1. Konteksti i Përgjithshëm dhe Pesha Strategjike e Integrimit në NATO
Kosova, si një shtet i ri në skenën ndërkombëtare, e konsideron anëtarësimin në NATO një prioritet strategjik për sigurinë kombëtare dhe stabilitetin rajonal. Kjo aspiratë nuk është vetëm një synim politik, por një domosdoshmëri në një rajon ku tensionet historike dhe ndikimet gjeopolitike ende luajnë rol të rëndësishëm.
Takimi i Presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, me zyrtarin e lartë amerikan në Byronë për Çështje Evropiane dhe Euroaziatike, Louis Bono, në Uashington, është një zhvillim kyç që reflekton përpjekjet e Kosovës për të siguruar mbështetje ndërkombëtare në këtë proces. Në këtë takim, Osmani ka theksuar rëndësinë e përshpejtimit të rrugës së Kosovës drejt NATO-s, një synim që mbështetet kryesisht nga SHBA dhe disa aleatë të tjerë të fuqishëm në Evropë.
2. Pse është i rëndësishëm anëtarësimi i Kosovës në NATO?
a) Siguria kombëtare dhe mbrojtja e integritetit territorial
Kosova ende përballet me kërcënime nga Serbia dhe nga ndikimi rus në rajon. Rasti i tensioneve në veri të Kosovës, sidomos incidentet e shtatorit 2023 në Banjska, treguan se Kosova nuk mund të mbështetet vetëm në institucionet e saj të sigurisë pa garanci ndërkombëtare. Nëse Kosova bëhet anëtare e NATO-s, çdo sulm ndaj saj do të trajtohej si sulm ndaj të gjitha vendeve anëtare, sipas nenit 5 të Traktatit të NATO-s.
b) Përshpejtimi i rrugës drejt integrimit euroatlantik
Përfshirja në NATO do t’i hapte Kosovës dyert edhe për integrimin e saj në Bashkimin Evropian. Vendet si Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut, të cilat janë tashmë anëtare të NATO-s, kanë bërë përparim të ndjeshëm drejt BE-së pas anëtarësimit të tyre në aleancë. Kjo tregon se NATO jo vetëm që garanton siguri, por edhe ndihmon në stabilizimin politik dhe ekonomik të vendeve anëtare.
c) Pesha e SHBA-së në këtë proces
Historikisht, SHBA ka qenë mbështetësi kryesor i Kosovës, qoftë gjatë luftës në vitin 1999, gjatë procesit të shpalljes së pavarësisë në 2008, apo në fazat e mëvonshme të shtetndërtimit. Takimi i Osmanit me Louis Bono është pjesë e një angazhimi më të gjerë të Kosovës për të siguruar që administrata amerikane të vazhdojë të lobojë për përfshirjen e saj në NATO.
3. Sfidat që Kosova përballet në rrugën drejt NATO-s
a) Mosnjohja nga katër shtete anëtare të NATO-s
Aktualisht, Spanja, Greqia, Sllovakia dhe Rumania ende nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Kjo e ndërlikon anëtarësimin në NATO, pasi vendimet në këtë organizatë kërkojnë konsensus.
Maqedonia e Veriut përballej me një problem të ngjashëm, pasi Greqia e bllokonte anëtarësimin e saj për shkak të mosmarrëveshjes për emrin. Pas arritjes së Marrëveshjes së Prespës në 2018, Greqia hoqi veton dhe Maqedonia e Veriut u bë anëtare e NATO-s në 2020.
Në rastin e Kosovës, presioni diplomatik nga SHBA dhe Gjermania mund të ndikojë që të paktën Greqia dhe Spanja të ndryshojnë qëndrim, duke hapur rrugën për Kosovën.
b) Pengesat nga Serbia dhe Rusia
Serbia e konsideron Kosovën si pjesë të territorit të saj dhe vazhdon të lobojë kundër anëtarësimit të saj në organizata ndërkombëtare. Rusia, si aleate strategjike e Serbisë, e ka përdorur fuqinë e saj në OKB dhe në organizata të tjera për të penguar njohjen e Kosovës.
Mali i Zi dhe Maqedonia e Veriut janë përballur me ndërhyrje ruse për të ndaluar anëtarësimin e tyre në NATO. Në rastin e Malit të Zi, madje pati edhe një përpjekje për grusht shteti në vitin 2016, organizuar nga grupe pro-ruse.
c) Përmbushja e standardeve ushtarake të NATO-s
Kosova ka bërë përparime të ndjeshme në ndërtimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK), e cila është në proces të transformimit në një ushtri të plotë. Megjithatë, për të përmbushur kriteret e NATO-s, Kosova duhet të investojë më shumë në kapacitetet ushtarake dhe të rrisë bashkëpunimin me vendet anëtare.
Bosnja dhe Hercegovina është një shembull i një vendi që ndodhet në një situatë të ngjashme me Kosovën. Megjithëse Bosnja është pjesë e Partneritetit për Paqe, pengesat e brendshme politike (për shkak të ndikimit të Republikës Srpska) e kanë ngadalësuar anëtarësimin e saj në NATO.
4. Strategjia për të përshpejtuar procesin e anëtarësimit
Duke parë këto sfida, Kosova ka disa mundësi konkrete për të përshpejtuar integrimin e saj në NATO:
a) Anëtarësimi fillimisht në Partneritetin për Paqe (PfP)
Partneriteti për Paqe është një program i NATO-s për vendet që nuk janë ende anëtare, por që aspirojnë të bëhen pjesë e aleancës. Kosova mund të ndjekë shembullin e Bosnjës dhe Hercegovinës, e cila është pjesë e këtij programi dhe ka një bashkëpunim të ngushtë me NATO-n.
b) Rritja e angazhimit me shtetet kyçe të NATO-s
Përveç SHBA-së, Kosova ka mbështetje të fuqishme nga vende si Turqia, Britania e Madhe dhe Gjermania. Përpjekjet diplomatike duhet të përqendrohen në sigurimin e mbështetjes nga këto vende për të ndikuar në qëndrimin e shteteve që ende nuk e njohin Kosovën.
c) Investimi në kapacitetet ushtarake dhe bashkëpunimi me NATO-n
FSK duhet të vazhdojë modernizimin e saj për të përmbushur standardet e NATO-s. Për këtë, bashkëpunimi me vende si Turqia dhe SHBA është jetik, duke marrë parasysh ndihmën e dhënë në pajisje ushtarake dhe trajnime.
Takimi i Presidentes Osmani me Louis Bono shënon një hap të rëndësishëm në diplomacinë e Kosovës për integrimin në NATO. Pavarësisht sfidave, Kosova ka mundësi reale për të përshpejtuar këtë proces përmes angazhimit diplomatik, rritjes së bashkëpunimit ushtarak dhe presionit mbi shtetet që ende nuk e njohin pavarësinë e saj. Me mbështetjen e SHBA-së dhe aleatëve të tjerë, Kosova mund të sigurojë një të ardhme më të sigurt si pjesë e aleancës më të fuqishme ushtarake në botë.
