Presioni ndërkombëtar ndaj Serbisë për të zbatuar marrëveshjet ndërkombëtare dhe për të respektuar pavarësinë e Kosovës mbetet një çështje thelbësore për ruajtjen e stabilitetit dhe progresit në Ballkanin Perëndimor. Pavarësisht angazhimeve të ndërmarra në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian (BE), Serbia vazhdon të shkelë obligimet e saj, duke penguar përpjekjet për normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën. Për të arritur progres konkret, janë të nevojshme veprime të qarta dhe të mirëkoordinuara.
Roli i BE-së dhe SHBA-së në Presionin Ndaj Serbisë
Angazhimi i Bashkimit Evropian:
BE-ja duhet të ndërlidhë avancimin e Serbisë në procesin e anëtarësimit me respektimin e marrëveshjeve të arritura me Kosovën, përfshirë Marrëveshjen e Brukselit (2013) dhe Marrëveshjen e Ohrit (2023). Përdorimi i mekanizmave kushtëzues do të ndihmonte në nxitjen e zbatimit të marrëveshjeve.
Roli i SHBA-së:
SHBA-ja, si aleate strategjike e Kosovës, duhet të intensifikojë presionin diplomatik mbi Serbinë. Përvoja e saj në procesin e dialogut ka dëshmuar një ndikim efektiv, dhe vazhdimi i këtij angazhimi është i domosdoshëm për garantimin e stabilitetit rajonal.
Moszbatimi i Marrëveshjeve
a) Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe (2013):
Serbia kërkon fuqi ekzekutive për këtë asociacion, duke synuar një autonomi të ngjashme me atë të Republikës Srpska, çka është në kundërshtim me vendimin e Gjykatës Kushtetuese të Kosovës (2015). Asociacioni mund të formohet vetëm në përputhje me Kushtetutën e Kosovës.
b) Marrëveshja për Energjinë në Veri (2015):
Serbia refuzon të bashkëpunojë në implementimin e marrëveshjes për energjinë, edhe pse kompania serbe “ElektroSever” është licencuar nga autoritetet e Kosovës. Kjo bllokon funksionalizimin e sistemit energjetik në veri.
c) Marrëveshja e Ohrit (2023):
Serbia vazhdon të lobojë kundër njohjeve ndërkombëtare të Kosovës dhe të pengojë anëtarësimin e saj në organizata si INTERPOL dhe UNESCO, duke shkelur obligimet që rrjedhin nga kjo marrëveshje.
Aktivitetet Destabilizuese të Serbisë në Veri
Strukturat ilegale serbe të mbështetura nga Beogradi janë përgjegjëse për tensione dhe dhunë në veri të Kosovës. Incidentet, si sulmet në Zveçan dhe Leposaviq (2023), përbëjnë sfida të vazhdueshme për sovranitetin e Kosovës dhe stabilitetin rajonal.
Mekanizmat e Ndëshkimit dhe Sanksionet
Sanksione ekonomike:
BE-ja dhe SHBA-ja duhet të shqyrtojnë sanksione ndaj Serbisë, përfshirë ndalimin e fondeve të IPA-së dhe kufizimin e ndihmave financiare.
Masat diplomatike:
Shtetet e Quint-it duhet të koordinojnë presionin e tyre për të ndalur mbështetjen e Serbisë ndaj strukturave ilegale në veri të Kosovës.
Lobimi për Njohje Ndërkombëtare
Kosova duhet të vazhdojë përpjekjet për njohje të reja dhe për anëtarësim në organizata ndërkombëtare, duke përdorur si bazë Vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (2010) dhe përvojën e saj në institucione ndërkombëtare si BERZH.
Mbështetja për Sundimin e Ligjit në Veri
Është thelbësore çmontimi i strukturave ilegale serbe dhe funksionalizimi i institucioneve të Kosovës në veri, duke bashkëpunuar ngushtë me partnerët ndërkombëtarë.
Për të garantuar stabilitetin rajonal dhe për të mbrojtur pavarësinë e Kosovës, presioni ndërkombëtar ndaj Serbisë duhet të jetë i qëndrueshëm dhe i bazuar në veprime konkrete. BE-ja dhe SHBA-ja duhet të ndërlidhin interesat strategjike të Serbisë me përmbushjen e obligimeve të saj ndaj Kosovës, ndërsa Kosova duhet të vazhdojë të tregojë angazhim në dialog.
