Aktivistët e të drejtave të njeriut dënojnë ashpër kushtet për gratë në burgjet e Bjellorusisë. Aty mbahen edhe të burgosur politikë.
Burgu ndëshkues numër 4 në Gomel, Bjellorusi, është projektuar për rreth 1700 të burgosura femra. Megjithatë, si rezultat i shtypjes masive të protestave kundër zgjedhjeve presidenciale të manipuluara nga Aleksandar Lukashenko, në 2020 dhe 2021, sipas informacioneve të pakonfirmuara, atje ka pothuajse dy herë më shumë gra të burgosura.
Një prej tyre është Maria Kolesnikova, e cila në vitin 2020 u bë një nga figurat kryesore të lëvizjes opozitare. Në vitin 2021, Kolesnikova u dënua me njëmbëdhjetë vjet burg, ndër të tjera, për thirrje për veprime që "rrezikojnë sigurinë kombëtare" dhe "komplot me qëllim marrjen e pushtetit".
Komiteti Ndërkombëtar për Hetimin e Torturës në Bjellorusi ka dokumentuar abuzime dhe vuajtje që përjetojnë gratë e burgosura të "Kolonisë Penale Nr. 4". Komiteti përfshin njëmbëdhjetë organizata bjelloruse, ruse dhe ukrainase, si dhe Organizatën Botërore Kundër Torturës.
Abuzimi me të burgosurat politike
Për hetimin e tyre, aktivistët e të drejtave të njeriut kryen 20 intervista me të burgosur politikë që ishin në Gomel nga maji 2021 deri në shkurt 2024. Pa marrë parasysh për gratë që janë ende në burg, të gjitha të dhënat personale janë hequr nga aplikacioni dhe informacionet janë anonime. Autorët përshkruajnë pranimin në këtë burg, duke përfshirë karantinën dhe ndarjen sipas departamenteve, si dhe kushtet e punës dhe dënimin e të burgosurve politikë.
Rojet e burgut në pozita drejtuese organizojnë abuzimin e të burgosurve politikë, të cilët zakonisht strehohen me vrasës, thotë bashkëthemeluesi i Komitetit Ndërkombëtar për Hetimin e Torturës në Bjellorusi, Sergej Ustinov, me rastin e publikimit të raportit. Për më tepër, ata nxisin të burgosurit të punojnë kundër njëri-tjetrit dhe e inkurajojnë spiunimin. Kjo prek veçanërisht të burgosurit politikë të njohur që mbahen në reparte ku të gjithë kontrollojnë njëri-tjetrin. Administrata mëson menjëherë për shkelje të rregullave të burgut që janë provokuar qëllimisht. "Ky është departamenti më mizor, është ferri," tha një e burgosur politike për qëndrimin e saj në këtë koloni penale.
Izolimi në kafaz
Sipas raportit, të burgosurit e njohur politikë ndonjëherë izolohen qëllimisht në qeli të caktuara. Më tej thuhet: "Një nga dënimet më të tmerrshme është kafazi i vendosur atje, në pikën e kontrollit midis zonave të banimit dhe biznesit. Gratë futen në këtë kafaz nëse refuzojnë të zbatojnë urdhrat e zyrtarëve ose nëse kanë pasur përleshje të dhunshme me të burgosurit e tjerë. Ato detyrohen të kalojnë atje deri në tetë orë”.
Për "kundërvajtje” rojet nganjëherë hidhnin dy kova me ujë në dysheme në korridor, të cilat të dënuarat duhet t'i fshinin sa më shpejt me një leckë, thuhet më tej. "Detyrohen të shkojnë në gjunjë, të shoqëruara me komente kryesisht fyese”, thuhet në raport.
Mungesa e higjienës
Autorët e raportit i cilësojnë kushtet higjienike si tronditëse. Gratë e paraburgosura lejoheshin të bënin dush vetëm 15 minuta një herë në javë. Ato vetë duhej të kujdeseshin për produktet e higjienës. Një herë në muaj marrin një pako peceta higjienike dhe një rrotull letër higjienike. Por mund të ndodhë që gjëra të tilla të mos gjenden në dyqanin e burgut. Teorikisht lejohet që të furnizohen nga familjarët, por gratë e burgosura lejoheshin të merrnin një paketë vetëm çdo gjashtë muaj.
"Çdo akt solidariteti i ndërsjellë konsiderohet shkelje, edhe nëse një grua i jep tjetrës një pecetë higjienike ose pak çaj. Edhe kjo mund të dënohet," tha Sergej Ustinov.
Raporti përshkruan edhe kushtet e punës në fabrikën e tekstilit. Aty prodhohen rroba për forcat bjelloruse të sigurisë, për punonjësit e organeve hetimore, mbrojtjes civile dhe hekurudhave nëntokësore, por edhe për ushtrinë dhe burgjet e tjera. Edhe pse gratë atje kanë një javë pune gjashtëditore, ato shpesh duhet të punojnë edhe të dielave.
"Është shumë pluhur, mezi merr frymë. Personat me alergji dhe astmë vuajnë shumë", thotë një ish e burgosur politike. Puna pothuajse nuk paguhet fare. Një grua tha se në muajin e parë merrte vetëm 44 kopekë (rreth 12 cent/euro), e më vonë merrte dy deri në tre rubla (rreth 57 deri në 85/euro cent) në muaj.
Përveç punës në fabrikë, gratë duhet të kryejnë edhe detyra të tjera si shpërndarjen e perimeve ose pastrimin e terrenit dhe pajisjeve. Ka dhe raporte të shumta për keqtrajtime dhe ofendime si dhe punë me detyrim.
Sjelljet johumane
As një certifikatë mjekësore nuk mund t'i përjashtojë gratë nga puna, shkruajnë aktivistët dhe tregojnë për rastet e mosdhënies së ndihmës, siç është rasti i Maria Kolesnikova. Në nëntor 2022, ajo u ankua për dhimbje barku dhe probleme me presionin e gjakut. As kur humbi vetëdijen, Kolesnikova nuk u ndihmua.
Sipas motrës së saj, ajo u dërgua në spital vetëm kur gjendja e saj ishte kritike. Kolesnikova më vonë tregoi se mjekët e shpëtuan atë në momentin e fundit. Vizitat janë lejuar me vonesa të mëdha.
Në një intervistë për BBC, Lukashenko tha se do të konsideronte faljen e Kolesnikovës nëse ajo e kërkon amnistinë. Të burgosurit politikë që refuzojnë të aplikojnë për amnisti janë nën presion në rritje. Aktivistët e të drejtave të njeriut dëshmojnë për gratë që janë dënuar për "politikë" dhe si dënim nuk lejohen të ndjekin shërbimet e kishës apo të përdorin palestrën. Ndërsa nga fillimi i luftës së Rusisë kundër Ukrainës, atyre u lejohet të kontaktojnë vetëm me më të afërmit e tyre./DW
