Populli iliro-dardan, i cili ka një histori të thellë dhe të pasur, është gjithmonë i lidhur me vlerat dhe orientimet evropiane. Ky popull ka pasur ndikim të madh në zhvillimin e kulturës, politikës dhe shoqërisë në Ballkan dhe përtej tij. Ilirët dhe dardanët janë paraardhësit e shqiptarëve modernë dhe kanë qenë një forcë kyçe në formimin e historisë së rajonit, duke kontribuar në disa nga momentet më të rëndësishme të historisë evropiane. Për këtë arsye, është e natyrshme që shqiptarët të jenë të orientuar drejt vlerave evropiane, të tilla si liria, demokracia, të drejtat e njeriut dhe shteti i së drejtës.
Përgjatë historisë, shqiptarët dhe popujt e tjerë të rajonit janë përballur me një mori sfidash dhe padrejtësish, ku shumë herë janë shtypur dhe mohuar të drejtat e tyre kombëtare. Kjo ka ndodhur jo vetëm nga pushtues të huaj, por edhe nga struktura dhe politika të brendshme që kanë pasur për qëllim të minojnë identitetin dhe integritetin e popullit shqiptar. Në këtë kontekst, është e dukshme se Evropa ka një borxh të pa paguar ndaj shqiptarëve dhe popujve të tjerë të Ballkanit për shkak të roleve që ajo ka luajtur historikisht, si dhe për shkak të mospërmbushjes së angazhimeve të saj për të mbështetur këta popuj në luftën e tyre për liri dhe të drejtat themelore.
1. Evropa dhe Ndihma në Luftën e Kosovës
Një shembull konkret i këtij borxhi është ndërhyrja e NATO-s në vitin 1999, e cila shpëtoi jetët e qindra mijëra shqiptarëve të Kosovës dhe ndihmoi në shpërndarjen e regjimit të Millosheviçit, që kishte për qëllim pastrimin etnik dhe gjenocidin ndaj shqiptarëve. Pavarësisht se ndërhyrja e NATO-s ishte një hap i domosdoshëm për të parandaluar katastrofën, ajo gjithashtu krijoi një mundësi për Evropën që të angazhohej më shumë për stabilizimin dhe zhvillimin e Kosovës pas luftës. Pas luftës, shqiptarët e Kosovës u përballën me shumë sfida për të ndërtuar një shtet të qëndrueshëm dhe të pavarur.
Në këtë periudhë, mbështetja ndërkombëtare, përfshirë angazhimin e Bashkimit Evropian dhe shteteve të tjera perëndimore, ishte e domosdoshme. Megjithatë, pas shpalljes së Pavarësisë së Kosovës në vitin 2008, shumë shtete të Bashkimit Evropian, përfshirë disa nga fuqitë më të mëdha, nuk e kanë njohur ende këtë pavarësi. Ky qëndrim është një tregues se borxhi i Evropës ndaj shqiptarëve nuk është shlyer plotësisht, dhe ende ka sfida të mëdha për të arritur një integrim të plotë të Kosovës dhe të shqiptarëve në strukturat evropiane.
2. Rasti tjetër ndaj Kosovës dhe Pavarësia e saj
Një tjetër aspekt i borxhit të Evropës ndaj shqiptarëve është mbështetja për ndihmën dhe zhvillimin e institucioneve të Kosovës. Pas luftës, shumë investime janë bërë në ndihmën për rindërtimin e infrastrukturës dhe forcimin e shtetit të ri. Këtu, ndërhyrja e Bashkimit Evropian dhe shteteve të tjera ka pasur një ndikim të rëndësishëm. Por, shumë këto mundësi për zhvillim kanë qenë të kufizuara nga pengesat politike dhe mungesa e angazhimit të plote nga ana e BE-së për të integruar Kosovën plotësisht në mekanizmat e saj.
Një shembull konkret i dështimit të këtij angazhimi është vetë njohja e Kosovës nga disa shtete të BE-së. Disa nga këto shtete janë të njohura për të mbajtur qëndrime të pasigurta për pavarësinë e Kosovës, duke kontribuar në pasigurinë dhe paqëndrueshmërinë e rajonit. Ky qëndrim ngre pyetje në lidhje me angazhimin real të Bashkimit Evropian për të mbështetur shtetet e Ballkanit Perëndimor dhe për të krijuar mundësi të vërteta për integrimin e tyre në Bashkimin Evropian.
3. Evropa dhe Trajtimi i Çështjes Shqiptare në Maqedoninë e Veriut dhe Shqipëri
Një tjetër shembull i borxhit të Evropës ndaj shqiptarëve është trajtimi i çështjes shqiptare në Maqedoninë e Veriut dhe Shqipëri. Pavarësisht angazhimeve të BE-së për stabilizimin e Ballkanit Perëndimor, në disa raste, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut kanë përjetuar vonesa dhe mungesë mbështetjeje nga ana e Bashkimit Evropian. Kjo ka krijuar pasiguri dhe tensione për shqiptarët në këto vende, të cilët vazhdojnë të përballen me sfida të mëdha në drejtim të të drejtave të tyre kombëtare dhe qytetare.
Një shembull është marrëveshja e paqes për Maqedoninë e Veriut në vitin 2001, pas Luftës së Kosovës dhe pas luftës të maqedonasve dhe shqiptarëve. Mungesa e një angazhimi të fuqishëm nga BE-ja në këtë periudhë ka lënë pasiguri dhe tensione që ende ndihen në këtë vend.
4. Roli i Evopës në integrimin e Ballkanit Perëndimor
Një aspekt tjetër i rëndësishëm i borxhit të Evropës ndaj shqiptarëve është integrimi i Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian. Pavarësisht angazhimeve dhe marrëveshjeve të shumëta, Ballkani Perëndimor ka mbetur jashtë Evropës, dhe shumë shtete të rajonit ende nuk janë të pranuar si anëtarë të plotë të Bashkimit Evropian. Ky vonesë ka krijuar një ndjenjë të dëshpërimit dhe pakënaqësisë te shumë qytetarë të rajonit, përfshirë shqiptarët, që ndjehen të braktisur dhe të mohuar nga mundësitë që Evropa u ka dhënë shumë vendeve të tjera të botës.
Kthimi i borxhit të Evropës për stabilitetin dhe paqen
Populli shqiptar, i cili ka qenë pjesë e kulturës dhe historisë evropiane për mijëra vjet, ka kaluar përmes shumë sakrificave dhe sfidash për të arritur lirinë dhe pavarësinë. Evropa ka një borxh të madh ndaj shqiptarëve, i cili ka mbetur i pa shlyer në shumë aspekte. Ky borxh është borxhi i stabilizimit të Ballkanit, i integrimit të Kosovës dhe shteteve të tjera të rajonit, dhe i mbështetjes për zhvillimin e institucioneve demokratike dhe të drejtat e njeriut.
Sa më shpejt të shlyhet ky borxh, aq më shumë do të kontribuohet në forcimin e Bashkimit Evropian dhe në stabilizimin e një kontinent të bazuar mbi vlerat e lirisë, drejtësisë dhe bashkëpunimit ndërkombëtar.
