Këshilltarja lokale e Bashkimit Evropian Kati Schneeberger, nuk shpreson se do të ketë diçka nga takimi i nesërm ndërmjet kryeministrit të Kosovës Albin Kurti dhe presidentit serb Aleksandar Vuçiq.
Në një intervistë ekskluzive për gazetën “Bota sot”, aktivistja nga Austria, ka hedhur dyshimet se Vuçiq nuk do të kthehet në bisedime pa arritur diçka në interesin e tij për Serbinë.
Ajo ka kërkuar urgjentisht një qasje të re nga Bashkimi Evropian për dialogun ndërmjet të dyja vendeve.
Në këtë intervistë, Schneeberger ka folur edhe për zërat se «zonja e hekurt e Evropës» Kaja Kallas, kryeministre e Estonisë, do të marrë postin e kreut të diplomacisë së BE-së.
Emërimin e mundshëm të Kallas, këshilltarja e BE-së, e sheh si mundësi të madhe për rajonin dhe Evropën, pasi e njëjta sipas saj, e din saktësisht si të sillet me presidentin serb Vuçiq.
Intervista e plotë:
“Bota sot”: Si e shihni organizimin e takimit Kurti-Vuçiq më 26 qershor? A është ky takim një “rinisje e motorit” të procesit të normalizimit pas disa muajsh bllokim?
Kati Schneeberger: Nuk kam shumë shpresë se situata do të përmirësohet. Vuçiq po e çon Serbinë gjithnjë e më afër Rusisë dhe po provokon ditë pas dite, edhe bashkë me Dodikun. Nuk shoh ndonjë qëllim nga ana e Vuçiqit për të qetësuar situatën. Krejt e kundërta. Këto nuk janë shenja se dialogu ndërmjet Serbisë dhe Kosovës do të bëhet më konstruktiv.
“Bota sot”: A besoni se do të ketë “lëvizje” në tryezën e diskutimit për temën e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe?
Kati Schneeberger: Nuk mendoj se do të ketë ndonjë lëvizje për çështjen e Asociacionit të Komunave me shumicë serbe, për fat të keq. Vuçiq nuk dëshiron të heqë dorë nga ndikimi i tij mbi serbët në veri të Kosovës, por do të donte ta forconte atë. Pra, Vuçiq nuk do ta ndryshojë kërkesën e tij. Megjithatë, serbët në veri janë shumë të lumtur për rënien e ndikimit të Vuçiqit, veçanërisht pas sulmit terrorist në Banska më 24 shtator. Vendasit më në fund duan të jetojnë pa shantazhe dhe manipulime nga Lista Srpska, d.m.th. Vuçiq. Kushtetuta e Republikës së Kosovës ofron çdo mundësi për të siguruar të drejtat e tyre. Nuk ka nevojë për një Asociacion. Kjo vetëm do të forconte pushtetin e Vuçiqit mbi serbët në Kosovë, i cili perceptohet si negativ dhe rrjedhimisht i padëshirueshëm. Zgjidhja e qëndrueshme e situatës në veri nuk kërkon Asociacion të Komunave me shumicë serbe, por më shumë angazhim nga qeveria në Prishtinë. Këtu mund të shoh hapa të mirë në drejtimin e duhur, por sigurisht që nevojitet më shumë. Megjithatë, zgjidhja e problemit nuk do të ndodhë brenda natës dhe tranzicioni duhet të kryhet me ndjeshmëri dhe me respekt për situatën. Ajo mund të bëhet vetëm hap pas hapi dhe kërkon mbështetjen e BE-së dhe partnerëve të SHBA-së dhe do të marrë kohën e saj. Kjo është mënyra e vetme për të shmangur përshkallëzimin gjatë normalizimit dhe zbatimit të kushtetutës, pasi kjo padyshim nuk është në interes të Vuçiqit apo të kriminelëve që janë vendosur mirë në veri vitet e fundit.
“Bota sot”: A i është dhënë diçka Serbisë për t'u kthyer në bisedimet në Bruksel?
Kati Schneeberger: Unë supozoj se Vuçiq nuk do të kthehet në bisedime pa arritur diçka në interesin e tij për Serbinë. Ai është një lojtar i mirë dhe e di se BE-ja do të jetë e lumtur nëse Vuçiq vjen fare në bisedime. Këtu nevojitet urgjentisht një qasje e re nga BE-ja. Vuçiq gjithashtu duhet të bëjë më shumë sesa të vijë në bisedime dhe të thotë se gjithsesi nuk është i interesuar realisht për një zgjidhje. Ne nuk do të shkojmë më në këtë mënyrë.
“Bota sot”: Lajçak ka paralajmëruar se hapja e pakoordinuar e urës së Ibrit mund të çojë në incidente dhe ta komplikojë edhe më shumë situatën e dialogut. Sipas jush, a duhet të hapet ura e Ibrit apo të diskutohet në dialog, siç kërkon emisari special i BE-së?
Kati Schneeberger: Në fakt më duket shumë simpatike një urë pa trafik makinash. Si këmbësorë, ju mund të kaloni kohë në urë pa u shqetësuar. Ka hapësirë dhe mundësi për takime. E përjetova këtë verën e kaluar kur vara flamurin tonë "Të Bashkuar në Diversitet" në urë. Ai u var në urë për tre muaj. Kjo më gëzoi shumë. Dhe ne patëm shumë biseda interesante dhe miratim për mesazhin e banderolës sonë.
Por e kuptoj që situata në urë ka një kuptim tjetër për njerëzit në Mitrovicë. Por për mua ura është e hapur, i lejon njerëzit të shkojnë nga jugu në veri dhe nga veriu në jug. Dhe kjo është ajo që bëjnë njerëzit. Këtë mund ta përjetoj sa herë që jam në Mitrovicë. Por do të ishte mirë që ura, si të gjitha urat e tjera në Mitrovicë, të mos duhej të ruhej më. Por ky është vetëm mendimi im si mysafire në këtë qytet. Mitrovicasit, ata nga jugu dhe ata nga veriu, duhet të vendosin dhe ta jetojnë - së bashku.
“Bota sot”: Si e keni parë vendimin e kryediplomatit Josep Borrell, i cili rekomandoi heqjen e masave ndëshkimore ndaj Kosovës?
Kati Schneeberger: Ky rekomandim është shumë i vonuar dhe shpresojmë se do të zbatohet dhe masat përfundimisht do të marrin fund. Sipas meje, ata gabuan që në fillim dhe ndëshkuan anën e gabuar.
“Bota sot”: A ka ardhur koha për një strategji të re të Perëndimit, për një fillim të ri në dialogun Kosovë-Serbi, tani që ende nuk janë emëruar të dërguarit e rinj specialë?
Kati Schneeberger: Me të dërguarin e ri të posaçëm, edhe dialogu duhet të organizohet krejtësisht ndryshe. Ne kemi parë se qasja e mëparshme nuk ka arritur asgjë. Të jesh i lumtur që Vuçiq po merr pjesë në bisedime nuk mjafton. Shpresoj se pozicionin do ta mbajë dikush që e shikon situatën në tërësi dhe jo vetëm që shikon interesat e Vuçiqit dhe përpiqet t'i shtyjë ato. Ne kemi nevojë për dikë që mbron interesat e Evropës, dhe këto janë gjithashtu interesat e njerëzve në terren: një zgjidhje e qëndrueshme e konfliktit që ruan paqen në rajon.
BE-ja është një projekt paqeje dhe për këtë duhet të punojë edhe jashtë kufijve të saj, veçanërisht në rajonin që dëshiron të bëhet pjesë e BE-së dhe ndodhet në mes të Evropës. Ne nuk kemi nevojë për një zonë të dytë lufte në Evropë. Duhet të veprojmë në mënyrë parandaluese. Ne ua kemi borxh njerëzve në rajon, por edhe në pjesën tjetër të Evropës. Kjo është përgjegjësia jonë. Ne duhet të ndjekim interesat tona dhe jo ato të Putinit apo nacionalistëve të tjerë. Ne kemi nevojë për dikë për dialog që mund të mbajë këtë përgjegjësi dhe të udhëheqë dialogun në interes të të gjithë neve dhe të gjithë njerëzve në rajon.
“Bota sot”: Emri i Kaja Kallas, kryeministres së Estonisë, po përmendet si zëvendësim për kreun e ri të diplomacisë së BE-së. Ajo është quajtur shpesh “Zonja e re e Hekurt e Evropës”, dhe meqenëse ajo ka theksuar vazhdimisht se i jep mbështetje të plotë Kosovës në rrugën e saj euroatlantike, si mendoni se zgjedhja e saj do të ndikojë në dialogun Beograd-Prishtinë?
Kati Schneeberger: Unë shoh një mundësi të madhe këtu për rajonin dhe për Evropën. Si kryeministre e Estonisë, ajo e di saktësisht se si të sillet me Vuçiqin dhe se politika qetësuese nuk i zgjidh konfliktet, por i intensifikon ato. Unë pres një qasje krejtësisht të re, të arsyeshme për t'u marrë me Vuçiqin, Dodikun dhe të tjerët që veprojnë në interesat e tyre dhe në interes të Putinit, por jo në interes të Evropës dhe popullit vendas.
“Bota sot”: Cili mendoni se është qëllimi përfundimtar i dialogut Kosovë-Serbi? Ndërsa në Kosovë, ambasadori Hovenier thotë se qëllimi përfundimtar duhet të jetë njohja reciproke, në Serbi ambasadori Hill thotë se njohja nuk është kusht i BE-së si pjesë e këtij procesi.
Kati Schneeberger: Rezultati përfundimtar duhet të jetë anëtarësimi në BE për të dy vendet. Para kësaj, duhet bërë gjithçka për të përgatitur të dy vendet për këtë. Për këtë do të jetë domosdoshmëri njohja e Republikës së Kosovës nga Serbia. Nëse pesë anëtarët e tjerë të BE-së e njohin Kosovën dhe negociatat e anëtarësimit çohen përpara në mënyrë të pavarur nga njëri-tjetri, ne kemi shansin të bëjmë përparim më të shpejtë sesa nëse vendosim kushtin e njohjes në fillim. Ne nuk po bëjmë përparim në këtë mënyrë, sepse pika kryesore është në fillim. Të dy vendet (dhe 4 vendet e tjera) duhet të përgatiten për anëtarësim në të gjitha aspektet. Nëse Serbia atëherë nuk është e gatshme për njohje, do të mbetet jashtë derisa ta njohin Republikën e Kosovës. Megjithatë, vendet e tjera mund të bashkohen ndërkohë dhe të përfitojnë plotësisht nga avantazhet e anëtarësimit. Mendoj se kjo do ta motivojë Serbinë. Sidomos kur Serbia e kupton se bllokada dhe mosgatishmëria e saj për të gjetur zgjidhje nuk do t'i ndalë të tjerët, por vetëm veten. Kjo duhet t'i japë Vuçiqit dhe Serbisë një motivim të ri për të punuar në mënyrë konstruktive.
“Bota sot”: Ka pasur zëra se me një rikthim të mundshëm të Donald Trump në krye të SHBA-ve, ideja për – shkëmbim territoresh ndërmjet Kosovës dhe Serbisë do të kthehet më fuqishëm. Besoni se do të ndodhë një gjë e tillë? Cilat janë rreziqet nëse kjo marrëveshje u detyrohet dy vendeve?
Kati Schneeberger: Një shkëmbim territoresh do të hapte kutinë e Pandorrës. Cilat territore dëshironi të ndërroni më pas? Kjo ide anashkalon faktin se nuk ka vende me popullsi homogjene në Ballkanin Perëndimor. Njerëz të kombësive të ndryshme jetojnë së bashku kudo. Ideja e një popullsie mono-etnike dhe shteteve kombëtare, pra shteteve në të cilat jetojnë vetëm njerëz të një kombësie, i përgjigjet një ideologjie që tashmë ka dështuar disa herë me pasoja të tmerrshme. Më në fund duhet ta kapërcejmë këtë ide. Është më mirë të fokusohemi te ideja e BE-së. Këtu, njerëzit mund të lëvizin lirshëm nëpër BE, pavarësisht nga kombësia ose shtetësia e tyre. Ata jetojnë në të gjithë Evropën. Ata jetojnë nën moton "Të bashkuar në diversitet". Kush do ta mendonte sot shkëmbimin e territoreve brenda BE-së? Prandaj, synimi duhet të jetë anëtarësimi i vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE. Atëherë kufijtë do të luajnë më pak rol sesa tani. Në vend të ideve të shkëmbimit të territoreve, duhet punuar për të zhdukur kufijtë në mendjet e njerëzve, përmes rivlerësimit dhe pajtimit.
