Putin është lideri botëror që serbët e admirojnë më shumë dhe 95 për qind e serbëve e shohin Rusinë si një aleat të vërtetë, krahasuar me vetëm 11 për qind që e shohin BE-në si të tillë, pavarësisht se BE-ja është mbështetësi kryesor financiar i Serbisë, sipas një sondazhi të fundit.
68 për qind e serbëve thanë në të njëjtin sondazh se ata besonin se NATO, jo Vladimir Putin, e kishte nisur luftën në Ukrainë, me 82 për qind kundër sanksioneve të vendosura ndaj Rusisë.
Ndërsa pjesa më e madhe e Evropës po e mbështet Ukrainën në luftën aktuale, Serbia po mban një pozicion shumë të ndryshëm. Në Serbi, qeveria dhe publiku shfaqin nivele të larta mbështetjeje për Putinin dhe Rusinë.
Kjo vihet re për shembull, tek fakti se Serbia nuk ka vendosur sanksione ndaj Rusisë ose nuk është distancuar nga Putini.
Në vend të kësaj, Serbia ka nënshkruar një marrëveshje me Rusinë për të “konsultuar” njëra-tjetrën për çështje të politikës së jashtme. Putin dhe presidenti serb Aleksandar Vuçiç gjithashtu kanë nënshkruar një marrëveshje të re për gazin dhe linja ajrore Air Serbia e kontrolluar nga shteti ka dyfishuar fluturimet e saj nga Beogradi në Moskë.
E gjithë kjo bie ndesh me vendimin e politikës së jashtme të BE-së për të ndërprerë disa nga lidhjet e saj me Putinin për Ukrainën. Të njëjtën gjë pritet të bëjë edhe Serbia si shtet kandidat për në BE.
Pasi Putin pushtoi Ukrainën, ai pati mbështetje të fortë në Serbi, ku u mbajtën mitingje të shumta për nder të tij. Grafitet në muret në Beograd, kryeqytetin e Serbisë, përfshinin gjithashtu simbolin “Z”, i cili ka ardhur për të përfaqësuar mbështetjen publike për pushtimin e Rusisë në Ukrainë.
Që nga fillimi i luftës në Ukrainë, një mural që paraqiste Putinin me flamujt e Rusisë dhe Serbisë dhe fjalën “vëlla” u pa në Beograd. Billbordet me një fotografi të Putinit dhe fjalët “gëzuar ditëlindjen presidentit Putin nga vëllezërit serbë” me shkronjën Z të shtypur shumë më të madhe se të tjerat u vendosën për të shënuar 70-vjetorin e Putinit. Serbia dhe Rusia kanë një histori të gjatë lidhjesh të ngushta për shkak të trashëgimnisë së tyre të përbashkët sllave dhe ortodokse. Gjuha serbe është gjithashtu e lidhur ngushtë me rusishten.
Që nga vendosja e sanksioneve ndaj Rusisë pas sulmit të Putinit ndaj Ukrainës, Serbia është shfaqur si vendi kryesor për bizneset ruse dhe individët shumë të kualifikuar, veçanërisht në industrinë e teknologjisë, për t’u zhvendosur për t’i shpëtuar sanksioneve.
Aleanca më e fundit politike midis Serbisë dhe Rusisë është themeluar mbi një ndjenjë të thellë pakënaqësie ndaj NATO-s për rolin e saj në krijimin e republikave të reja që ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë, përkatësisht Kosovës dhe Ukrainës. Putin dhe Vuçiç argumentojnë se Serbia dhe Rusia janë portretizuar gabimisht si agresorë kur ata vetëm po përpiqen të mbrojnë vëllezërit e tyre etnikë.
Forca kryesore lëvizëse pas rritjes së fundit të mbështetjes për Putinin janë shpresat e Serbisë se, një fitore e Putinit në Ukrainë do t’u mundësojë disi të rimarrin kontrollin në Kosovën dhe territore të tjera në Ballkan. Kohët e fundit, Vuçiç ka shkuar aq larg sa të sugjerojë se Serbia mund të ndërhyjë në Kosovë për të mbrojtur pakicën e saj serbe. Kërcënimet e tij u bënë pjesërisht si rezultat i presionit që Putini ushtroi mbi Vuçiçin për të kërcënuar një inkursion të armatosur në Kosovë dhe për të destabilizuar Ballkanin dhe të tërheqë vëmendjen nga lufta e Rusisë në Ukrainë. Por as ndikimi aktual i Putinit në Ballkan dhe as lehtësimi i Serbisë për qëllimet gjeopolitike të Rusisë në rajon nuk po merren seriozisht nga BE-ja.
Që kur Vuçiç erdhi në pushtet dhjetë vjet më parë, Serbia ka ruajtur një fasadë neutraliteti midis Rusisë dhe BE-së. Ai ka bërë një punë të mirë duke luajtur të dyja palët kundër njëra-tjetrës për të rritur fuqinë negociuese të Serbisë për çështje si energjia, siguria, anëtarësimi në BE dhe zgjatja e njohjes së Kosovës nga pesë shtete anëtare të BE-së. Ndërkohë, aderimi i Serbisë në politikën e jashtme të BE-së është ulur ndjeshëm nga 64 për qind në 2020 në 45 për qind në 2022.
Kjo strategji ka qenë e suksesshme për interesat e Serbisë, e cila është marrësi kryesor i fondeve të BE-së në Ballkan dhe konsiderohet si kryesues për t’u anëtarësuar në BE deri në vitin 2025.
Burimi kryesor i ndikimit të Putinit në Ballkan është Serbia, dhe si pjesë e çimentimit se Vuçiç ka mirëpritur një instalim ushtarak rus në Serbi. Sipas NATO-s, objekti vepron si qendër për operacionet e spiunazhit rus. Putin përdor Ballkanin, veçanërisht Serbinë dhe Bosnje-Hercegovinën, si mjet pazaresh në marrëdhëniet e tij me NATO-n dhe BE-në. Ai madje ka kërkuar të përdorë ndërhyrjen e NATO-s në ish-Jugosllavi në vitet 1990 për të mbështetur sulmin e tij ndaj Ukrainës.
Putini mbështet politikanët ballkanikë
Putin ka qenë gjithashtu efektiv në miratimin ose mbështetjen e kandidatëve politikë dhe partive që mund të rrisin reputacionin e tij dhe të dobësojnë ndikimin e NATO-s dhe BE-së në të gjithë Ballkanin. Partia Konservatore Demokratike e Shqipërisë mori afër 500,000 dollarë amerikanë (443,000 £) gjatë zgjedhjeve parlamentare të 2017-ës, sipas një raporti të fundit të deklasifikuar të inteligjencës amerikane. Disa ligjvënës në Malin e Zi, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnjë dhe Hercegovinë morën gjithashtu fonde nga Rusia.
Pjesa tjetër e Evropës nuk e ka njohur plotësisht ndikimin e Rusisë në Ballkan dhe rolin e Serbisë në avancimin e objektivave të gjeopolitikës së Putinit. Disa anëtarë të Parlamentit Evropian kanë sugjeruar se BE-ja duhet të rivlerësojë anëtarësimin e Serbisë. Shtetet e BE-së, veçanërisht Gjermania dhe Franca, janë ende të ndara për ndikimin e konsiderueshëm të Putinit në Ballkan dhe kanë shprehur vetëm “zhgënjimin” e tyre me vendimet e Vuçiçit.
Ndikimi i Putinit në Ballkan nuk duhet të injorohet dhe meqenëse Serbia e ka bërë të qartë se dëshiron të thellojë lidhjet e saj me Rusinë, BE-ja nuk duhet të mashtrohet nga fasada e neutralitetit që Vuçiç ka ruajtur me mjeshtëri gjatë viteve.
Nëse BE-ja paralajmëron Serbinë se marrëdhëniet e një shteti kandidat për në BE me Rusinë nuk mund të jenë të zakonshme, atëherë mund të duhet të ri mendojnë politikën e saj pro-ruse.
