Mbi Apostullin e Ilir Ikonomit

Libra

Mbi Apostullin e Ilir Ikonomit

Nga: Jeta Toçila Dedja Më: 29 korrik 2024 Në ora: 15:38
Foto ilustrim

Më është bërë zakon të shkruaj mbi një libër vetëm kur impresionohem më shumë se ç’pres. Kështu më ndodhi kur mora në dorë librin Fan Noli – Apostulli të Ilir Ikonomit dhe automatikisht nisa të recitoj “Anës lumenjve”, se aq shpesh e kam pas recituar gjatë viteve shkollore saqë zor ta harroj ndonjëherë. Por kur mbërrita në faqen e fundit të librit, pas një leximi frenetik vetëm me pushime dreke e darke, i dhashë kuptime e shpjegime të tjera çdo poezie të Nolit që, në atë kohë, i komentonim thjesht me nota patriotike. Se pas çdo krijimi ka një ngjarje, ka një histori, ka një marrëdhënie që ne nuk e kemi ditur. Poezinë e mora shembull, sepse libri i Ikonomit nuk bën fjalë ekskluzivisht për poezitë apo Nolin e letrave.

Fan Noli i Ikonomit është një jetëshkrim i një personaliteti padyshim të mahnitshëm, i ndërtuar mbi të dhëna arkivore nga burime të ndryshme, si nga Arkivi Kombëtar i SHBA, Biblioteka e Kongresit në Uashington, Arkivi dhe Biblioteka Kombëtare shqiptare, e të tjera.

Ikonomi vjen më i sprovuar si studiues në këtë publikim për Nolin. Stili i të shkruarit është më i zhdërvjellët dhe i pëlqyeshëm (sesa kur e krahasoj me publikimin mbi Konicën). Libri është i organizuar në 6 kapituj sipas kronologjisë së ngjarjeve që prej 1906 deri në 1920, duke e lehtësuar lexuesin në mbajtjen e vëmendjes dhe zhvendosjen në kohë.

Autori, sipas meje, ka përdorur stilin e referencave Chicago me shënim rendor në fund të faqes për çdo kapitull. Kështu, për shembull, për kapitullin e dytë “Kisha Shqipe” listohen 393 referenca, gjë që tregon angazhimin serioz të autorit për të sjellë një vepër studimore të mirëfilltë, sesa përshkrime emotive.

Figura e Nolit vendoset në mjedisin e Shqipërisë dhe shqiptarëve të kohës, dhe personaliteti i tij ravijëzohet faqe pas faqeje. Kështu, lexuesi mund të arrijë të krijojë një imazh të qartë e të plotë të Nolit si themelues të Kishës shqiptare, mbrojtës të gjuhës shqipe, lider, diplomat, poliglot, mjeshtër i fjalës dhe i penës, publicist, përkthyes, orator i pashoq, lobues i paepur i çështjes shqiptare, patriot i pashembullt.

Noli është i dyshuar si agjent, viktimë intrigash, zilish, xhelozish shqiptarësh ambiciozë. Ai është i etur për pushtet, zemërak e hakmarrës. Noli është shmangës detyrimesh e narcisist. Nuk mund të mos vësh re sesa vlerësim të lartë kishte Noli për veten, duke besuar se ishte special e superior në krahasim me gjithë të tjerët, sa varfërisht reagonte ndaj kriticizmit e sa impulsiv ishte në sjellje. Ndoshta sepse, që në fëmijëri, Nolit i ishin prezantuar tre figura, të cilat ai duhet dhe do t’i kishte etalonë dhe udhërrëfyes në jetën e tij. “Çfarë do të bënte Napoleoni, Skënderbeu apo Jesusi në këtë rast?” - pyeste Noli veten sa herë që ndeshte një pengesë apo dilemë. E pra, edukimi me pritshmëri të standardit kaq të lartë dhe të dimensioneve përtej njerëzores do të çonte pa dyshim në formimin e një personaliteti kompleks e shumëplanësh, si ai i Nolit.

Autori, me mjeshtëri, paraqet fakte historike duke iu ruajtur mbajtjes së qëndrimit personal, edhe pse diku mund të ndihet ndonjë notë e kujdesshme kritike a interpretimi. Është e vështirë të ruash neutralitet kur shkruan histori, e megjithatë Ikonomi ia arrin me sukses. Ai madje ka një meritë tjetër nga pikëpamja akademike, pasi aty-këtu, me ndërhyrjet e tij shpjeguese, nxit të menduarin kritik.

Lexuesi mbahet i mbërthyer gjatë gjithë kohës, duke bërë pyetje e duke dyshuar, analizuar e interpretuar gjithmonë, duke përballur informacionin e sapo marrë me atë të vjetrin, të skalitur prej vitesh në memorie. Libri diku të bën ta admirosh Nolin, e diku tjetër të bën ta gjykosh atë, sepse Noli ishte i jashtëzakonshëm në guxim dhe angazhim. I papërtuar për të arritur. Talent dhe burimplotë. Nuk ia përtonte qesëndive publike për kundërshtarët dhe e kishte të vështirë të hiqte dorë nga bindja e vet apo të hapte rrugë, sepse ai besonte se ishte në anën e të vërtetës dhe të së drejtës.

Ajo që mua më mbeti në mendje jo për mirë, për shkak të ngjashmërive me realitetin e sotëm, ishin konfliktet mes intelektualëve, zilitë dhe spiunllëqet për të fituar territor e influencë në komunitet e ndër ambientet e të huajve, servilizmat dhe lojërat me shumë porta, fshehje vulash dhe marrje peng organizatash, fryrjet e vetëmburrjeve.

Emra që, në tekstet shkollore të historisë, janë idealizuar, gdhendur në mure, derdhur në monumente e pikturuar në tablo, meqë qeveritë nuk janë kursyer të prodhojnë mitet që iu janë dashur, në librin e Ikonomit ne i shohim ndryshe, i shohim njerëzorë me të mirat e të metat e tyre, sepse në kohët e sotme mitet dhe heronjtë e dikurshëm po dekonstruktohen në shërbim të së vërtetës.

Unë jam në pritje të vëllimit të dytë për Fan Nolin, që Ilir Ikonomi ka premtuar se do e sjellë së shpejti. Deri atëherë, rekomandoj të gjithë miqtë e mi të mos humbin shansin ta lexojnë Apostullin. Nuk është një libër vere, por është shkruar aq butë dhe natyrshëm sa do t’ju shoqërojë këndshëm në pushime.

commentFirst article
Sot mund të lexoni Shfletoni kopertinat