1. Konteksti Aktual: Serbia si Satelit i Rusisë dhe Sabotimi i Dialogut
Serbia ka dëshmuar në mënyrë të përsëritur se nuk është një palë e sinqertë në dialogun me Kosovën. Në vend që të angazhohet për një zgjidhje paqësore, Beogradi ka ndjekur një politikë të qëllimshme të destabilizimit të Kosovës, të cilën e ka ndërtuar mbi bazën e aleancës së saj strategjike me Rusinë.
Gjatë viteve të fundit, Serbia ka përdorur të njëjtat metoda që Rusia përdor kundër Ukrainës, siç janë:
Fuqizimi i grupeve paramilitare në veri të Kosovës (si “Brigada e Veriut”), të cilat janë të ngjashme me separatistët pro-rusë në Donbas.
Përhapja e dezinformatave për Kosovën në arenën ndërkombëtare, duke përdorur propagandën ruse.
Bllokimi i Kosovës në organizata ndërkombëtare, një taktikë e ngjashme me atë të Rusisë ndaj Ukrainës dhe Gjeorgjisë.
Sabotimi i çdo marrëveshjeje që e afron Kosovën me Perëndimin, ashtu siç Rusia bllokon reformat në vendet e ish-BRSS.
2. BE-ja dhe SHBA-ja përballë Strategjisë Sabotuese të Serbisë
BE dhe SHBA janë përpjekur të mbajnë një balancë mes Kosovës dhe Serbisë, por realiteti është se Kosova është pala konstruktive, ndërsa Serbia e përdor dialogun për të fituar kohë dhe për të sabotuar njohjen ndërkombëtare të Kosovës.
Dy emrat kyç në këtë proces tani janë:
Kaja Kallas, Kryeministrja e Estonisë dhe kandidate për kryetare të Komisionit Evropian, e cila pritet të ketë një ndikim të madh në politikën e BE-së ndaj Ballkanit.
Anders Sorensen, emisar i BE-së për dialogun Kosovë–Serbi, i cili ka një mandat të ri për të menaxhuar procesin.
Por, a mund ta bëjnë ata funksional dialogun, kur Serbia nuk e ka as synimin minimal për të zbatuar marrëveshjet?
3. Raste Konkrete që Tregojnë Sabotimin Serb të Dialogut
(a) Marrëveshja e Brukselit 2013 dhe Moszbatimi nga Serbia
Marrëveshja e Brukselit, e nënshkruar në 2013, kishte për qëllim integrimin e strukturave paralele serbe në Kosovë dhe normalizimin e marrëdhënieve.
Por çfarë ndodhi?
Serbia refuzoi shpërbërjen e plotë të strukturave paralele, duke i mbajtur ato aktive përmes financimit të fshehtë.
Nuk u zbatua marrëveshja për energjinë, duke lejuar serbët në veri të mos paguajnë rrymën për më shumë se dy dekada.
Serbia refuzoi lëshimin e targave RKS për automjetet e serbëve në veri, duke provokuar tensione artificiale.
(b) Marrëveshja e Ohrit 2023 dhe Qasja Sabotuese e Serbisë
Në mars 2023, me ndërmjetësimin e BE-së, u arrit Marrëveshja e Ohrit, e cila synonte de facto njohjen e Kosovës nga Serbia, përmes mosbllokimit të anëtarësimeve ndërkombëtare.
Çfarë ndodhi pas nënshkrimit?
Aleksandar Vuçiq refuzoi ta nënshkruajë dokumentin final, duke e bërë të pavlefshme marrëveshjen në praktikë.
Serbia bllokoi aplikimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, duke shkelur një nga pikat kyçe të marrëveshjes.
Vuçiq deklaroi hapur se “kurrë nuk do ta zbatojë këtë marrëveshje,” duke e bërë të qartë se Serbia vetëm fiton kohë nga dialogu.
(c) Rasti i Terrorizmit në Banjskë (Shtator 2023) – Një Paralajmërim për Luftë?
Në shtator 2023, një grup terroristësh serbë, të drejtuar nga Milan Radoiçiç – zëvendëskryetar i Listës Serbe dhe njeri i afërt me Vuçiqin – sulmuan Policinë e Kosovës në Banjskë, duke vrarë një polic kosovar dhe duke tentuar të krijojnë një konflikt të armatosur.
Çfarë tregon ky rast?
Serbia përdor grupe kriminale për të destabilizuar Kosovën, ashtu siç Rusia ka përdorur mercenarët e Wagnerit në Ukrainë.
Vuçiq nuk distancohet nga terroristët, por i mbron, duke i kthyer ata në “heronj të kombit serb.”
Kjo është një dëshmi e qartë se Serbia po përgatit terrenin për konflikte të armatosura në të ardhmen.
4. Çfarë Duhet të Bëjnë Kallas dhe Sorensen për ta Bërë Funksional Dialogun?
Nëse Kaja Kallas dhe Anders Sorensen nuk e kuptojnë se Serbia është një instrument i Rusisë në Ballkan, atëherë dialogu do të mbetet një farsë. Për ta bërë funksional, ata duhet të ndjekin një strategji të re dhe më të ashpër.
(a) Sanksione ndaj Serbisë për Shkeljet e Marrëveshjeve
BE duhet të ndalë fondet për Serbinë, nëse Beogradi nuk i zbaton marrëveshjet.
Serbia duhet të përjashtohet nga procesi i integrimit evropian, për sa kohë që nuk pranon realitetin e Kosovës.
(b) Përjashtimi i Rusisë dhe Kinës nga Çështjet e Ballkanit
Ndërprerja e marrëveshjeve ushtarake mes Serbisë dhe Rusisë.
Përjashtimi i ndikimit kinez në infrastrukturën strategjike të Serbisë.
(c) Pozicionim më i qartë pro-Kosovës nga BE-ja
Ndihmë më e madhe për integrimin e Kosovës në Këshillin e Evropës dhe NATO.
Qëndrim i prerë se Kosova nuk është palë e barabartë me Serbinë në dialog, por viktimë e politikave shkatërruese të Beogradit.
5. Përfundimi: Dialogu Nuk Mund të Funksionojë pa Ndëshkimin e Serbisë
Përderisa Serbia vazhdon të sillet si një satelit i Rusisë dhe refuzon marrëveshjet, dialogu është një farsë. Kallas dhe Sorensen nuk duhet ta vazhdojnë politikën e zakonshme të BE-së, por të imponojnë mecanizma ndëshkues ndaj Serbisë. Në të kundërt, dialogu do të jetë vetëm një instrument i Beogradit për të sabotuar Kosovën dhe për të realizuar objektivat e Kremlinit në Ballkan.
