjaftueshme për të bërë që automjeti të fillojë të lëvizë ngadalë përpara ose mbrapa.
Lehtëson vozitjen në trafik të ngjeshur “Efekti i zvarritjes” lejon shoferin që në situata të ngadalta, si në trafik të ngjeshur ose parkim, të lirojë thjesht frenat në vend që të shtypë vazhdimisht gazin. Kjo zvogëlon nevojën për saktësi në dozimin e gazit dhe e bën vozitjen më të rehatshme.
Parandalon fikjen e motorit: Në ndryshim nga kutitë manuale, ku është e nevojshme të përdoret siç duhet pesha për të nisur makinën, kutia automatike menaxhon vetë transferimin e energjisë dhe siguron që motori të mos fiket.
A ka dallime mes llojeve të ndërruesve automatik?
Edhe pse shumica e makinave automatike kanë “efektin e zvarritjes”, ka dallime:
Ndërruesi automatik klasik (me konvertues momenti) ka efektin e zvarritjes më të theksuar.
CVT (kutia automatike me shpejtësi të vazhdueshme) gjithashtu ka një efekt të ngjashëm, por shpesh më të butë.
DSG dhe DCT (kutia automatike me dy peshë) mund të kenë një “efekt zvarritjeje” më të dobët pasi përdorin peshë të kontrolluar elektro-hidraulikisht.
Automjetet elektrike zakonisht nuk e kanë “efektin e zvarritjes” natyror, por shumë prodhues simulojnë këtë efekt me softuer për të bërë vozitjen më të këndshme për shoferët e automjeteve tradicionale.
Rreziqet e mundshme të “efektit të zvarritjes”.
Edhe pse “efekti i zvarritjes” mund të jetë i dobishëm, mund të sjellë disa rreziqe nëse shoferi nuk është i kujdesshëm:
Lëvizja e pa dëshiruar e automjetit: Nëse shoferi nuk mban frenat, veturat mund të lëvizin përpara ose mbrapa, gjë që mund të jetë e rrezikshme në semaforë, trafik të ngjeshur ose gjatë parkimit.
Rrezik për këmbësorët dhe çiklistët: Nëse shoferi nuk është i vetëdijshëm për efektin e zvarritjes, mund të godasë papritmas një këmbësor ose çiklist gjatë ndalimit ose lëvizjes.
Lëvizja e papritur në kodër: Në rrugë të pjerrëta, “efekti i zvarritjes” mund të bëjë që mjeti të fillojë të lëvizë më shpejt se sa shoferi ka pritur, duke kërkuar kontroll shtesë të frenave.
Zakoni për t’u mbështetur në frenë: Disa shoferë mund të mbështeten shumë tek frenat në vend që të kalojnë plotësisht në “P” (modaliteti parkim) gjatë ndalimeve më të gjata, gjë që mund të rrisë konsumimin e sistemit të frenave.
Si të parandaloni lëvizjen e pa dëshiruar?
Nëse nuk dëshironi që automjeti të lëvizë nga vetvetiu, zgjidhja është e thjeshtë: Mbani këmbën mbi frenë derisa të jeni gati për të lëvizur. Pasi të shtypni frenën, transferimi i energjisë ndalon dhe makina mbetet në vend. Përdorni frenën e dorës (ose modalitetin “P”) kur qëndroni për një kohë të gjatë.
Automjetet me kuti automatike lëvizin vetvetiu për shkak të mënyrës se si transferojnë energjinë nga motori në rrota.
Edhe pse kjo mund të duket e pazakontë për ata që janë mësuar me kutitë manuale, është një tipar i dobishëm që lehtëson vozitjen në trafik të ngjeshur dhe gjatë parkimit. Zgjidhja e thjeshtë për të parandaluar lëvizjen e pa dëshiruar është mbajtja e frenave derisa të jeni gati për të lëvizur.
