Turqia dhe Rusia kanë marrëdhënie ambivalente. Megjithatë, qeveria në Moskë po përpiqet të mbështesë udhëheqjen në Ankara, sepse në Turqi do të ketë zgjedhje në qershor - dhe presidenti i ri duhet të jetë ai i vjetri.
Lufta e agresionit të Rusisë ndaj Ukrainës e izoloi qeverinë në Moskë në një kohë shumë të shkurtër, veçanërisht në vendet e industrializuara perëndimore. Presidenti rus Vladimir Putin nuk kishte shumë partnerë të ndonjë rëndësie. Njëra me të cilën komunikimi ende funksionon është Turqia .
Putin dhe kolegu i tij Rexhep Tajip Erdogan kanë mbajtur një marrëdhënie të ngushtë prej vitesh. Në fund të vitit 2021, zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov tha se Erdogan dhe Putin kishin "marrëdhënie miqësore". Erdogan tha nëntorin e kaluar se kishte një "marrëdhënie besimi" me Putinin.
Erdogan më pas përdori me mjeshtëri fillimin e luftës për të zgjeruar ndikimin e tij: Kur kanalet diplomatike në Rusi ishin pothuajse të hapura, Ankaraja ofroi të ndërmjetësonte midis Moskës dhe Kievit dhe është ende lojtari kryesor me të cilin të dyja palët duan të bisedojnë. Takimet e nivelit të lartë midis ukrainasve dhe rusëve u zhvilluan në Turqi: Më 10 mars 2022, ministrat e jashtëm të Ukrainës, Rusisë dhe Turqisë u takuan në Antalia.
Pas gati dy javësh, delegacionet negociuan më pas në Stamboll. Marrëveshja e grurit, e cila lejon grurin ukrainas të eksportohet përmes Detit të Zi, u negociua në korrik me ndërmjetësimin e OKB-së dhe Turqisë dhe u nënshkrua në Stamboll.
"Për Rusinë, Turqia është një dritare drejt botës"
Eksperti i politikës së jashtme dhe energjisë, Aydin Sezer konfirmon se lufta në Ukrainë ka ndihmuar liderët turq dhe rus të afrohen më shumë. “Për Rusinë, Turqia është si një dritare drejt botës. Marrëdhëniet me Ankaranë janë shumë të rëndësishme dhe të vlefshme për Kremlinin”.
Dhe për t´i mbajtur kështu, udhëheqja në Moskë do të donte të shihte qeverinë në Ankara të konfirmuar në zgjedhjet e 18 qershorit. Sipas Sezerit, Putin e kuptoi "se është në interesin e Rusisë që një lider si Erdogan të qeverisë Turqinë".
Prandaj Moska kohët e fundit është përpjekur disa herë të mbështesë qeverinë aktuale turke. Për shembull, kompania shtetërore ruse Gazprom shtyu borxhet e Turqisë nga blerja e gazit. Rusia nuk po e bën këtë “vetëm ashtu”, por për interesin e saj, tha për DW një diplomat emeritus turk, i cili dëshiron të mbetet anonim.
Dhe në tetor, Putin sugjeroi se Turqia mund të shndërrohej në një qendër të ashtuquajtur energjetike. Kjo do të nënkuptonte që gazi rus do t'u dërgohej konsumatorëve evropianë nëpërmjet Turqisë - një situatë e favorshme për të dy presidentët.
Putini ka nevojë për Erdoganin - dhe Erdogan ka nevojë për Putinin
Mbështetja politike dhe ekonomike nga Rusia është bërë edhe më e rëndësishme për mbijetesën e partisë në pushtet AKP në Turqi, sepse ajo ka vështirësi me BE-në dhe SHBA-në, theksoi eksperti i marrëdhënieve ndërkombëtare Hande Orhon Özdag në një intervistë për DW.
Mosmarrëveshjet dhe tensionet mes Turqisë dhe Perëndimit ekzistojnë prej disa vitesh. Marrëdhëniet turko-evropiane dhe turko-amerikane janë përkeqësuar.
Putini i lejon Erdoganit dy suksese: 1. popullaritet, 2. mbështetje ekonomike
"Lufta e Ukrainës i ka dhënë AKP-së një mundësi për të thelluar lidhjet ekonomike me Rusinë, sepse ajo nuk merr pjesë në sanksionet e SHBA dhe BE."
Putini bëri të mundur dy gjëra të rëndësishme për Erdoganin: “Popullariteti politik përmes marrëveshjes së grurit dhe mbështetja ekonomike në lidhje me gazin.” Dhe pikërisht kjo i nevojitej AKP-së para zgjedhjeve, sepse popullariteti i tyre me elektoratin po bie.
Opozita demokratike është e padëshirueshme
Nuk është aspak e sigurt se situata politike në Turqi do të mbetet ashtu siç është. Erdogan kërkon të konfirmohet në detyrë në zgjedhjet presidenciale.
Por sondazhet nuk sugjerojnë një fitore të lehtë - opozita në fakt mund të fitojë dhe të sjellë një ndryshim në udhëheqjen e vendit pas më shumë se 20 vjetësh.
Në Rusi, nga ana tjetër, qeveria e Erdoganit ka një imazh të mirë, thotë politologu turk Ümit Nazmi Hazir, i cili kryen kërkime në Moskë. “Putin dhe Erdogan kanë pasur marrëdhënie të shkëlqyeshme për njëzet vjet. Të dy palët e njohin njëra-tjetrën dhe mund të komunikojnë drejtpërdrejt.” Kjo do ta bënte më të lehtë për të dy, të shprehnin shqetësimet e tyre.
Nëse opozita do të fitonte zgjedhjet në Turqi, kjo do të shkonte gjithashtu kundër interesave ruse, tha Hazir, sepse qeveria e re mund të ishte më demokratike: "Atëherë aftësia e Rusisë për të drejtuar Turqinë do të ulej. Më pas do të duhet të flisnin me disa lojtarë të tjerë.”
Rivaliteti mes Moskës dhe Ankarasë për Sirinë
Megjithatë, ka gjithashtu potencial për konflikte dhe dallime mendimesh midis Moskës dhe Ankarasë. Për shembull, të dy vendet janë të përfshirë me ushtarët e tyre në luftën siriane dhe mbështesin grupet armike.
Rusia ka qenë tradicionalisht aleati kryesor i regjimit sirian dhe Turqia ka mbështetur elementë të opozitës siriane, si Ushtria e Lirë Siriane, ndërsa në të njëjtën kohë ka ndërmarrë veprime ushtarake kundër kurdëve në Sirinë veriore.
Megjithatë, po bëhet e qartë se të dy vendet mund të arrijnë në një mirëkuptim. Pas vitesh retorikë të ashpër kundër sundimtarit sirian Bashar al-Assad, Erdogan tani ka zbutur tonin e tij. Turqia njoftoi se dëshiron të zhvillojë së shpejti bisedimet e paqes me Sirinë dhe Rusia gjithashtu do të jetë atje. “Në fillim do të ulen së bashku tre ministrat tanë të jashtëm dhe më pas ne si tre liderët”, thuhet në deklaratën e të enjtes, më 5 janar.
Megjithatë, shumë vëzhgues janë skeptikë në lidhje me afrimin midis Rusisë dhe Turqisë. Ankaraja po ndërhyn në sferën e ndikimit të Moskës, thotë Hazir. Dhe eksperti i Evropës Lindore Zaur Gasimov nga Universiteti i Bonit shton se Erdogan ka filluar "të luajë një politikë shumë më aktive në hapësirën post-sovjetike dhe në Lindjen e Mesme". Pajtimi me këtë nuk është i lehtë për Rusinë.
Duke folur për Deutsche Welle, Gasimov përfundon: “Kremlini nuk e sheh Turqinë si aleate. Në Siri, në konfliktin armeno-azerbajxhanas dhe në Libi, Kremlini ka qëllime krejtësisht të ndryshme nga Turqia. Kremlini e sheh Turqinë më shumë si një partner rival.”
Bashkëpunimi: Gülsen Solaker; Autor: Burak Unveren, Nga Gjermanishtja Sherif Ramabaja
