Theodor Damian na ofron poezi të frymëzuara dhe të shkarkuara nga zemra dhe shpirti. Autori shkruan një poezi reflektuese që shpaloset në disa shtresa medituese. Jehona e vargut të tij lind rezonanca të gjera, dërrmuese. Projektohen imazhe dhe tema përmes të cilave marrin formë ylberi të reja lirike, të artikuluara në përballje fjalësh që i bëjnë përshtypje të fortë poezisë dhe krijuesit të saj. Poezitë e mbretërimit të tij pasqyrojnë pikturën dhe kaligrafinë, dritën dhe hijen, një alkimi origjinale midis mendimit dhe tekstit, sepse poeti e mbart gjithmonë atë mister në tekst, duke rrjedhur si një ngjyrë fluide në fytyrën e kanavacës së mahnitur: „Më pëlqen të admiroj / katër polet e dheut/ pra si qëndrojnë ballë për ballë/ dy nga dy/ të barabartë/ por cili është më i bukur/ i hapur për të përfshirë/ të ftuarit në radhë/ për të hyrë në tryezën e të Zotit.”
Fjala e bukur poetike rumune u gjurmua edhe në këto komunitete bashkëkohore. Në themelet e panteonit të modernitetit poetik rumun, një kontribut meritor dha edhe “babai” i madh që do ta quaja poezi moderne, me në krye poetin e famshëm Mihai Eminescu, i cili u pasua nga një grup poetësh si: Octavian Goga, George Coşbuc, Tudor Arghezi, Lucian Blaga, Anghel Dumbraveanu, Nichita Stănescu, Marin Sorescu etj. Në kuptimin femëror, vazhdimisht mbi bazën e këtij moderniteti poetik, në panteonin e letërsisë rumune veçanërisht, militon një brez i ri, me në krye Ana Blandina, Gabriela Melinescu, Florica Bud, Camelia Radulian, Mariana Grigore, Beatrice Silvia Sorescu, Angela Cârcel, Mariana Kiss dhe të tjerë. Ky grup poetësh bashkëkohorë rumunë rindërton ndërtesën e modernitetit me kodifikime të reja poetike, në kuptimin e risive universale të fjalës së bukur.
Në mënyrë metaforike, autori ndjen se poezia është pjesë e qenies së tij. Ai dhe poezia. Çfarë dialogu i mrekullueshëm! Ajo kurrë nuk u ndje vetëm me të. Poezia nuk ka kufi. Fjalët, poashtu. Ata shërojnë plagët, hapin sytë e të verbërve. Fjalët e vërteta shpengojnë dhimbjen dhe errësirën brenda nesh. Erë dhe me erë, shpirt dhe shikim-shpirt! Njeri, nga vjen fjala? Buka është fjalë, drita, po kështu, urrejtja dhe errësira janë fjalë. Fjalë që shërojnë dhe fjalë që vrasin, fjalë që ndriçojnë dhe fjalë që errësojnë. Nevoja për të shqiptuar fjalë është një nga nevojat më të zjarrta dhe më të nevojshme të njeriut, krahas nevojës për ushqim, veshje, dashuri, të vërtetë dhe drejtësi. Skulptori përballë ajrit shqipton fjalë, piktori dhe muzikanti. Për një poet, nevoja për të folur fjalë është si nevoja për të marrë frymë.
Në poezinë e Zotit Theodor Damian zbulojmë një varg të pasur mendimesh dhe ndjenjash, në thelb një gjendje të botës në aspektin estetik, një rigjallërim të së tashmes së vazhdueshme, por edhe të kujtesës afektive. Vizioni i tij poetik turbullohet nga pyetjet e mëdha ekzistenciale, me një shprehje lirike jokonvencionale, nga e cila shpërthen një un i korsetuar nga të kundërtat, por gjithmonë i aftë për të gjetur përgjigje për tepricën e qytetërimit të përditshëm. Është një krijim lirik ndezës, madje dashuria është plot forcë, me trupa që dërrmojnë E gjithë qenia poetike dridhet para mistereve të ekzistencës, me kujtimet e heshtjeve stërgjyshore dhe mbivendosjet e gjeografive të brendshme antagoniste, që ngrihen magjepsëse nëpër shirat e pranverës, kur liqeni e dashurisë është plot zambakë uji: „Një pol është më i bukur se një tjetër/ bashkimi bën fuqi, thonë/ bashkim dhe bukuri/ sidomos kur qielli është/ trupi përbërës i piramidës.”
Numrat janë specialiteti i autores, por kur shpreh mendime, ndjenja dhe ide, përdor me kujdes germat që e ndihmojnë të shprehet, duke pasur gjithmonë diçka për të thënë. Autori e ndjen dhe e sheh bukurinë aty ku askush nuk e vë re. Fjalët kanë fuqinë t'i japin jetë një universi të pafund. Ata mund të sjellin një regjistër të pafund idesh dhe ndjenjash. Pra, imagjinoni se keni në dorë një violinë që keni marrë si dhuratë nga prindërit tuaj, pra një shpirt i ndjeshëm dhe delikat. Nëpërmjet saj, ju keni aftësinë për të transmetuar dridhjet e dashurisë deri në fund të botës. Megjithatë, kjo varet nga mënyra se si e keni zotëruar artin e transpozimit të aspiratave fisnike të shpirtit në realitetin e ndjeshëm: „Unë jam një udhëtar i çuditshëm/ në këtë botë/ Unë eci në hapësirë në një rrugë/ që e krijon ecja ime/ por e njëjta ecje / e tërheq prapa.”
Theodor Damian është një poet me një shprehje artistike të pjekur, reflektuese, origjinale në fjalë dhe me emocionin e skalitur në vargje të paharrueshme. Poeti prezantohet para lexuesve me poezi dygjuhëshe (rumanisht-shqip). Ai është një qenie me temperament, shpirtmirë, siç janë të paktë në letërsinë tonë bashkëkohore. Poezitë e tij janë të shkumëzuara si shampanjë që djeg fytin e etur për dashuri si pije të forta. Kalimi i kohës ngjall nostalgji në shpirtin e poetit, i cili ndjen se nuk i trembet dimrit të ekzistencës, si në shtëpi: „Të gjithë kemi nevojë për Ringjalljen/ sepse të gjithë jemi në robërinë egjiptiane/ sepse të gjithë jetojmë/ përreth/ me engjëllin e errësirës/ me frikën e krahut të tij të rëndë/ që kërcënon të parëlindurin/ të lindurin tonë / veten tonë.”
Fjalët e Theodor Damian-it janë flutura të metamorfozuara në mendime. Të gjitha këto maska nëpër të cilat kalojnë mendimet e poetit përvijojnë një profil lirik mbresëlënës, real dhe origjinal. Nga fryti i ëndrrave të tij, ne ndjejmë tingujt e psherëtimave tona. Dëgjuar vetëm nga ne, në absolutin e përjetshëm. Poezia e autorit është e ngarkuar me imazhe specifike, të cilat jo vetëm shprehin asociacione, por edhe tema shpesh befasuese. Zbulimet filozofike janë gjithmonë të veshura me marrëdhëniet e thjeshta të jetës së përditshme. Kaligraf i gjendjeve dhe shqetësimeve shpirtërore, Theodor Damian ka guximin të thotë të vërteta, të rikrijojë jetën nga copëza ëndrrash dhe sekretesh: „Më duket se kujtoj / Maria e Egjiptit / nga koha kur shpirti im / banonte në shkretëtirë / ndoshta shpirti/ ende po endet atje/ prandaj e shoh në mendjen time/ një mirazh që ecën mbi rërë/ si retë e qiellit.” Dendësia e ideve, vrullja e llogaritjes verbale, zbulon një jetë të përditshme të butë ose të trazuar, por jo banale në thelbin e saj. E gjithë kjo është dëshmi e një poezie të thellë, e vaditur nga kaq shumë mundime shpirtërore, e sharmit të disponimeve të mirëfillta lirike.
Theodor Damian është një burim mrekullish që qetëson çdo mundim të brendshëm. Ai është arkitekti që riorganizon poetikisht botën, sipas shpirtit të tij, aq të thellë dhe misterioze. Autori rindërton një rrugë për të dhënë një përkufizim të shkretëtirës që na pret nëse nuk gjejmë forcën të njohim përjetësinë e poezisë. Pronari i këtyre vargjeve është një qenie e shqetësuar nga natyra e tij. E bukura hyjnore në poezi, zgjon shqisat e gjumit. Vargu i Damianit na mbush shpirtin me ndjenja të bukura: „Gjithçka fillon me Big Bang/ me atë errësirë të rrumbullakët/ të përkëdhelur nga syri i pangopur e mizor/ Gjithçka fillon me ngathtësinë/ në zjarr që digjet/ pa konsum/ me një nuse gati për dasmë në çdo kohë/ por pa dhëndër.” Nostalgjia e autorit është e qetë. Intensiteti i ndjenjave është i jashtëzakonshëm. Thodor Damian nuk është poeti i heshtjes apo i frikës. Ai është poeti i një dhunti hyjnore me aromën e një bote arbërore. (Bukuresht, 22 Dhjetor 2023)
