AP-ja dokumentoi një mostër prej 61 rastesh në të gjithë Ukrainën, duke u mbështetur në listat ruse të emrave të marra nga autoritetet ukrainase, provat fotografike të abuzimit, llogaritë e mediave ruse dhe intervistat me dhjetëra viktima, familjarë dhe miq, si dhe zyrtarë dhe aktivistë ukrainas
Tri ditë pasi bombat e para ruse goditën Ukrainën, Andrii Kuprash, kreu i një fshati në veri të Kievit, hyri në pyllin afër shtëpisë së tij dhe filloi të gërmonte. Nuk u ndal derisa hapi një gropë, mjaft të madhe për një njeri si ai. Për të ishte një vend për t’u fshehur, po qe e nevojshme. E mbuloi me degë dhe u kthye në shtëpi.
Një javë më vonë, Kuprash mori një telefonatë rreth orës 8 të mëngjesit nga një numër i panjohur. Një burrë që fliste rusisht e pyeti nëse ishte kryeplaku i fshatit. Diçka nuk shkonte.
“Jo, i keni rënë numrit të gabuar”, gënjeu Kuprash. “Ne do t’ju gjejmë gjithsesi”, u përgjigj burri. “Është më mirë të bashkëpunoni me ne”. Kuprash mori disa mjete kampingu dhe pallton e tij më të ngrohtë dhe u drejtua drejt gropës që kishte hapur në pyll.
Komunikimi i fshehtë
Kuprash – dhe të tjerët me të cilët foli Associated Press – ishin paralajmëruar në heshtje se ata ishin objektiva për avancimin e forcave ruse. Fjala qarkulloi në qarqet e ukrainasve me ndikim: Mos flini në shtëpinë tuaj. Hiqni qafe telefonin tuaj. Largohu nga Ukraina. Ndjekja vazhdonte.
Në një fushatë të qëllimshme, të përhapur, forcat ruse synuan sistematikisht ukrainasit me ndikim, në nivel kombëtar dhe lokal, për të neutralizuar rezistencën përmes ndalimit, torturës dhe ekzekutimeve, ka gjetur një hetim i Associated Press. Strategjia duket se shkel ligjet e luftës dhe mund të ndihmojë në ngritjen e një rasti për gjenocid.
Trupat ruse ndiqnin ukrainasit me emër, duke përdorur lista të përgatitura me ndihmën e shërbimeve të tyre të inteligjencës. Në pikëpyetje ishin zyrtarë qeveritarë, gazetarë, aktivistë, veteranë, liderë fetarë dhe avokatë.
AP-ja dokumentoi një mostër prej 61 rastesh në të gjithë Ukrainën, duke u mbështetur në listat ruse të emrave të marra nga autoritetet ukrainase, provat fotografike të abuzimit, llogaritë e mediave ruse dhe intervistat me dhjetëra viktima, familjarë dhe miq, si dhe zyrtarë dhe aktivistë ukrainas.
Disa viktima u mbajtën në vendet e paraburgimit, ku u morën në pyetje, u rrahën dhe iu nënshtruan goditjeve elektrike, thanë të mbijetuarit. Disa përfunduan në Rusi. Të tjerët vdiqën.
Torturat ruse
Në tri raste rusët i torturuan njerëzit për të informuar të tjerët. Në tri raste të tjera rusët kapën anëtarët e familjes, përfshirë një fëmijë, për të ushtruar presion. Modeli ishte i ngjashëm në të gjithë vendin, sipas dëshmive të AP-së të mbledhura nga territoret e pushtuara rreth rajoneve të Kievit, Khersonit, Zaporizhzhias, Chernihivit dhe Donetskut.
“Është e qartë se ajo që ju keni këtu është libri i lojërave të një regjimi autoritar që dëshiron të presë menjëherë kokat e zonës dhe të eliminojë udhëheqjen”, tha Stephen Rapp, një ish-ambasador i SHBA-së për çështjet e krimeve të luftës, i cili po e këshillon Ukrainën për ndjekjet penale.
Listat janë pjesë e provave në rritje që tregojnë se shumica e dhunës në Ukrainë ishte e planifikuar dhe jo e rastësishme. Rusia e ka përdorur brutalitetin si një strategji lufte, të konceptuar dhe zbatuar brenda strukturave komanduese të shërbimeve të saj ushtarake dhe inteligjente. Associated Press ka dokumentuar gjithashtu modele të dhunës kundër civilëve, duke përfshirë “operacionet e spastrimit” vdekjeprurëse përgjatë një fronti të luftës të komanduar nga një gjeneral rus i implikuar në krimet e luftës në Siri.
Të udhëhequr nga Shërbimi Federal i Sigurisë (FSB), Inteligjenca ruse kaloi muaj të tërë duke përpiluar listat e sulmeve përpara pushtimit të 24 shkurtit, sipas zbulimit të SHBA-së dhe analistëve të sigurisë kombëtare të Mbretërisë së Bashkuar.
Inteligjenca ukrainase tregon se Divizioni i agjencisë ruse të spiunazhit të ngarkuar me planifikimin e nënshtrimit dhe pushtimit të Ukrainës – Drejtoria e Nëntë e Shërbimit të Pestë të FSB-së – u rrit ndjeshëm në verën e vitit 2021. Agjentët kategorizuan ukrainasit me ndikim ose si bashkëpunëtorë të mundshëm ose elementë jo të besueshëm për t’u frikësuar ose vrarë, sipas Institutit Mbretëror të Shërbimeve të Bashkuara, një institut i shquar i mbrojtjes në Londër.
“Kjo strategji politike e vrasjeve në shënjestër u drejtua nga një nivel shumë i lartë brenda Kremlinit”, tha Jack Watling, një studiues i lartë në Rusi.
Ato lista të paraluftës ishin vetëm fillimi.
Udhëheqësit rusë që prisnin të futeshin në Ukrainë dhe të merrnin kontrollin e një popullsie të bindur, zbuluan shpejt se kishin gabuar. Një listë lindi një tjetër ndërsa Rusia zgjeroi rrjetin e saj në pjesë gjithnjë e më të gjera të shoqërisë ukrainase, duke përfshirë emra shtesë nga bashkëpunëtorët dhe sekuestroi të dhënat e qeverisë dhe torturoi robërit për të treguar njerëzit e tjerë.
Listat me emra
AP-ja mori kopje të pesë listave me 31 persona që rusët po ndiqnin në rajonet e Mykolaivit dhe Khersonit. Ata ofrojnë një llogaritje shumë të lokalizuar – tetë ushtarë, shtatë veteranë, shtatë civilë të dukshëm dhe nëntë persona të akuzuar për ndihmën e ushtrisë ose shërbimeve të Inteligjencës ukrainase.
Një burrë i akuzuar për pikëpamje antiruse dhe kryerjen e propagandës antiruse ishte në listë. Kështu, ishte një burrë që ndihmoi djalin e tij të evakuohej në territorin ukrainas me një motobarkë. Listat, të cilat nuk kishin datë, përfshinin emrat e plotë, si dhe disa pseudonime, datëlindje dhe adresa.
Kremlini refuzoi t’u përgjigjej kërkesave të AP-së për koment, megjithëse një zëdhënës më herët e quajti zbulimin e SHBA-së për listat e vrasjeve “fiksion absolut”.
Aktualisht nuk është e mundur të dokumentohet shkalla e plotë e rrëmbimeve. Qendra për Liritë Civile, një OJQ ukrainase që fitoi Çmimin Nobel për Paqen këtë vit, ka grumbulluar më shumë se 770 raste të robërve civilë që nga pushtimi i Rusisë në shkurt.
Oleksandra Matviichuk, kreu i grupit, thekson se këto janë maja e Ajsbergut. Matviichuk regjistroi shënjestrim të ngjashëm të elitave lokale nga forcat e mbështetura nga Rusia në Krime dhe në rajonin lindor të Ukrainës, Donbas, që datojnë që nga viti 2014.
Por këtë herë, ndërsa dokumentoi më shumë raste, ajo kuptoi se diçka kishte ndryshuar. Befas dhe çuditërisht po kapeshin edhe njerëz që nuk ishin liderë me ndikim.
“Të gjithë mund të jenë objektiv. Më tronditi”, tha ajo. “Ne ishim të përgatitur për persekutim politik…Ne nuk ishim të përgatitur për terror”.
Forcat e sigurisë të Bashkimit Sovjetik kishin një histori të gjatë të hartimit të listave të “subversivëve” në Rusi dhe më gjerë për t’u arrestuar, zhdukur, dërguar në kampe pune ose ekzekutuar.
Andrei Soldatov, një gazetar investigativ dhe ekspert për shërbimet ruse të sigurisë, tha se teknikat e vjetra përfshinin listat e vrasjeve që shërbimi sekret i Stalinit përdori për ta qetësuar Ukrainën Perëndimore gjatë Luftës së Dytë Botërore.
“Është shembulli më i përgjakshëm i qetësimit të një territori nga shërbimi sekret i Stalinit”, tha ai. “Në akademinë e shërbimit sekret ende mësohet se si të qetësohen njerëzit kur ata janë armiqësor”.
Shkëputja e pjesëve të shoqërisë që formësojnë dhe drejtojnë një komb mund të ketë ndikime afatgjata. Kur Bashkimi Sovjetik pushtoi Letoninë, Lituaninë dhe Estoninë në Luftën e Dytë Botërore, ata vranë ose deportuan dhjetëra mijëra njerëz.
Të dhënat sugjerojnë se Rusia ka bërë të njëjtën gjë në Ukrainë. Autoritetet rajonale në Zaporizhzhia dhe Kherson, si dhe Kombet e Bashkuara gjetën të gjitha se udhëheqësit lokalë ishin në shënjestër në mënyrë disproporcionale në muajt e parë të pushtimit.
Për shembull, autoritetet lokale, aktivistët, gazetarët dhe udhëheqësit fetarë përbënin 40 për qind të 508 rasteve të ndalimeve arbitrare dhe zhdukjeve të detyruara që Misioni i Monitorimit të të Drejtave të Njeriut i Kombeve të Bashkuara në Ukrainë regjistroi midis shkurtit dhe fillimit të dhjetorit. Vetëm në Kherson, gati një e treta e 230 rrëmbimeve civile që autoritetet rajonale kishin regjistruar deri në korrik përfshinin autoritetet lokale dhe punonjësit e qeverisë.
Dëshmitë e shënjestrimit mund t’i ndihmojnë prokurorët të argumentojnë se Rusia synon të shkatërrojë shoqërinë ukrainase tërësisht ose pjesërisht.
Ndërsa Ukraina kthen me kthetra më shumë territor nga Rusia, llogaritja e të zhdukurve rritet.
