Ndryshe nga ne, shqiptarët e Kosovës e njohin mirë vlerën e jetës. E njohin vdekjen po aq mirë. Çdo fis ka dëshmorë. Dhe këto jetë të humbura, nuk shkuan dëm, por në shërbim të idesë së madhe. E kjo gjë, ka regjistruar në ADN e trurit të shqipos së Kosovës idenë e disiplinës, hierarkisë dhe idealit. Idenë e Atdheut.
1.
Po e ndaj këtë shkrim në dy pjesë. Rrugës së mendimit mbi vlerën e jetës, po përdor RockRrëmujë për të tërhequr vëmendjen mbi kancerin. Brenda pak më shumë se një viti, dy femra, mike, njerëz të afërt për mua, humbën betejën dhe jetën. Eni dhe Lona, të dyja në moshë shumë të re. Të dyja personalitete shkëlqyese, të forta, plot shpirt, humor dhe dashuri për jetën. Të dyja jetuan fort dhe luftuan deri në fund. Jeta ishte pulsuese dhe dëshiruese brenda tyre. Por vjen një moment dhe kjo makineri që kemi në shërbim fizik, dështon. Dhe njeriu vdes. Të gjithë do vdesim. Jeta njerëzore është shumë e shkurtër, kur e mendon. Por nganjëherë shkurtohet edhe më. Ndaj, ato që mund të bëjmë janë dy gjëra:
E para, kanceri vret. Të kujtohemi se duhen bërë kontrollet rutinë, e duhet me qenë në vëmendje të plotë, sepse vetëm të kapurit në kohë të sëmundjes, të vë në avantazh ndaj saj. Dhe e dyta, kur njeriu vdes, trupi udhëton në Nënbotë dhe shfaqet para Osirisit. Ai vendos zemrën në peshore, e në krah tjetër, për gur peshe, ka një pupël. Kur zemra jote peshon më lehtë se pupla, ti je i denjë të vdesësh e të kalosh portën për në botën e përtejme. Vlera e jetës, e shkurtër apo e gjatë, është të jetosh bukur, fort, vetëdijshëm që gjithë sa kemi këtu është vetëm jeta, asgjë më shumë.
2.Duke biseduar me miq nga Kosova e Maqedonia, në fjalë e sipër, dikush tregon për Mimozën, njërën nga miket e pranishme, që në moshën 16 vjeçe kishte qenë jo vetëm në luftë për çlirimin e Kosovës, por dhe ishte plagosur në një aksion. Dhe ishte e vetmja e grupit të saj, e mbijetuar. Kjo gjë më shokoi, dhe për herë të parë pata një vizion të qartë mbi Shqipërinë e Shqiptarinë. Kisha përballë njerëz që kishin qenë në luftë për një qëllim. Për të çliruar vendin. Kishin marrë armët, ishin përballur me vdekjen, në moshë të njomë; vajza kishte qenë vetëm 16 vjeçe në luftë. Për të fituar lirinë. Të vesh jetën në shërbim të një ideje të pastër. Ç’mbaj mend unë, një moshatar prej Shqipërie, i atyre të mbijetuarve të luftës çlirimtare të Kosovës për të njëjtën kohë, pak a shumë? Luftë. Luftë në ’91. Luftë në ’97. Luftë në ’98.Luftë, ku s’dihej armiku. Ku s’kishte armiq. Në fakt, të tërë ishim armiq. Ku duhet të ruheshe të dilje nga cepat e rrugës. Ku s’duhej të kaloje afër tabelave që merreshin shënjestër. Ku si tërë fëmijët, në vend të grindeshim me grushta, një sherr banal mund të ishte me pistoletë, por dhe me bomba. Nuk ka asgjë të ekzagjeruar në këto ngjarje, madje shumë prej jush e dinë që ka shumë më shumë, shumë më keq.
Ashtu si vajza luftëtare, dhe unë kam rrezikuar jetën në ’98. Ndërsa rrija mbi një tarracë pallati ngjitur me portin, në Durrës. Sheshi i trageteve ishte mbushur plot me njerëz, familje me fëmijë që donin të hipnin në një peshkarexhë e të niseshin drejt Italisë. Një moment, ndërsa njerëzit vazhdonin dyndeshin, anija mbushet aq plot, sa njeri nga organizatorët, ngjitet mbi kabinë e qëllon me automatik sipër kokave të njerëzve që t’i trembë. Atë sekondë, nga lëvizja e dorës së tij në ajër, një plumb pa adresë fluturon anash kokës sime. Dhe jeta më shpëton për një rastësi banale të lëvizjes së dorës së rambos sipër peshkarexhës. D.m.th., jeta ime ishte fryt i rastësisë.
Vitet ’91, ’97, e ‘98 kanë dhjetëra analiza, e s’dua të flas për ngjarjet në këtë shkrim. Ajo që më intereson vërtet, është diferenca mes dy ngjarjeve. E jetës së Mozës, që plagoset e rrezikon jetën me qëllim e vullnet për të arritur lirinë. E jetës së atyre afro 80 shqiptarëve që iu bashkuan UÇK-së e ranë dëshmorë. Dhe ngjarjes sime, apo qindra shqiptarëve që kanë rrezikuar jetën… Kot. Me një armë në dorë, duke luajtur luftash ‘prej vërteti’, të gjithë kundër të gjithëve. Kjo ka regjistruar në ADN tonë cerebrale që përgjigjet për kujtesën, pavlerësinë e jetës. Humbjen e saj kot më kot.
Dhe, kur jeta nuk ka vlerë, ç’ vlera të tjera mund të ketë? Si mund të ketë ideale? Si njerëzit mund të synojnë drejt organizimit social dhe drejtësisë? Në një vend ku jeta është regjistruar në kujtesë se nuk ka vlerë, përse duhet drejtësia? Ndryshe nga ne, shqiptarët e Kosovës e njohin mirë vlerën e jetës. E njohin vdekjen po aq mirë. Çdo fis ka dëshmorë. Dhe këto jetë të humbura, nuk shkuan dëm, por në shërbim të idesë së madhe. E kjo gjë, ka regjistruar në ADN e trurit të shqipos së Kosovës idenë e disiplinës, hierarkisë dhe idealit. Idenë e Atdheut. Shkurt, sakrificat e qëllimshme të jetës i kanë bërë njerëz më seriozë e asfare cinikë, si thuajse tërë shqipot e Shqipërisë. Nuk tallen me vlerat, me idetë, mbi të gjitha, nuk tallen me veten. E kjo fisnikëri i rri përballë çmendurisë shqiptare të luftërave donkishoteske e njerivrasëse.
Ja pse, edhe lëvizjet patriotike në Dardani janë më të vërteta. Ja pse, aty ka besim midis njerëzve. Ja pse, atje lart njerëzit nuk janë cinikë, tallës, dyshues, përbuzës, të nevrikosur, të çmendur, kuturu, të shpërqendruar, si më së shpeshti këtu poshtë. Jo se ka njerëz më të mirë apo më të këqinj. Por ka njerëz që kapitalin e jetës e kanë vendosur te shtëpia dhe atdheu, e ka njerëz që e kanë shpenzuar si mallin më të lirë e të pavlerë. Ç’mund të sjellë vlera e jetës, fisnikëri apo nihilizëm?
