Shkencëtarët kanë zbuluar shkaqet e shpërthimit më të ndritshëm të dritës që është regjistruar ndonjëherë. Megjithatë, ky zbulim ka çuar në dy misterë edhe më të mëdhenj, përfshirë një që hedh dyshime mbi origjinën e elementeve të rënda si ari.
Shpërthimi i dritës, i vërejtur në 2022, tani dihet se ka pasur një supernovë në qendër të tij, konfirmojnë hulumtuesit. Por ky shpërthim nuk do të mjaftonte për të shkëlqyer aq ndritshëm.
Dhe sipas teorisë sonë aktuale, disa yje që shpërthejnë, të quajtura supernova, mund të prodhojnë gjithashtu elemente të rënda në univers, si ari dhe platini.
Por, ekipi nuk gjeti asnjë nga këto elemente, çka ngre pyetje të reja rreth formimit të metaleve të çmuara.
Profesorja Catherine Heymans nga Universiteti i Edinburgut dhe Astronomja Mbretërore e Skocisë, e pavarur nga ekipi i hulumtimit, thotë se rezultatet si këto shtyjnë shkencën përpara. "Universi është një vend i mahnitshëm, i mrekullueshëm dhe i befasishëm, dhe më pëlqen mënyra se si na hedh këto enigma," tha ajo. "Fakti që nuk po na jep përgjigjet që dëshirojmë është i shkëlqyer, sepse na lejon të rishikojmë teoritë tona dhe të zhvillojmë të reja."
Supernovat ndodhin kur yje të mëdhenj vdesin, duke rezultuar në shpërthime të fuqishme.Shpërthimi u zbulua nga teleskopët në tetor 2022. Ai erdhi nga një galaksi e largët, 2.4 miliardë vite dritë larg, dhe emetoi dritë në të gjitha frekuencat. Ai ishte veçanërisht i fuqishëm në rrezet gamma, që janë një formë më e depërtueshme e rrezeve X.
Shpërthimi i rrezeve gamma zgjati shtatë minuta dhe ishte aq i fuqishëm sa tejkaloi kapacitetet e instrumenteve që e detektuan. Matjet e mëvonshme treguan se ishte 100 herë më i ndritshëm se çdo gjë që kishte qenë regjistruar më parë, duke i fituar nofkën nga astronomët si "Më i Ndritshmi i Të Gjitha Kohërave" ose B.O.A.T.
Shpërthimet e rrezeve gamma janë të lidhura me shpërthimet e supernovave, por kjo ishte aq e ndritshme saqë nuk mund të shpjegohej lehtë. Nëse do të ishte një supernovë, do të kishte qenë jashtëzakonisht e madhe, sipas teorisë aktuale.
Shpërthimi ishte aq i ndritshëm sa fillimisht i verbëroi instrumentet në Teleskopin Hapësinor James Webb (JWST) të NASA-s. Pas ndriçimit të parë, një nga instrumentet e JWST arriti të vërejë se kishte ndodhur vërtet një shpërthim supernovë. Por nuk ishte aq i fuqishëm sa pritej. Kjo ngre pyetjen: pse atëherë shpërthimi i rrezeve gamma ishte jashtë normales?
I gjithë ari në Tokë është prodhuar në shpërthime kataklizmike në hapësirën kozmike.Dr. Peter Blanchard nga Universiteti i Northwestern në Illinois, SHBA, i cili bashkëdrejtoi ekipin e hulumtimit, tha se ende nuk e di pse, por është i vendosur të gjejë. Ai planifikon të rezervojë më shumë kohë në JWST për të studiuar më tej mbetjet e supernovave të tjera.
Dr. Tanmoy Laskar nga Universiteti i Utahut, bashkëdrejtues i studimit, sugjeron se fuqia e B.O.A.T mund të shpjegohet nga mënyra se si materiali u spërkatur nëpërmjet xixave gjatë shpërthimit të supernovës. "Është sikur të fokusosh rrezen e një drite në një kolonë të ngushtë, në krahasim me një rreze të gjerë që shtrihet nëpër një mur të tërë," tha ai. "Ky ishte një nga xixat më të ngushta të vërejtura për një shpërthim rrezesh gamma deri më tani, që jep një indikacion pse pasndriçimi dukej kaq i ndritshëm."
Por, çfarë ndodh me arin e munguar?
Një teori është se elementet e rënda si ari, platini, plumbi dhe uraniumi mund të prodhohen gjatë kushteve ekstreme që krijohen gjatë shpërthimeve të supernovave, dhe më pas përhapen nëpër galaksi dhe përfshihen në formimin e planeteve. Kjo është mënyra se si, sipas teorisë, këto metale janë përfshirë në Tokë.
Por kërkuesit nuk gjetën prova të elementeve të rënda rreth yllit që shpërtheu. Kjo lë hapur pyetjen nëse teoria është e pasaktë dhe nëse elementet e rënda prodhohen në një mënyrë tjetër, ose nëse ato prodhohen vetëm në supernova nën kushte të caktuara.
"Teoricienët duhet të rikthehen dhe të shqyrtojnë pse një ngjarje si B.O.A.T nuk po prodhon elemente të rënda, kur teoritë dhe simulimet parashikojnë se ato duhet të prodhohen," thotë Dr. Blanchard.
Kërkimi është publikuar në revistën Nature Astronomy.
