Politika e presidentit serb Aleksandar Vuçiç për arritjen e kompromisit me Prishtinën është dhe do të jetë e ekspozuar ndaj rezistencës së madhe dhe do të arrijë kulmin në debatin e ardhshëm parlamentar.
Nëse draft-marrëveshja aktuale evropiane ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës bëhet një “dokument ligjërisht i detyrueshëm”, ai nuk do ta heqë brenda natës çështjen e Kosovës si një nga më të rëndësishmet në skenën politike të Ballkanit. Do të duhen vite për të zbatuar atë që është rënë dakord dhe që sistemet juridike të Serbisë dhe Kosovës të përshtaten sipas zgjidhjeve të reja.
Do të duhet kohë që dy shoqëritë, serbe dhe shqiptare (në Kosovë), të përshtaten me realitetin e ri që do të sjellë marrëveshja. Sepse do të jetë marrëveshja e parë ku ata kanë marrë pjesë në krijimin e saj, e cila nuk u është paraqitur diku për ta nënshkruar pa u informuar më parë për përmbajtjen.
Gazeta nga negociatat e Rambujesë (1999) dhe ajo nga negociatat në Vjenë (2007) u refuzuan nga Serbia, megjithëse të dyja u ringjallën më vonë, pavarësisht nga refuzimi serb. Ai nga Rambuje u inkorporua në rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, e cila pëlqehet gjerësisht në Serbi dhe Rusi, dhe plani i Ahtisaarit nga Vjena u gërshetuar në Kushtetutën e Kosovës.
Megjithatë, marrëveshja në horizont do të sjellë një ndryshim të madh në jetën politike në Serbi. Me këtë marrëveshje çështja e Kosovës do të pushojë së ekzistuari si temë politike ashtu siç e kanë trajtuar të gjithë nga viti 1990 e tutje.
Kosova nuk do të jetë më një rezervuar i pashtershëm për politikën e lagur në mite, hakmarrje historike, gjak e dhé. Kosova do të bëhet një çështje politike e përbërë nga ekonomia, shëndetësia, të drejtat e njeriut, zhvillimi rural dhe kultivimi i traditës dhe identitetit përmes arsimit dhe kulturës.
Politika e presidentit serb Aleksandar Vuçiç për të arritur një kompromis me Prishtinën është dhe do të jetë e ekspozuar ndaj rezistencës së madhe. Në debatin parlamentar të së enjtes, kjo rezistencë do të arrijë kulmin.
Bëhet fjalë për rezistencën e politikanëve dhe partive që do të duhet të luftojnë thjesht për ekzistencën e tyre politike. Toka në të cilën ata u bënë ata që janë, po u rrëshqet nga poshtë këmbëve. E vetmja politikë mbi të cilën ata ndërtuan karrierën dhe pensionimin e tyre, politika e Kosovës, po u zhduk para syve.
Këta “status quo” kanë 30 deri në 40 deputetë në Kuvend. Ata fituan të paktën 15% të votave në zgjedhjet e fundit, që është një forcë për t’u llogaritur. Mbështetësit dhe sponsorët e tyre politikë ka edhe më shumë jashtë Kuvendit, në universitete dhe në Akademi. Redaksia e medias dhe shoqatat e artit janë plot me to. Këta janë gjenerata nacionalistësh konservatorë që e shohin rajonin e Ballkanit si një zonë mbi të cilën Serbia ka të drejtë të sundojë. Sidomos për Kosovën.
Ata e ndërtuan karrierën e tyre, statusin social dhe fuqinë dhe paratë që vijnë me të vetëm në një temë: Kosovën. Ata u rritën dhe arritën në pension, duke u kapur pas Kosovës si një mit, jo një politikë praktike. Ata e trajtuan atë si çështje lufte, jo paqeje, si gjeografi dhe hapësirë, jo si një komunitet njerëzish me qëndrimet, planet dhe ambiciet e tyre jetësore.
Rezistenca e tyre do të jetë e fortë sepse marrëveshja serbo-shqiptare për Kosovën do ta largojë Kosovën nga lista e çështjeve politike në mënyrën se si ata e trajtojnë atë me dekada. Çështja e Kosovës po kalon në tema të përditshme për të cilat nuk dinë asgjë apo kanë ndonjë politikë ekonomike, investive, mjedisore, sociale, madje edhe kulturore.
Muajt në vijim do të kalojnë në përpjekjet e këtyre njerëzve për të parandaluar që Serbia të bëhet një vend pa konflikte të pazgjidhura historike.
Ata do të luftojnë që çështja e Kosovës, viktimave, kufijve dhe historisë të mos zhvendoset në tekstet shkollore dhe përkujtimoret, aty ku e kanë vendin. Ata do të kërkojnë që ato çështje të mbeten programe politike rreth të cilave do të zhvillohet e gjithë jeta politike, ashtu siç është bërë në 33 vitet e fundit.
Një ushtri politikanësh dhe mbështetësish të tyre me ndikim do të dalin së shpejti në pension sepse e vetmja çështje e tyre po hiqet nga rendi i ditës. Ata thjesht nuk janë në gjendje të “rikualifikojnë” veten dhe të mësojnë të lidhen me Kosovën, serbët e Kosovës dhe shqiptarët ndryshe nga më parë.
Dhe kjo është arsyeja pse rezistenca e tyre në muajt e ardhshëm do të ishte nën flamurin e “status quo”. Ishte e vetmja agjendë e tyre politike deri vonë, jo vetëm për Kosovën por në përgjithësi, dhe nga java e ardhshme do ta mbrojnë atë më ashpër se kurrë.
Në agjendën e tyre për Kosovën, gjegjësisht në tërë politikën e tyre, nuk ka asgjë për Kosovën dhe Serbinë për gjysmën e dytë të këtij viti apo të vitit të ardhshëm, e lëre më për dhjetë vitet e ardhshme.
Në programin e tyre të ngrirjes së Kosovës, nuk ka asnjë ide për njerëzit, punën dhe planet e tyre të jetës. Nuk ka asnjë parashikim se çfarë do të ndodhë me serbët në Kosovë dhe Serbi nëse nuk arrihet një marrëveshje. Nuk i shqetëson ata dhe as nuk duan të mendojnë për të, sepse kërkon shikimin në të ardhmen. E kaluara pushon së qeni politika mbi të cilat fitohen votat dhe ndikimi, prandaj ekziston një frikë e konsiderueshme për një të ardhme që ata nuk e kishin menduar kurrë.
Kjo frikë është reale, sa i përket asaj se sa joreale dhe e pasuksesshme ishte politika e Serbisë kur e krijuan dhe e mbrojtën atë, dhe sot kanë frikë nga zhdukja e saj. Duke i rezistuar marrëveshjes ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve, ata vetëm do t’i rezistojnë vendit dhe popullit të tyre.
Ndërsa ata po e bëjnë këtë, ata, në fakt, do të mendojnë vetëm për veten dhe karrierat e tyre të venitura. Shkrimtari i madh serb Borislav Pekiç e përshkroi këtë si vijon: “E ardhmja ose do të jetë si e tashmja, kështu që nuk do të ketë nevojë për ne, ose do të jetë ndryshe nga ajo, kështu që nuk do të na kuptojë”.
Dhe sot, është më e rëndësishme se kurrë të kujtojmë një tjetër mendim të z. Pekiç, i cili tha: “Shikoni drejt përpara. Sepse nëse do të duhej të shikonit pas jush, do t’i kishit sytë në pjesën e pasme të kokës. Duajeni tokën e fëmijëve tuaj dhe jo atë të të parëve tuaj. Sepse nderi nuk varet nga vendi ku ke qenë, por nga ku po shkon.”
*Orhan Dragaš është themelues dhe drejtor i Institutit Ndërkombëtar të Sigurisë me seli në Beograd.
