Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND) është organi kryesor juridik i Kombeve të Bashkuara (OKB), i ngarkuar me zgjidhjen e mosmarrëveshjeve juridike ndërmjet shteteve dhe ofrimin e opinioneve këshillimore mbi çështjet ligjore të paraqitura. Në kontekstin e Kosovës, GJND ka luajtur një rol të rëndësishëm në adresimin e çështjeve që lidhen me statusin dhe pavarësinë e saj. Pavarësia e Kosovës, e shpallur më 17 shkurt 2008, pas një periudhe të gjatë tensioni dhe konflikti, përfshirë luftën e vitit 1999, është njohur nga një numër i konsiderueshëm shtetesh, përfshirë shumicën e vendeve të Bashkimit Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Megjithatë, disa shtete, përfshirë Serbinë dhe disa të tjera, kundërshtojnë njohjen e pavarësisë së Kosovës, duke e bërë statusin e saj një çështje të diskutueshme në arenën ndërkombëtare.
Opinioni Këshillues i GJND-së (2010). Pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, Serbia i drejtoi çështjen GJND-së duke kërkuar një opinion këshillues për ligjshmërinë e shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Në vitin 2010, GJND dha një opinion këshillues, duke konstatuar se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk kishte shkelur të drejtën ndërkombëtare. Ky opinion përmbante disa pika kyçe:
GJND konkludoi se nuk kishte ndonjë normë të së drejtës ndërkombëtare që ndalonte një territor të shpallte pavarësinë. Kjo nënkuptonte se veprimi i Kosovës ishte në përputhje me të drejtën e saj si një entitet që shpall pavarësinë.
Edhe pse opinioni nuk kishte forcë detyruese ligjore, ai pati një ndikim të madh politik dhe diplomatik, duke ofruar një bazë për Kosovën që të kërkonte njohje më të gjerë ndërkombëtare.
Pas publikimit të opinionit, Kosova filloi të forconte marrëdhëniet e saj ndërkombëtare dhe të kërkonte njohje nga shtetet që ende nuk e kishin njohur pavarësinë. Megjithatë, opinioni theksoi edhe ndarjen e thellë midis Kosovës dhe Serbisë, duke nënvizuar nevojën për një zgjidhje të qëndrueshme përmes dialogut.
Një nga pasojat e rëndësishme të opinionit të GJND-së ishte rinovimi i dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Ky proces, i mbështetur nga Bashkimi Evropian, kishte për qëllim zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe arritjen e një marrëveshjeje për normalizimin e marrëdhënieve. Dialogu përfshin çështje të ndryshme, si:
Garantimi i të drejtave të pakicave në Kosovë, përfshirë serbët, ka qenë një nga çështjet kryesore të diskutimit.
Dialogu përfshin marrëveshje për bashkëpunim në fusha si ekonomia, arsimi dhe siguria, me qëllim krijimin e një mjedisi më të stabilizuar dhe të zhvilluar për të dyja palët.
Dialogu gjithashtu adreson çështjet praktike që ndikojnë jetën e përditshme të qytetarëve, përfshirë marrëdhëniet tregtare, transportin dhe lëvizjen e lirë.
Kosova përballet me një sërë sfidash në përpjekjet e saj për të siguruar njohjen ndërkombëtare dhe stabilitetin politik. Këto sfida përfshijnë:
Serbët e Kosovës dhe disa vende të tjera vazhdojnë të kundërshtojnë pavarësinë e saj, duke e bërë statusin e Kosovës një çështje të kontestuar ndërkombëtarisht.
Njohja e plotë nga vendet e OKB-së mbetet një objektiv i rëndësishëm për Kosovën, por ky qëllim është penguar nga kundërshtimet politike të disa shteteve.
Kosova duhet të sigurojë mbrojtjen dhe respektimin e të drejtave të të gjithë qytetarëve të saj, përfshirë pakicat, në përputhje me standardet ndërkombëtare.
Përveç GJND-së, Kosova është përballur me çështje edhe në gjykata të tjera ndërkombëtare, përfshirë Gjykatën Evropiane për të Drejtat e Njeriut. Këto gjykata trajtojnë ankesat për shkeljet e të drejtave të njeriut dhe ligjeve ndërkombëtare, duke ofruar një forum shtesë për zgjidhjen e çështjeve që lidhen me Kosovën.
Roli i GJND-së në çështjen e Kosovës është kompleks dhe multifunksional. Opinioni këshillues i saj ka ofruar një bazë për avancimin e pavarësisë së Kosovës, por sfidat politike dhe ligjore vazhdojnë të mbeten. Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë mbetet një hap kyç drejt një zgjidhjeje të qëndrueshme, por kërkon angazhim të vazhdueshëm dhe mbështetje ndërkombëtare për të arritur qëllimin e përbashkët të paqes dhe stabilitetit në rajon.
Konkluzionet e GJND-së.Në opinionin e saj të datës 22 korrik 2010, GJND konstatoi se shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk shkelte të drejtën ndërkombëtare. Gjykata theksoi se nuk ekzistonte ndonjë normë ligjore që ndalonte një entitet të shpallte pavarësinë, sidomos në kontekstin e situatës unike të Kosovës. Ky konstatim e qartësoi se çështja e Kosovës ishte më shumë politike sesa ligjore, duke sugjeruar se ndihma dhe angazhimi i komunitetit ndërkombëtar ishin thelbësore për zgjidhjen e saj.
Mendimi këshillues i Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) mbi shpalljen e pavarësisë së Kosovës, dhënë më 22 korrik 2010, përbën një moment vendimtar për Kosovën dhe për procesin e saj të njohjes ndërkombëtare. Ky mendim, i cili vlerësoi se shpallja e pavarësisë nuk përbënte shkelje të së drejtës ndërkombëtare, ofroi një bazë juridike për shtetet që hezitonin të njohin legjitimitetin e Kosovës.
Në vitet e para pas shpalljes së pavarësisë, qeveritë, veçanërisht ato nën udhëheqjen e Hashim Thaçit, zhvilluan përpjekje të gjera për të siguruar njohjen nga shtetet e tjera, përfshirë lobimin diplomatik dhe angazhimin në organizatat ndërkombëtare. Po dhe qeverit e mëpastajshme,e konsideron këtë mendim si një komponent të rëndësishëm për legjitimitetin e Kosovës në arenën ndërkombëtare, (por lobim jo të mjaftushëm) duke u angazhuar për një politikë të qartë për përforcimin e njohjeve dhe përmirësimin e marrëdhënieve me shtetet që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e saj. Kjo përfshin përpjekje për të forcuar marrëdhëniet me Bashkimin Evropian dhe Shtetet e Bashkuara të Amerikës, si dhe për të zgjidhur çështjet e hapura me Serbinë.
Megjithatë, përkundër këtij mendimi, Kosova përballet ende me sfida të mëdha për shkak të kundërshtimit të vazhdueshëm nga disa vende, veçanërisht nga Serbia dhe aleatët e saj. Ndërsa mendimi i GJND-së ka luajtur një rol të rëndësishëm në avancimin e çështjes së njohjes, diplomacia aktive dhe angazhimi i vazhdueshëm janë thelbësore për arritjen e njohjes së plotë ndërkombëtare të Kosovës.
Sfidat e mëtejshme:
Mungesa e njohjes universale: Pavarësisht mendimit të GJND-së si një hap thelbësor, disa vende, përfshirë disa anëtare të Bashkimit Evropian (si Spanja, Greqia dhe Sllovakia), ende nuk e kanë njohur Kosovën. Kjo situatë ka krijuar sfida të ndërlikuara për Kosovën, duke penguar integrimin e saj të plotë në skenën ndërkombëtare.
