Kur analizojmë historinë dhe rolin e shërbimeve sekrete në Kosovë dhe ish-Jugosllavi, një pyetje që shpesh ngrihet është: pse SHIK-u nuk ka zbuluar asnjë vrasje politike të patriotëve shqiptarë, si gjatë ashtu edhe pas luftës? Dhe po aq intriguese është edhe pyetja: përse UDB-ja nuk akuzon SHIK-un për këto vrasje, edhe nëse i ka kryer vetë? A mund të jetë ky një shenjë e një bashkëpunimi të heshtur mes tyre?
SHIK-u, si shërbimi inteligjent i Kosovës, kishte të gjitha mundësitë për të identifikuar dhe zbardhur vrasjet e shqiptarëve pas luftës, sidomos nëse ato ishin kryer nga UDB-ja. Zbulimi i këtyre vrasjeve do të kishte qenë në favor të SHIK-ut, duke larguar dyshimet dhe dilemat e hedhura mbi partitë politike që kishin anëtarët e tyre në këtë shërbim. Nëse SHIK-u do të kishte vepruar, jo vetëm që do të kishte përfituar kredibilitet politik, por edhe zgjedhjet ndoshta do t’i kishin fituar. Dhe më e rëndësishmja, familjet e viktimave do të kishin fjetur më qetë duke ditur se vrasjet ishin kryer nga një armik i jashtëm, dhe jo nga shqiptarë të tjerë.
Një aspekt që nuk mund të anashkalohet është fakti se shumë nga ata që dihen se kanë qenë kryesorë në SHIK sot janë milionerë. Ky fakt është shpesh një pikë e fortë në debatet publike, duke ngritur pyetjen nëse pasuria e tyre ka ndonjë lidhje me ndonjë bashkëpunim apo marrëveshje të fshehtë që i ka mbrojtur ata nga hetimet apo akuzat për krimet e pas luftës.
Për më tepër, para pak muajsh, një bashkëpunëtor i SHIK-ut u arrestua në Kosovë për lidhje në kohë reale me terroristët e përfshirë në incidentin në Banjska, një plan terrorist i organizuar. Ky arrestim ka qenë i njohur nga opinioni i gjerë dhe ka ngritur shqetësime të mëtejshme mbi rolin e SHIK-ut dhe ndërlidhjet e tij me struktura të errëta që mund të jenë përfshirë në akte destabilizuese. Ky rast ilustron se SHIK-u ende mban lidhje me rrjete të dyshimta, gjë që rrit edhe më tej dyshimet për bashkëpunimin e tij me UDB-në dhe përfshirjen në aktivitete të përbashkëta kriminale apo terroriste.
Por, përse SHIK-u nuk veproi për të zbuluar këto vrasje dhe për të shpëtuar veten nga akuzat? Çfarë interesi ka ky shërbim që të mbajë një mjegullnaje rreth këtyre krimeve? Ky fakt len hapur mundësinë që SHIK-u të mos ketë qenë i interesuar të zbulojë vrasësit, ndoshta për shkak të lidhjeve të fshehta me UDB-në, një shërbim që tradicionalisht ka vepruar kundër interesave të shqiptarëve. A është e mundur që SHIK-u, në vend që të demaskonte UDB-në dhe të nxiste drejtësi, ka zgjedhur të ruajë një farë bashkëpunimi për interesa të përbashkëta?
Gjithashtu, është interesante që UDB-ja, edhe pse mund të kishte përfituar nga akuzimi i SHIK-ut për vrasjet e pas luftës dhe të shkaktonte përçarje midis shqiptarëve, nuk e ka bërë këtë. Në vend të kësaj, duket se ekziston një lloj mirëkuptimi i heshtur. Madje, ish-shefi i SHIK-ut, Kadri Veseli, ka pranuar publikisht që ka pasur shkëmbim dokumentesh mes SHIK-ut dhe UDB-së. Një deklaratë e tillë ngre shumë pikëpyetje mbi natyrën e vërtetë të marrëdhënieve mes këtyre dy shërbimeve dhe për projektet e përbashkëta që mund të kenë pasur në dëm të popullit të Kosovës.
Në këtë kontekst, qëllimi i përbashkët duket të jetë mbajtja e tensionit të vazhdueshëm në Kosovë, ku askush nuk është i sigurt për të vërtetën e këtyre vrasjeve. Për UDB-në, një situatë e tillë është krejtësisht e pritshme, pasi i shërben interesave të saj për të destabilizuar rajonin. Por përse SHIK-u ndjek të njëjtin model veprimi? A ka qenë SHIK-u një vazhdimësi e UDB-së në një formë të re?
Është e rëndësishme të theksohet se në sistemet komuniste si ai i ish-Jugosllavisë, çdo vendim për vrasje nuk ishte i rastësishëm, por i miratuar nga nivelet më të larta të komandës. Në komunizëm, asgjë nuk ndodhte pa urdhra të drejtpërdrejta. Vrasësit profesionistë, të cilët vepronin lirisht, duket se kishin mbështetjen e plotë të autoriteteve. Dhe ky fakt forcon dyshimin se SHIK-u, në vend që të zbardhte këto krime, mund të ketë vepruar si një degë e UDB-së.
Në fund të fundit, ky bashkëpunim mes SHIK-ut dhe UDB-së, qoftë i drejtpërdrejtë apo i heshtur, vazhdon të ngjallë dyshime të forta. Populli i Kosovës meriton të dijë të vërtetën, dhe deri atëherë, ky mister i pashpjeguar do të mbetet një njollë e errët mbi historinë e re të vendit.
