Pas shpërbërjes së Republikës Socialiste Federative të Jugosllavisë (RSFJ), ish-njësitë federale adoptuan qasje të ndryshme në kërkimin e sovranitetit dhe njohjes ndërkombëtare. Kosova, ndonëse kishte një pozitë të veçantë si krahinë autonome, ndau disa elemente të përbashkëta me republikat tjera federale. Megjithatë, për shkak të statusit të saj unik dhe sfidave politike e juridike, Kosova u detyrua të ndjekë një rrugë më komplekse drejt pavarësisë.
Dialogu teknik i ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian mes Kosovës dhe Serbisë është një nga shembujt më të spikatur të ndërveprimit mes çështjeve teknike dhe politike në një kontekst post-konfliktual. Ky proces ka ngritur pyetje të rëndësishme rreth strategjisë së Kosovës dhe nëse ajo do të duhej të ndiqte një qasje më të ngjashme me ish-republikat federale të Jugosllavisë apo raste të tjera ndërkombëtare të njohura për tranzicionin nga konflikti në pavarësi.
Kosova dhe qasja në marrëveshjet teknike.Pas shpalljes së pavarësisë në vitin 2008, Kosova hyri në një dialog me Serbinë, fillimisht të përqendruar në çështje “teknike”. Qëllimi i këtij dialogu ishte adresimi i çështjeve praktike që ndikonin jetën e përditshme të qytetarëve në Kosovë dhe Serbi. Megjithatë, Serbia nuk e kishte njohur pavarësinë e Kosovës, dhe për këtë arsye, shumë marrëveshje teknike përfunduan duke pasur ndikime të mëdha politike.
Shembuj të rasteve konkrete nga dialogu teknik:Liria e lëvizjes (2011):Kjo marrëveshje synonte të siguronte qarkullimin e lirë të njerëzve dhe mallrave midis Kosovës dhe Serbisë. Dokumentet e udhëtimit të Kosovës u pranuan për përdorim praktik, por pa asnjë përmendje të “Republikës së Kosovës”. Kjo qasje tregoi qartazi se Serbia përdorte këto marrëveshje për të shmangur njohjen formale të Kosovës, duke i dhënë marrëveshjeve një karakter politik të nënkuptuar.
Kodi telefonik ndërkombëtar (2015):Serbia ra dakord që Kosova të marrë kodin telefonik +383, por në praktikë, ndërhyrjet e saj administrative dhe ekonomike ruanin ndikimin serb në sektorin e telekomunikacionit, sidomos në veriun e Kosovës.
Asociacioni i Komunave Serbe (2013/2015):Fillimisht prezantuar si një marrëveshje për vetëqeverisjen lokale, ky proces mori dimensione politike të mëdha, pasi Serbia e përdori si një mekanizëm për të ruajtur ndikimin e saj të drejtpërdrejtë në Kosovë, duke minuar sovranitetin e Kosovës.
Qasja e njësive të tjera federale të ish-Jugosllavisë.Republikat e tjera të ish-Jugosllavisë, si Sllovenia, Kroacia dhe Bosnja dhe Hercegovina, u përballën me sfida të ngjashme në kërkimin e sovranitetit dhe njohjes ndërkombëtare. Megjithatë, strategjitë e tyre dallonin dukshëm nga ajo e Kosovës:
Sllovenia dhe Kroacia:Kushtëzimi i dialogut me njohjen e pavarësisë: Sllovenia dhe Kroacia u përqendruan në njohjen ndërkombëtare përpara se të hynin në negociata me Serbinë. Për shembull, Kroacia refuzoi të angazhohej në çështje teknike me Serbinë përpara se kjo e fundit ta pranonte si shtet të pavarur.
Përdorimi i organizatave ndërkombëtare: Të dyja këto shtete siguruan njohjen ndërkombëtare përmes OKB-së dhe organizatave të tjera, duke e përdorur këtë si bazë për të negociuar me Serbinë.
Bosnja dhe Hercegovina:Marrëveshja e Dejtonit (1995) ishte një shembull unik ku njohja ndërkombëtare e Bosnjës u garantua përmes një procesi politik ndërkombëtar. Edhe pse Serbia dhe Kroacia mbetën aktorë të rëndësishëm në Bosnjë, sovraniteti i saj u njoh qartë përmes Dejtonit.
Në krahasim, Kosova hyri në negociata me Serbinë pa pasur një bazë të ngjashme të njohjes ndërkombëtare dhe pa një marrëveshje gjithëpërfshirëse që do të siguronte sovranitetin e saj.
Krahasime me raste ndërkombëtare.Rasti i Gjermanisë Lindore dhe Perëndimore (1972):Dy Gjermanitë arritën një marrëveshje të njohur si Traktati Bazë, ku ato pranuan të respektojnë njëra-tjetrën si subjekte ndërkombëtare. Ky rast tregon se si marrëveshjet teknike dhe politike mund të jenë të ndërlidhura, por në një kontekst ku njohja e ndërsjellë ishte parakusht. Në rastin e Kosovës, një qasje e tillë nuk u ndoq, duke e lënë çështjen e njohjes pezull.
Timori Lindor (1999):Timori Lindor, pas një periudhe të gjatë nën pushtimin indonezian, përfitoi nga ndërmjetësimi ndërkombëtar për të siguruar pavarësinë. Procesi përfshinte çështje teknike, por gjithmonë brenda një kornize që garantonte sovranitetin përfundimtar të Timorit Lindor.
Sudani Jugor (2011):Edhe në këtë rast, negociatat për ndarjen nga Sudani u bazuan në njohjen ndërkombëtare të sovranitetit të Sudanit Jugor. Dialogu teknik dhe ai politik ishin të lidhur ngushtë me të drejtën e njohjes dhe anëtarësimit në organizata ndërkombëtare.
Gabimet strategjike të Kosovës.Hyrja në dialog pa kushte për njohjen:Kosova do të duhej të vendoste si parakusht njohjen nga Serbia përpara se të hynte në çfarëdo forme të dialogut, duke ndjekur shembullin e Kroacisë dhe Sllovenisë.
Pranimi i marrëveshjeve të njëanshme:Në shumë raste, marrëveshjet teknike u interpretuan dhe u përdorën nga Serbia si instrumente për të ruajtur ndikimin e saj, duke minuar sovranitetin e Kosovës.
Mosmarrja e përkrahjes së plotë ndërkombëtare:Kosova nuk arriti të sigurojë mbështetje të njëzëshme nga fuqitë ndërkombëtare, si SHBA dhe BE, për të bërë presion ndaj Serbisë në njohjen e saj.
Kosova, si ish-njësi federale, do të duhej të ndiqte një qasje më të ngjashme me njësitë tjera të ish-Jugosllavisë dhe raste të tjera ndërkombëtare. Marrëveshjet teknike nuk duhet të kishin qenë të ndara nga një marrëveshje politike gjithëpërfshirëse, ku njohja e pavarësisë nga Serbia do të ishte një element i panegociueshëm. Krahasimet ndërkombëtare tregojnë se njohja e sovranitetit duhet të jetë themeli për çdo dialog. Rruga që Kosova zgjodhi e vuri atë në një pozitë të pafavorshme, duke zgjatur konfliktin politik dhe duke penguar integrimin e saj ndërkombëtar.
