Lufta e Rusisë ndaj Ukrainës ka shtyrë Organizatën e Traktatit të Atlantikut të Veriut (NATO) dhe Bashkimin Evropian të shqyrtojnë dobësitë aktuale të sigurisë në Evropë dhe të gjejnë një mënyrë për t’i trajtuar ato. Një nga fushat kryesore të fokusit ka qenë Ballkani, dhe tre probleme të pazgjidhura sigurie mundojnë këtë rajon ende të prirur ndaj konfliktit: vetoja e Bullgarisë ndaj anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në BE, e cila indirekt ndikon gjithashtu edhe në Shqipëri; marrëdhëniet e pazgjidhura ndërmjet Serbisë dhe Kosovës; dhe kërcënimin e ndarjes së Bosnjë-Hercegovinës nëse entiteti serb tërhiqet nga institucionet federale, siç ka paralajmëruar.
Një përpjekje e presidencës franceze të Këshillit të BE-së për të zgjidhur mosmarrëveshjen midis Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut muajin e kaluar rezultoi mbrapsht, duke çuar në protesta të dhunshme në Shkup që nga 2 korriku ( Nova Makedonija , 7 korrik). Kompromisi i propozuar do të hiqte bllokadën e Bullgarisë ndaj anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në BE, por gjithashtu do të impononte ndryshime kushtetuese dhe kushte të tjera që shumica e qytetarëve maqedonas i shohin si tradhti të identitetit të tyre kombëtar. Një sondazh i fundit zbuloi se 56 për qind e të anketuarve (dhe 72,80 për qind e maqedonasve etnikë të intervistuar) nuk do të pranonin fillimin e negociatave me BE-në me çmimin që Maqedonia e Veriut të pajtohej me “propozimin francez” (Vecer.mk , 7 korrik).
Si një anëtare e BE-së, Bullgaria ka të drejtën e vetos për pranimin e shteteve të reja, të cilën qeveria e mëparshme e Bojko Borisov e imponoi në nëntor 2020. Kundërshtimet e Sofjes lidhen kryesisht me prezantimet e ngjarjeve dhe figurave historike që të dy vendet pretendojnë se i përkasin të kaluarës së tyre historike. Përveç kësaj, Bullgaria refuzon të njohë gjuhën maqedonase si plotësisht të ndarë nga bullgarishtja.
Propozimi francez në thelb fut mosmarrëveshjet dypalëshe mbi historinë, identitetin dhe gjuhën në procesin e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në BE, i cili është i paprecedentë në historinë e unionit. Kur Greqia tërhoqi kundërshtimet e saj për anëtarësimin në BE dhe NATO të fqinjit të saj verior, kjo u bë përmes një marrëveshjeje dypalëshe (Marrëveshja e Prespës) që ndryshoi emrin e Maqedonisë në Maqedoninë e Veriut ( Vlada.mk, 17 qershor 2018). Edhe pse Marrëveshja e Prespës përmban shumë ndryshime kulturore, arsimore dhe gjuhësore që Shkupi pranoi të ndërmarrë, asnjë mekanizëm monitorues nuk do të kushtëzonte procesin e integrimit euroatlantik të vendit. Në të kundërt, kur parlamenti bullgar hoqi veton për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në BE më 24 qershor, këmbënguli se fqinjësia e mirë mbetet një kriter horizontal gjatë gjithë negociatave të BE-së të Maqedonisë së Veriut me BE-në ( BNR , 24 qershor).
Qeveria do ta paraqesë tekstin përfundimtar të propozimit në parlamentin e Maqedonisë së Veriut më 8 korrik. Ndërkohë, partia opozitare VMRO-DPMNE synon të vazhdojë me protestat që kanë plagosur tashmë 47 policë. Por objektivi i vërtetë i opozitës janë zgjedhjet e parakohshme parlamentare, pasi ajo sheh popullaritetin e partisë në pushtet në rënie. Sondazhet e opinionit sugjerojnë se nëse zgjedhjet do të mbaheshin këtë muaj, Partia Social Demokratike (SDSM) në pushtet do të merrte rreth 16 përqind të votave. Opozita do të fitojë 22 për qind (Vecer.mk , 7 korrik). Megjithatë, mbi 41 për qind e qytetarëve të anketuar maqedonas janë të pavendosur dhe nuk e dinë se për cilën parti do të votojnë ose refuzojnë të thonë, gjë që sugjeron konfuzion dhe zhgënjim në publik.
Mundësia e një vonese tjetër në anëtarësimin në BE për Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë (të dyja janë të shoqëruara për anëtarësimin në BE) ka çuar në zemërim në rajon. Këto vende ballkanike kanë pritur përkatësisht 17 dhe 8 vjet. Pasi Greqia hoqi kundërshtimet e saj, presidenti francez Emmanuel Macron vuri veton ndaj bisedimeve të reja të pranimit në tetor 2019 dhe më pas Bullgaria vendosi veton e saj vitin e ardhshëm. Kryeministri shqiptar Edi Rama i bëri thirrje qeverisë maqedonase të pranojë propozimin francez si të vetmen mundësi për të nisur menjëherë negociatat për të dyja shtetet.
Dështimi për të pranuar marrëveshjen e propozuar, sado e mangët të jetë, mund të çojë në tensione ndëretnike në Maqedoninë e Veriut, ku popullsia shqiptare po bëhet e shqetësuar nga mungesa e progresit në anëtarësimin në BE. Shqiptarët përbëjnë afro 25 për qind të popullsisë dhe nuk kanë lidhje me identitetin kombëtar dhe ndjenjat gjuhësore të maqedonasve. Një ngërç i zgjatur i integrimit në BE dhe një krizë e re politike nëse qeveria bie, mund të rrisë aspiratat secesioniste midis pakicës shqiptare dhe të kërcënojë vendin me ndarje.
Përleshjet ndëretnike tashmë kanë ndodhur në Shkup më 7 korrik. Policia ndërhyri për të ndalur përleshjet mes maqedonasve etnikë protestues dhe një grupi shqiptarësh që përfshinin hedhjen e gurëve dhe sendeve të tjera të forta në hyrje të Çarshisë së Vjetër të Shkupit ( Balkan Insight , 7 korrik ). Forcat e rendit arrestuan edhe një person të armatosur në vendngjarje. Incidenti shkaktoi akuza të ndërsjella midis partive politike maqedonase në pushtet dhe opozitë, por edhe në mesin e partive shqiptare të lidhura me secilën prej tyre—Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI), pjesë e koalicionit qeverisës, dhe Aleanca e Shqiptarëve, aleate e VMRO-DPMNE.
Polarizimi i zjarrtë politik dhe partitë politike të krijuara përgjatë vijave etnike janë dy karakteristika kryesore të politikës maqedonase. Edhe pse secila nga dy partitë dominuese maqedonase ka aleatët e saj shqiptarë (dhe ndonjëherë ata ndërrojnë anë), ndarja etnike në politikë tregon një problem më të madh me segregacionin në shoqëri.
Shtyrja e mëtejshme e anëtarësimit në BE do të hapë më shumë mundësi për rritjen e ndikimit rus dhe kinez në Ballkan. Kremlini ka përdorur mosmarrëveshjet dhe mosmarrëveshjet lokale për të mbjellë mosmarrëveshje duke shfrytëzuar ndarjet dhe rivalitetet etnike, duke nxitur liderët lokalë me marrëdhënie të veçanta dhe marrëveshje fitimprurëse; dhe mbi të gjitha, ka përdorur korrupsionin strategjik për të ndikuar në vendimet e politikave lokale. Analistët e shohin organizatorin kryesor të protestave, partinë VMRO-DPMNE, si një parti pro-ruse dhe pro-serbe që ka miratuar një qëndrim anti-evropian me qëllimin e vetëm për t’u rikthyer në pushtet ( Nova.bg , 5 korrik) .
Megjithëse Rusia është në një pozicion shumë më të dobët aktualisht, kur përballet me rezistencën e ashpër të Ukrainës dhe i nënshtrohet izolimit ndërkombëtar, Moska mund të nxisë dhe të përdorë një konflikt të ri të mundshëm në Ballkan si një front të dytë për të shkëputur vëmendjen perëndimore nga lufta në Ukrainë.
Margarita Assenova “Jamestown Foundations”
