Krijimi i Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe në Kosovë është një çështje komplekse, e mbushur me shqetësime rreth sovranitetit, integritetit territorial dhe mundësisë për rritjen e tensioneve. Pra si mund ta krijojë Kosova Asociacionin kur realisht ekziston frika se liderët e Asociacionit nuk do ta njohin pushtetin qendror dhe se realiteti në terren do të ndryshojë, duke shtuar frikën nga një ndërhyrje e mundshme serbe, sepse FSK nuk ka të drejtë të ndërhyjë pa lejen e KFOR-it, për mbrojtjen e kufijve të jashtëm pa marrëveshje paraprake, kur dihet gjithashtu botërisht se serbët e veriut nuk do të tregojnë besnikëri ndaj Republikës së Kosovës dhe as nuk do ta njohin atë. (Lexo: Në letrën e presidenti Thaçi që në 2013-në ishte kryeministër i Kosovës, ishte zotuar që FSK-ja nuk do të hyjë në veri të shtetit, deri në një afat të pacaktuar. “Në emër të Qeverisë së Republikës së Kosovës, unë ju ofroj garanci se Forca e Sigurisë së Kosovës do të ketë mundësi të ndërmarrë misione në veri të Kosovës vetëm në bashkëveprim KFOR-in. Kjo është në përputhje të plotë me obligimet ekzistuese të Kosovës kundrejt NATO-s të cilat Qeveria e Republikës së Kosovës i zbaton me seriozitetin më të madh. Qeveria e Republikës së Kosovës gjithashtu e ka të qartë, që KFOR-i, në përmbushjen e mandatit të tij, mund të angazhohet me përfaqësuesit legjitim të komunitetit lokal në veri të Kosovës, si pjesë e një procesi të rregullt bashkëveprimi”, thuhet në letrën që Thaçi i ka dërguar sekretarit të Përgjithshëm të NATO-s, Anders Fogh Rasmussene, edhepse Thaçi kishte shkelur Kushtetutën e Kosoves, i cili për këtë veprim jokushtetues është dashur të shkarkohet.)
Për më tepër janë edhe disa faktorë të tjerë që ilustrojnë pse ka hezitim dhe frikë rreth themelimit të Asociacionit, duke marrë parasysh peizazhin aktual politik dhe të sigurisë. Ka një shqetësim të madh në Kosovë se Asociacioni mund të çojë në krijimin e një strukture paralele që minon autoritetin e qeverisë qendrore. Nëse drejtuesit e Asociacionit nuk e njohin qeverinë qendrore ose refuzojnë të bashkëpunojnë, mund të krijohet një rajon de facto autonom brenda Kosovës. Kjo autonomi mund të çojë në një situatë ku komunat me shumicë serbe në veri veprojnë në mënyrë të pavarur nga institucionet e Kosovës, duke sfiduar sovranitetin dhe integritetin territorial të vendit.
Një tjetër frikë e bazuar është se krijimi i Asociacionit mund të sigurojë një pretekst për ndërhyrjen serbe. Nëse situata në veri përkeqësohet, Serbia mund të ndjehet e justifikuar për të ndërhyrë, duke përmendur nevojën për të mbrojtur popullsinë serbe.
Duke pasur parasysh se Forcat e Sigurisë së Kosovës (FSK) nuk kanë mandat për të vepruar lirshëm në pjesën veriore të Kosovës ose për të mbrojtur kufijtë e jashtëm pa marrëveshje paraprake (të cilat shpesh kërkojnë miratimin e KFOR-it të NATO-s), Kosova mund të mos jetë në gjendje të përgjigjet në mënyrë efektive ndaj ndërhyrjeve të tilla, duke krijuar një vakum të sigurisë.
Një fakt tjetër është mungesa e besnikërisë midis Serbëve lokal të Veriut. Popullsia serbe në komunat veriore zakonisht nuk ka treguar besnikëri ndaj Republikës së Kosovës. Ata shpesh mbështeten te Beogradi për mbështetje politike dhe financiare dhe kanë rezistuar për t'u integruar plotësisht në sistemet politike dhe juridike të Kosovës. Mungesa e njohjes dhe bashkëpunimit nga komunitetet serbe në veri krijon një sfidë të qeverisjes për Kosovën dhe rrit shqetësimet se si do të funksiononte Asociacioni nëse nuk e njeh sovranitetin e Kosovës.
Rreziku i ndryshimit të realitetit në terren
Ekziston një frikë se krijimi i Asociacionit mund të çojë në realitete të reja në terren, ku rajoni nën Asociacion mund të funksionojë me autonomi të konsiderueshme ose madje të shtyjë drejt një lidhjeje më të madhe me Serbinë. Kjo mund të ndryshojë në mënyrë thelbësore peizazhin politik në Kosovë, duke çuar në tensione etnike të rritura dhe ndoshta duke destabilizuar më tej rajonin. Ka gjithashtu shqetësime se si Asociacioni përputhet me Kushtetutën e Kosovës. Ndërsa Marrëveshja e Brukselit përshkruan krijimin e Asociacionit, ekziston një paqartësi për kompetencat dhe kompetencat e tij. Nëse Asociacioni pajiset me shumë fuqi, ai mund të kundërshtojë rendin kushtetues të Kosovës, duke krijuar një situatë ku ai ka më shumë sesa një rol koordinues dhe potencialisht ushtron kompetenca ekzekutive në komunat veriore.
Për të ecur përpara me krijimin e Asociacionit, Kosova nuk ka garanci të forta ndërkombëtare dhe mbikëqyrje për të siguruar që Asociacioni të mbetet brenda kuadrit të rënë dakord dhe të mos sfidojë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës. Kjo duhet të përfshijë udhëzime të qarta për kompetencat e Asociacionit, duke u siguruar që ato janë thjesht administrative dhe nuk mbivendosen me kompetencat e qeverisë qendrore, ashtu siç e parasheh ligji: Né bazè tè nenit 31 tè Ligjit per Vetëqeverisje Komunale nr. 3/L -040 (" Gazeta zyrtare e Republikes se Kosoves", nr. 28.2008), nenit 10 të Kartes Evropiane te Autonomise Komunale, ne baze tè Rregullores së UNMIK-ut nr.1999/22, dhe ne baze te nenit 5 paragrafi 2 te ligjit Nr. 04/L-57 per Lirine e Asociimit ne Organizatat Jogeveritare në Republiken e Kosoves.
Ndërtimi i besimit midis komuniteteve, duke përfshirë komunitetin serbe në veri për të marrë pjesë sinqerisht në institucionet e Kosovës dhe për të treguar besnikëri ndaj shtetit është thelbësor. Iniciativat e dialogut dhe ndërtimit të besimit janë thelbësore për adresimin e mungesës së integrimit dhe për reduktimin e frikës se Asociacioni mund të bëhet një faktor destabilizues. Në përfundim, Kosova përballet me sfida të rëndësishme në krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe për shkak të frikës së dobësimit të autoritetit të shtetit, mundësisë për ndërhyrje serbe, mungesës së besnikërisë midis serbëve të veriut dhe shqetësimeve për ndryshimin e realiteteve në terren. Adresimi i këtyre frikës kërkon negociata të kujdesshme, mbikëqyrje të fortë ndërkombëtare dhe marrëveshje të qarta që mbrojnë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës, duke nxitur integrimin dhe bashkëpunimin ndërmjet të gjitha komuniteteve.
