Procesi i zgjerimit të BE-së ka ngecur të paktën për një dekadë dhe në disa raste konsiderohet sikur të jetë në një “vdekje klimike”. Derisa peizazhi i ri gjeopolitik dhe urgjenca e krijuar pas pushtimit rus të Ukrainës janë kthyer në zgjerimin e BE-së në ballë, ato ende mbeten pengesa në procesin e zgjerimit të BE-së. Kjo çështje ka të bëjë me mënyrën e reformimit të vendimeve të BE-së në lidhje me zgjerimin në mënyrë që ta bëjë atë më efektiv, ndërsa në të njëjtën kohë sindikata rikthen besueshmërinë. Nëse BE-ja është serioze në lidhje me ambicien e saj për të qenë një aktor gjeopolitik, atëherë për të mbajtur në mend implikimet politike, ligjore dhe institucionale të QMV (Qaulified Majority Voting/Votimi i Kualifikuar me Shumicë) në zgjerimin e BE-së duhet të jenë thelbësore.
Qëllimi im është të hetoj kufijtë e vendimmarrjes unanime në negociatat e pranimit të BE-së, veçanërisht kur shtetet anëtare individuale po pengojnë procesin për shkak të çështjeve bilaterale që nuk kanë të bëjnë me kriteret zyrtare të anëtarësimit, siç aktualisht po bën Bullgaria me fqinjin e saj Maqedoninë e Veriut me kontekstin e gjuhës dhe historisë.
Me hapjen e negociatave të pranimit me Ukrainën dhe Moldavinë, zgjerimi i BE-së është përsëri në qendër të krijimit të politikave të BE-së. Momenti i përtërirë i zgjerimit është pjesë e përgjigjes së BE-së ndaj sfidave gjeopolitike që rrjedhin nga pushtimi rus i Ukrainës. BE-ja e sheh këtë proces si një mënyrë jetësore për të forcuar sigurinë dhe mbështetjen e tij në skenën globale. Zgjerimi është konsideruar kryesisht një proces i pezulluar që nga "Big Bang" në periudhën 2004-2007, pas së cilës vetëm Kroacia u bashkua në vitin 2013, në mënyrë që impulsi të rinovohej me Moldavinë dhe Ukrainën (dhe në një masë më të vogël Gjeorgjinë), duke krijuar Efekti i tejmbushjes në Ballkanin Perëndimor. Bisedimet e pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut u hapën, si dhe së fundmi me Bosnjë dhe Hercegovinën.
Në të njëjtën kohë, 20 vjet që nga premtimi i BE-së në Selanik në vitin 2003 për një perspektivë evropiane për Ballkanin Perëndimor, qytetarët dhe qeveritë kanë pritshmëri të ulëta se momenti i ri do të shndërrohet në anëtarësim në BE në një periudhë të shkurtër kohore. Nëse vendet kandidate të Ballkanit Perëndimor nuk e gjejnë veten të bëjnë përparim thelbësor në kriteret e pranimit të BE-së, ose BE-ja nuk arrin të shpërblejë përparimin e mundshëm, ekziston një rrezik i qartë i zhgënjimit shtesë dhe rritje e gjasave të destabilizimit nga ndikimi rus.
Faktorët që ngadalësojnë procesin e zgjerimit të BE-së
Ndryshimi në kontekstin gjeopolitik, për shembull, nëse lufta agresive ruse kundër Ukrainës është shndërruar në një konflikt afatgjatë, ajo mund të bëjë që BE-ja të kthehet në pozicionin e saj standard nga vitet e kaluara: rivendosjen e zgjerimit të një procesi thjesht teknik pa një përfundim të përbashkët politik. Zgjedhjet e vitit 2024 në disa shtete anëtare të BE-së, së bashku me zgjedhjet e Parlamentit Evropian në qershor, gjithashtu mund të ndikojnë negativisht në vrullin e zgjerimit, pasi projekti i sondazheve një rritje të konsiderueshme në forcat politike të djathta radikale dhe në rastin e zgjedhjeve të Parlamentit Evropian, ajo ishte më dëshmuese. Për të ruajtur vrullin e zgjerimit dhe procesin e vendimmarrjes, niveli i BE-së po konsideron heqjen e faktorit që ka kontribuar në vonesën në procesin e zgjerimit të BE-së dhe duke minuar besueshmërinë e BE -së, duke shkaktuar zhgënjim midis aspirantëve aktualë të anëtarësimit.
Ky faktor është kërkesa për consensus ose unanimitet, që do të thotë se të gjitha shtetet anëtare duhet të bien dakord për hapin më të vogël që vendet kandidate duhet të ndërmarrin përpara procesit të pranimit të tyre për të ecur përpara. Kjo situatë ka çuar në mënyrë të përsëritur në bllokada të përparimit të kandidatëve në rrugën e tyre të hyrjes për arsye shpesh të përjashtuara nga kriteret zyrtare të Kopenhagës. Thirrjet për racionalizimin e procesit të bërjes së vendimit të BE-së dhe bërjen më efektive dhe më efikase po bëhen më të forta dita ditës. Kalimi nga unanimiteti në votim nga shumica e kualifikuar (QMV), të paktën në fazat e ndërmjetme të procesit të pranimit, është gjithashtu gjithnjë e më shumë pjesë e këtij debati. Kjo është në përputhje me hulumtimin që ka treguar se kostot në lidhje me arritjen e unanimitetit në politikën e jashtme të BE-së ka të ngjarë të rriten me kalimin e kohës, veçanërisht për sa i përket afatit kohor të aktiviteteve të BE-së dhe njohjes së jashtme të BE-së si një aktor global. Disa ekspertë argumentojnë se "pa votuar nga një shumicë e kualifikuar, zgjerimi i BE-së nuk ka të ardhme".
