Në kontekstin e zgjedhjeve të shkurtit 2025 në Kosovë, fenomeni i paskrupullësisë së disa subjekteve politike populiste dhe narcisoide ka marrë një formë të theksuar, duke reflektuar tendencat dhe zhvillimet globale, ku populizmi dhe liderët narcisoidë janë përpjekur të përfitojnë nga pasiguritë dhe krizat e shoqërisë. Politika populiste ka gjetur terren të bollshëm në Kosovë, ashtu si dhe në shumë shtete të tjera të Ballkanit dhe më gjerë, ku retorika shpesh përdor emocione dhe iluzione, duke shpërfillur realitetin. Kjo ka ndikuar në krijimin e një atmosfere që i jep përparësi taktikave të manipulimit dhe polarizimit shoqëror, si dhe krijimit të një imazhi të liderëve të padiskutueshëm që përdorin shfrytëzimin e krizave për të nxitur mbështetje. Ky proces ka një ndikim të thellë dhe të dëmshëm në strukturën demokratike të Kosovës.
1. Retorika populiste: Ndërtimi i iluzioneve përmes premtimeve të paqëndrueshme
Një nga karakteristikat më të theksuara të populizmit është dhënia e premtimeve të mëdha, shpesh pa bazë të qëndrueshme, për të krijuar iluzione dhe shpresa tek qytetarët. Në këtë drejtim, shumë subjekte politike në Kosovë kanë përdorur retorikën populiste për të fituar mbështetje, duke ofruar premtime që kanë qenë të pamundura për t’u realizuar.
Subjektet politike në Kosovë në zgjedhjet e kaluara kanë premtuar rritje të menjëhershme të pagave dhe pensioneve pa ofruar strategji financiare të qëndrueshme. Pavarësisht mungesës së burimeve financiare dhe një buxheti të pamjaftueshëm për të mbështetur këto masa, këto premtime janë përdorur për të nxitur emocionet e qytetarëve dhe për të krijuar besim të rremë te populli.
Në zgjedhjet e 2021, një nga subjektet politike të Kosovës kishte premtuar reduktim të taksave dhe nxitje të investimeve të jashtme, por nuk kishte siguruar planifikim financiar të qartë për të realizuar këto angazhime. Pas dështimit për të përmbushur këto premtime, ka ndodhur një rritje e pasigurisë dhe zhgënjimit publik.
Efekti: Pas zgjedhjeve, dështimi për të realizuar premtimet e paraqitura ka çuar në rritjen e skepticizmit dhe zhgënjimit të thellë në mesin e qytetarëve, si dhe ka kontribuar në një krizë të besimit ndaj institucioneve shtetërore.
2. Manipulimi i frikës dhe polarizimi shoqëror
Një taktikë tjetër që përdoret shpesh nga liderët populistë dhe narcisoidë është manipulimi i frikës dhe polarizimi i shoqërisë për të mobilizuar mbështetje. Këta liderë shpesh përdorin çështje të ndjeshme, të tilla si të drejtat e pakicave etnike, kërcënimet e jashtme, apo çështje të sigurisë kombëtare, për të krijuar ndasi dhe për të nxitur një atmosferë të “ne kundër të tjerëve.”
Gjatë fushatave të kaluara, disa subjekte politike kanë përdorur retorikën nacionaliste për të demonizuar pakicat etnike, duke ngritur shqetësime për “kërcënimet ndaj identitetit kombëtar.” Një rast i tillë ka ndodhur në vitin 2020, kur një subjekt politik kishte përdorur fushatën kundër Serbisë dhe kundër pakicave etnike si pjesë e fushatës së tij për të mobilizuar mbështetje, duke e pozicionuar veten si mbrojtës të identitetit kombëtar të Kosovës.
Shembuj ndërkombëtarë: Retorika e Donald Trump-it gjatë fushatës së tij për zgjedhjet e 2016 përdori imazhin e një “Amerike të rrezikuar nga emigrantët”, e cila krijoi një polarizim të thellë mes grupeve shoqërore, ndonëse kjo ishte një çështje e mbushur me shumë dezinformata dhe propaganda.
Efekti: Kjo lloj strategjie krijon një ambient të ndarë dhe të polarizuar, ku qytetarët nuk mund të bashkohen rreth zgjidhjeve reale për problemet e brendshme, por fokusohen në krijimin e një “armiku të jashtëm” që e bën më të lehtë manipulimin e tyre.
3. Dezinformimi dhe fushatat e sulmeve personale
Shpërndarja e informacioneve të rreme dhe sulmet personale ndaj kundërshtarëve politikë janë taktikë të zakonshme të populistëve dhe liderëve narcisoidë. Ata shpesh përdorin platformat sociale për të manipuluar opinionin publik, duke shpërndarë teori konspirative dhe duke diskredituar kundërshtarët politikë pa asnjë provë konkrete.
Gjatë fushatës së vitit 2021, një subjekt politik përdori shpifje dhe akuza të pabazuara për të sulmuar opozitën, duke e akuzuar atë për lidhje me “interesa të huaja” dhe “tradhti kombëtare,” ndonëse nuk kishte asnjë provë për këto akuza. Kjo përforcoi ndjenjat e pasigurisë dhe shpërndarjen e dezinformacionit përmes rrjeteve sociale, duke pasur një ndikim të madh tek votuesit e pavendosur.
Në një rast tjetër, një lider i një partie politike në Kosovë shpërndau një video të edituar dhe të manipuluar në një platformë sociale për të diskredituar kundërshtarët e tij, duke i bërë ata të duken si tradhtarë.
Efekti: Këto takika krijojnë një klimë të rëndë dezinformimi, ku qytetarët nuk mund të mbështeten në informacionet e sakta dhe përfundojnë të manipuluar nga mesazhe të pasakta, çka dëmton thellësisht procesin demokratik.
4. Kulti i individit: Paraqitja si shpëtimtar i kombëtarisë
Një aspekt tjetër i paskrupullësisë së liderëve narcisoidë është krijimi i një kultu të individit, ku lideri paraqitet si figura e vetme që mund të shpëtojë kombi nga kaosi. Këta liderë shpesh e minimizojnë rëndësinë e institucioneve dhe të proceseve demokratike për të forcuar pozitën e tyre personale si figura të pashkëputshme.
Një lider i njohur në Kosovë është përpjekur të shfaqet si shpëtimtar i Kosovës, duke thënë se pa udhëheqjen e tij, vendi mund të humbiste pavarësinë dhe të rrezikohej nga kërcënimet e jashtme. Ky lloj kultu i individit e dëmton përpjekjen për të zhvilluar një shoqëri demokratike, pasi e vendos pushtetin në duar të një individi të vetëm, duke shmangur rritjen e rolit të institucioneve shtetërore.
Shembuj ndërkombëtarë: Liderët si Viktor Orbán në Hungari dhe Recep Tayyip Erdogan në Turqi janë shembuj klasikë të përdorimit të kultit të individit për të forcuar pushtetin personal, duke i paraqitur vetveten si figura të padiskutueshme dhe të domosdoshme për stabilitetin e kombit.
Efekti: Ky fenomen dëmton sistemin demokratik, duke i krijuar hapësirë për autoritarizëm dhe qeverisje të centralizuar, që ndalon zhvillimin e institucioneve të fuqishme dhe të pavarura.
5. Shfrytëzimi i krizave sociale dhe ekonomike
Populistët shpesh përdorin krizën për të fituar mbështetje, duke fajësuar elitat dhe rivalët politikë për dështimet ekzistuese dhe duke ofruar premtime për ndryshime dramatike. Këta liderë tentojnë të paraqiten si “zgjidhja” e vetme për të larguar krizën dhe për të bërë një “ndryshim të plotë.”
Në vitin 2020, një parti populiste e Kosovës përdori krizën e papunësisë dhe korrupsionin si një mundësi për të akuzuar qeverinë aktuale për dështime të theksuara dhe për të premtuar një “pastrim të plotë” të administratës shtetërore, edhe pse vetë kjo parti kishte qeverisur më parë pa ndonjë rezultat të dukshëm në luftën kundër korrupsionit.
Ky shfrytëzim i krizave është i njohur dhe është përdorur gjerësisht nga politikanët populistë në mbarë botën, përfshirë në Shtetet e Bashkuara dhe Evropë.
Efekti: Shfrytëzimi i krizave dhe katastrofave sociale ka një ndikim të menjëhershëm në rritjen e mbështetjes për politikanët populistë, por ky është një cikël që mund të çojë në zhgënjim të qytetarëve pas dështimit për të ofruar zgjidhje të qëndrueshme.
Si të reagojë shoqëria?
Përballë këtyre taktikave dhe praktikave paskrupullta, është thelbësore që qytetarët të jenë të vetëdijshëm dhe të informuar për mënyrat e manipulimit të politikës.
Roli i mediave: Mediat e pavarura dhe të besueshme janë thelbësore për të shpërndarë informacion të saktë dhe për të ekspozuar dezinformimin.
Shoqëria civile: Duhet të jetë aktive në kërkimin e llogaridhënies nga politikanët dhe në promovimin e transparencës.
Votuesit: Votuesit duhet të përqendrohen te programet dhe politikat konkrete dhe të shmangin emocionet që nxisin liderët populistë.
Në këtë periudhë vendimtare për Kosovën, qytetarët duhet të mbeten të kujdesshëm dhe të kërkojnë një politikë të bazuar në vlera demokratike dhe zhvillim të qëndrueshëm dhe jo në populizem përkatësisht narcizëm.