Por përfundimi i kontratës së furnizimit nëpërmjet Ukrainës në fund të këtij viti mund t’i kushtojë shtrenjtë Austrisë, Sllovakisë dhe Hungarisë.
Kontrata e gazit rus është toksike. Gazi eshte i zevendesueshem. Ne duhet të vazhdojmë.
Kjo është logjika që shumë zyrtarë evropianë kanë adoptuar pasi kontrata shumë miliarda dollarëshe për pompimin e gazit rus përmes Ukrainës në Bashkimin Evropian skadon në fund të vitit. Dhe të dhënat tregojnë se ata kanë përgjithësisht të drejtë: BE-ja në përgjithësi mund ta marrë gazin diku tjetër.
Por për disa vende – veçanërisht Austrinë, Sllovakinë dhe Hungarinë – kjo perspektivë paraqet një dilemë të kushtueshme që mund të përhapet në të gjithë Evropën.
Ndryshe nga pjesa më e madhe e BE-së, të tre vendet nuk janë tërhequr ende nga gazi rus. Për arsye politike dhe pragmatike, të tre vendet vazhdojnë të jenë të lidhura me furnizimin me energji të Moskës dhe të përfitojnë nga avantazhet e kostos. Tubacioni i Ukrainës ishte lidhja vendimtare.
Me këtë marrëdhënie tani në gurë, treshja mund të ketë nevojë së shpejti për alternativa. Ndërsa ka opsione, çdo ndryshim në status quo vjen me një kosto.
Më poshtë, POLITICO tregon se si ka ndryshuar tregu evropian i energjisë që kur Rusia pushtoi Ukrainën. Bëhet e qartë pse Evropa nuk ka më nevojë për një tubacion dikur të rëndësishëm, por nuk mund t’i shpëtojë kostove financiare të përfundimit të flukseve të saj.
Harta energjetike e Evropës po ndryshon.
Pas sulmit të Rusisë ndaj Ukrainës në fillim të vitit 2022, mbështetja e madhe e Evropës nga gazi i agresorit u bë një problem i menjëhershëm kur Moska ndërpreu furnizimet nëpërmjet tubacioneve Nord Stream dhe Yamal-Europe – dy lidhje kyçe të energjisë me BE-në.
Evropa shpejt u riorganizua. Vendet bregdetare po ndërtonin kapacitete për të transportuar gazin natyror të lëngshëm (LNG) nga vende të tilla si Shtetet e Bashkuara dhe po zhvilloheshin kontrata të reja. Deri në vitin 2023, gazi rus i gazsjellësit përbënte vetëm 8 për qind të importeve të energjisë në BE në vitin 2021, ai ishte mbi 40 për qind.
Traktati që i mbijetoi luftës
Megjithatë, disa tubacione vazhduan të funksiononin, duke përfshirë një që kalon përmes Ukrainës dhe funksiononte sipas një kontrate të paraluftës.
Për BE-në në tërësi, rruga ishte kryesisht e pakuptimtë – vetëm rreth 5 për qind e importeve të gazit të bllokut në vitin 2023 vinin nëpërmjet rrugës së Ukrainës.
Por rruga është jetike për Evropën Qendrore dhe Lindore. Meqenëse vendet ishin të rrethuara nga detet, ato nuk mund të kalonin lehtësisht në importet e LNG-së dhe vazhduan të blinin gaz rus.
“Nuk është një pjesë e madhe e furnizimit total të Evropës me gaz, por është një burim vërtet i rëndësishëm furnizimi,” tha Samantha Gross, drejtore e Iniciativës për Sigurinë e Energjisë dhe Klimës në Institutin Brookings.
Në dyvjetorin e luftës, Austria u bë titujt kryesorë sepse është ende 98 për qind e varur nga gazi rus, pjesa më e madhe e tij burohet nga Ukraina. Sllovakia gjithashtu ka marrë disa miliardë metra kub gaz nëpërmjet tubacionit, ndërsa Hungaria merr më pak gaz rus nëpërmjet Ukrainës, por në përgjithësi është shumë e varur nga energjia e Moskës.
Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë paralajmëroi javën e kaluar se dështimi i mundshëm i tubacionit të Ukrainës përfaqëson një “pasiguri kyçe” për Evropën këtë dimër.
“Ndërsa tranziti i gazit rus nëpërmjet Ukrainës mbulon vetëm një pjesë të vogël të kërkesës totale të BE-së për gaz në vitin 2023, ndërprerja e këtyre flukseve tranzit do të ndikonte ndjeshëm në disa tregje të Europës Qendrore dhe Lindore dhe në Moldavi”, tha agjencia.
Përfitimi nga gazi rus
Aktualisht, vendet e BE-së që mbështeten në tubacionin e Ukrainës blejnë gazin rus sa më lirë të jetë e mundur, pa u varur nga ndërmjetësit që e rishesin atë me çmime më të larta.
“Nëse gazi ndërpritet, ata do të lidhen me pjesën tjetër të Evropës [kështu që] do të jetë e mundur që ata të furnizohen vetë,” tha Gross. “Por, në vend që të jenë në pjesën e përparme të tubacionit, ata do të jenë në pjesën e pasme.
Nëse do të shtyheshin në fundin e pasmë të linjës (tub), do të ishte një shqetësim i madh. Do të duhej të nënshkruheshin kontrata të reja dhe të planifikoheshin rrugë të reja – qoftë për LNG-në që kalon nga bregu ose për gazin e tubacionit nga vendet e tjera për të zëvendësuar furnizimet e humbura ruse. Në çdo rast, kostot do të jenë të konsiderueshme.
“Nëse gazi vjen në Evropë si LNG, pothuajse me siguri do të jetë më i shtrenjtë se gazi rus i tubacionit,” tha Gross. “Arsyeja më e rëndësishme pse Evropa fillimisht ishte kaq e varur nga gazi rus i tubacionit është se ishte i lirë.
Në fund të fundit, është “më shumë çështje çmimi dhe më pak sasie”, thotë Christoph Halser, analist i gazit dhe LNG në RystadEnergy.
Zgjidhjet e sugjeruara
Sllovakia dhe Austria kanë gjetur tashmë burime alternative të gazit përmes marrëveshjeve me vendet fqinje si Turqia. Ndërkohë, Hungaria mund të fusë kokën në rërë dhe të vazhdojë varësinë e saj nga gazi rus nëpërmjet Serbisë.
Të gjitha këto alternativa kanë një çmim, qoftë LNG më i shtrenjtë ose, si në rastin e Hungarisë, varësia nga një tubacion i vetëm. Sido që të jetë, gazi do të vazhdojë të rrjedhë.
Ndërsa mbyllja do të ndihej më fort në Evropën Qendrore dhe Lindore, e gjithë BE-ja mund të ndjejë “efekte valëzuese”, tha Gross. Ndërsa infrastruktura ekzistuese e gazit bëhet më e stresuar, tregjet do të bëhen më të shtrënguara dhe do të kenë më pak hapësirë për gabime kur lindin çështje të furnizimit.
Tubacioni ukrainas mund të vazhdojë të pompojë gaz. Ndërsa Kievi ka refuzuar të negociojë një zgjatje drejtpërdrejt me Moskën, bisedimet janë duke u zhvilluar me Azerbajxhanin e pasur me lëndë djegëse fosile për të marrë përsipër kontratat.
Megjithatë, është e diskutueshme nëse Azerbajxhani mund të prodhojë gaz të mjaftueshëm për të zëvendësuar të gjitha eksportet e mëparshme ruse – apo nëse do të vepronte thjesht si ndërmjetës, duke e riemërtuar “gazin rus” në “gaz azerbajxhanas” përpara se ta kalonte atë përmes tubacionit ukrainas.
“Ka shumë pak gjasa që gazi i shitur si gaz azerbajxhanas të jetë me origjinë nga Azerbajxhani,” tha Aura Săbăduş, eksperte e tregjeve të gazit në ofruesin e inteligjencës së mallrave ICIS. “Azerbajxhani nuk ka kapacitetin e prodhimit për të përmbushur kërkesën në Evropën Jugore, Qendrore dhe Lindore dhe Rusia nuk ka gjasa ta lejojë atë të përdorë rrjetin e saj të tubacioneve për të transituar gazin.
Por edhe në këtë skenar, çmimet ka të ngjarë të rriten pak.
Dhe sigurisht Rusia do të përfitonte prej saj./Politico/
