Rikthimi i Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë dhe rritja e telasheve ekonomike në Evropë tregon se prosperiteti i rajonit është në rrezik të rrënimit.
Ekonomia evropiane është dëshmuar elastike në dekadat e fundit falë zgjerimit drejt lindjes dhe kërkesës së fortë për mallra evropiane në Azi dhe SHBA. Por ndërsa ‘bumi’ i Kinës zbehet dhe tensionet tregtare me Uashingtonin shtrembërojnë pamjen e tregtisë transatlantike, kohët e begata kanë mbaruar.
Është e qartë se Trump do të fokusohet në Evropë. Përveç vendosjes së tarifave të reja për gjithçka, lideri i ardhshëm i botës së lirë me siguri do të kërkojë që vendet e NATO-s të ndajnë më shumë para për mbrojtjen e tyre ose të humbasin mbrojtjen amerikane, shkruan Politico.
Kjo do të thotë se kryeqytetet evropiane, tashmë duke luftuar për të frenuar deficitet në rritje për shkak të pakësimit të të ardhurave nga taksat, do të përballen me presione financiare edhe më të mëdha, të cilat mund të ndezin trazira të mëtejshme politike dhe sociale.
Recesionet dhe luftërat tregtare mund të vijnë dhe të shkojnë, por rreziku për prosperitetin e kontinentit është se BE-ja është kthyer në një shkretëtirë inovacioni.
Megjithëse Evropa ka një histori të pasur shpikjesh mahnitëse, nga makinat te telefonat, radiot, televizorët dhe ilaçet, sot vetëm katër nga 50 kompanitë më të mira të teknologjisë në botë vijnë nga Evropa.
"Ne po jetojmë në një periudhë ndryshimesh të shpejta teknologjike, të nxitura veçanërisht nga përparimet në inovacionin digjital dhe ndryshe nga e kaluara, Evropa nuk është më në ballë të përparimit," tha në nëntor presidentja e Bankës Qendrore Evropiane (ECB) Christine Lagarde.
Ajo paralajmëroi se modeli social i lavdëruar i Evropës do të ishte në rrezik nëse ai nuk ndryshon drejtimin shpejt.
“Përndryshe, ne nuk do të jemi në gjendje të gjenerojmë pasurinë që na nevojitet për të përmbushur nevojat në rritje të konsumit për të garantuar sigurinë tonë, për të luftuar ndryshimet klimatike dhe për të mbrojtur mjedisin”, shtoi Lagarde.
Nëse Trump zbaton kërcënimin për të vendosur tarifa 20 për qind, industria evropiane do të pësojë goditje të rëndë. Me më shumë se 500 miliardë euro importe vjetore, Amerika është larg nga destinacioni më i rëndësishëm për mallrat evropiane.
“Dështimi i liderëve evropianë për të mësuar nga mandati i fundit i Trump tani po na ndjekë përsëri”, tha Clemens Fuest, president i Institutit Ifo, një institut udhëheqës ekonomik.
Fuest paralajmëron se Trump mund të mos jetë një lajm i keq për BE-në. Trump mund të jetë i hapur për bisedime tregtare me Evropën për të shmangur tarifat e reja.
Në vitin 2018, Trump vendosi tarifa për çelikun dhe aluminin evropian që mbeten në fuqi. Presidenti i SHBA Joe Biden ra dakord të pezullojë këto tarifa deri në mars 2025. Bankierët evropianë paralajmërojnë se tarifat e reja mund të ri-ndezin inflacionin dhe të dëmtojnë seriozisht tregtinë globale.
Fatkeqësisht, Trump është vetëm një simptomë e problemeve shumë më të thella. Edhe pse BE-ja është e fokusuar te Trump, ai nuk është një problem real për ekonominë evropiane. Nëse Evropa do të kishte themele më të forta ekonomike dhe do të ishte më konkurruese me SHBA, Trump nuk do të kishte shumë ndikim.
Shkalla në të cilën Evropa ka humbur terren ndaj SHBA-së për sa i përket konkurrencës ekonomike qe nga fundi i shekullit është tronditëse. Hendeku në GDP për frymë, për shembull, arriti në 30 për qind, kryesisht për shkak të rritjes më të ulët të produktivitetit në BE.
Një punonjës mesatar gjerman, për shembull, punon 20 për qind më pak orë se homologu i tij amerikan.
Shkaku i rënies së produktivitetit në Evropë është dështimi i sektorit të korporatave për inovacione.
Kompanitë amerikane të teknologjisë, për shembull, shpenzojnë dy herë më shumë se ato evropiane për kërkim dhe zhvillim. Ndërsa kompanitë amerikane kanë parë një rritje 40 për qind në produktivitet qe nga 2005, produktiviteti në teknologjinë evropiane ka ngecur.
Në samitin e BE-së në Lisbonë në vitin 2000, liderët vendosën ta bëjnë ekonominë evropiane më konkurruesen në botë me investime në arsimin e lartë, kërkim dhe inovacion, por një çerek shekulli më vonë Evropa jo vetëm që ka dështuar në arritjen e qëllimit, por ka mbetur shumë prapa SHBA-së dhe Kinës.
Universitetet evropiane janë një vend i natyrshëm për të nisur inovacionin dhe kërkimin, por edhe këtu kontinenti ka dështuar. Ndër universitetet më të mira në botë, sipas Times Higher Education, vetëm një institucion nga BE renditet në mesin e 30 më të mirëve - Universiteti Teknik i Munihut - në vendin e 30-të.
Këtu hyn në skenë Gjermania. Gjysma e investimit evropian në kërkime vjen nga Gjermania dhe shumica e këtyre investimeve kanë të bëjnë me sektorin e automobilave.
Duke pasur parasysh madhësinë e sektorit - të ardhurat vjetore të industrisë gjermane të makinave janë pothuajse gjysmë trilion euro - nuk është vendi ku mund të merrni më shumë për paratë tuaja. Kjo për shkak se risitë në sektorin e automobilave, të tilla si përmirësimi i efikasitetit të karburantit janë në rritje.
Kompanitë “po ri-shpikin rrotën” në vend të produkteve të reja si iPhone ose Instagram që do të krijonin një treg krejtësisht të ri.
Sido që të jetë, Evropa ka qenë mjaft e qëndrueshme. Investitorët më të mëdhenj të korporatave të kërkimit dhe zhvillimit në BE në 2003 ishin Mercedes, VW dhe Siemens, gjiganti gjerman i inxhinierisë. Në vitin 2022, ishin Mercedes, VW dhe Bosch, një prodhues gjerman i pjesëve të automjeteve.
Megjithëse Evropa përbën mbi 40 për qind të shpenzimeve globale për kërkim dhe zhvillim në sektorin e automobilave, prodhuesit gjermanë kanë mbetur prapa me automjetet elektrike.
Ky dështim është në zemër të vështirësive ekonomike të Gjermanisë, siç dëshmohet nga njoftimi i fundit i VW se do të mbyllë disa fabrika. Sektori i automobilave, i cili punëson rreth 800.000 punëtorë, ka qenë gjaku i ekonomisë gjermane për dekada, duke kontribuar më shumë në rritje se çdo sektor tjetër.
Vende si Franca, e cila përballet me deficit buxhetor 6 për qind këtë vit dhe 7 për qind më 2025 - më shumë se dyfishi i kufirit të eurozonës - do të kenë vështirësi të mbajnë një shtet bujar të mirëqenies.
Parisi aktualisht shpenzon mbi 30 për qind të GDP-së për përfitime sociale, ndër normat më të larta në botë. Shumë vende të tjera të BE-së nuk janë shumë prapa.
Nëse fati ekonomik i Evropës nuk kthehet shpejt, këto vende do të përballen me disa vendime të vështira sikurse Greqia në vitin 2010, ndërsa kostot e tyre të huamarrjes rriten.
Rezultati i mundshëm është një radikalizim i politikës. Ky radikalizim tashmë është duke u zhvilluar në një sërë vendesh dhe më shqetësues është në Francë. Suksesi i skajit politik është edhe më shqetësues kur mendon se më e keqja e telasheve ekonomike ka të ngjarë të vijë ende.
Problemi është se në kohën kur evropianët zgjohen me realitetin e tyre të ri, mund të jetë tepër vonë.
