Historia shqiptare është e mbushur me beteja të lavdishme që dëshmojnë për trimërinë dhe vendosmërinë e popullit tonë për të mbrojtur tokat dhe identitetin e tij. Një nga këto beteja, shpesh e anashkaluar në historiografinë e përgjithshme, është Beteja e Nokshiqit e vitit 1879. Kjo fitore e lavdishme kundër forcave malazeze dëshmon për aftësitë e shkëlqyera ushtarake dhe përpjekjet diplomatike të shqiptarëve në mbrojtje të trojeve të tyre. Në këtë 145-vjetor, është e rëndësishme të kujtojmë këtë ngjarje historike dhe të nxjerrim mësime për të ardhmen e kombit tonë.
Pas Luftës Ruso-Turke (1877-1878), Kongresi i Berlinit vendosi ndryshime territoriale në Ballkan, duke shpërblyer Malin e Zi me toka shqiptare, përfshirë Hotin, Grudën, Plavën dhe Gucinë. Kjo ndarje ishte e papranueshme për shqiptarët, të cilët nuk pranuan të dorëzonin trojet e tyre. Lidhja Shqiptare e Prizrenit, një organizatë patriotike dhe ushtarake e krijuar në vitin 1878, u bë mburojë e interesave shqiptare dhe organizoi rezistencën ndaj këtyre vendimeve të padrejta.
Në dhjetor të vitit 1879, trupat malazeze u përpoqën të pushtonin Nokshiqin, një zonë kyçe pranë Plavës dhe Gucisë. Shqiptarët, të udhëhequr nga prijës të shquar si Ali Pashë Gucia, Sulejman Vokshi dhe bajraktarët e krahinave përreth, ngritën një mbrojtje të organizuar dhe përdorën strategji të zgjuara luftarake. 1. Pozicionimi Taktil – Shqiptarët përdorën terrenin malor për të mbrojtur veten dhe për të zhvilluar luftë guerile kundër forcave më të mëdha malazeze. 2. Uniteti dhe Mobilizimi i Popullit – Fisnikët dhe populli u bashkuan për një qëllim të përbashkët, duke treguar se çështja kombëtare ishte mbi interesat lokale. 3. Kundërsulmet Vendimtare – Pas disa përleshjeve, shqiptarët kaluan në kundërsulm dhe zmbrapsën ushtrinë malazeze, duke e detyruar të tërhiqej me humbje të mëdha.
Fitorja e Nokshiqit ishte një sukses i jashtëzakonshëm për shqiptarët, jo vetëm në aspektin ushtarak, por edhe diplomatik. Për herë të parë, një komb pa shtet organizoi një rezistencë të suksesshme kundër vendimeve të fuqive të mëdha dhe mbrojti me armë tokat e tij. Kjo betejë ndihmoi në forcimin e qëndrimeve të Lidhjes së Prizrenit dhe i tregoi botës se shqiptarët nuk do të pranonin ndarjen e trojeve të tyre pa luftë.
Rëndësia e Bashkimit Kombëtar siç dëshmoi Beteja e Nokshiqit, uniteti ishte arma më e fuqishme e shqiptarëve. Edhe sot, sfidat kombëtare kërkojnë një bashkëpunim të ngushtë mes shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Mal të Zi dhe diasporë. Çështjet kombëtare duhet të jenë mbi interesat personale dhe politike.
Rëndësia e diplomacisë dhe zërit ndërkombëtar në 1879, shqiptarët jo vetëm që luftuan në terren, por përdorën edhe diplomacinë për të mbrojtur interesat e tyre. Edhe sot, është jetike që Shqipëria dhe Kosova të kenë një strategji të qartë diplomatike për të mbrojtur çështjet e tyre kombëtare në arenën ndërkombëtare.
Ruajtja e tokave dhe identitetit Kombëtar ashtu si paraardhësit tanë mbrojtën Nokshiqin dhe Plavën me jetën e tyre, sot kemi për detyrë të ruajmë gjuhën, kulturën dhe identitetin tonë kombëtar. Asimilimi dhe ndarja janë kërcënime që mund të shmangen vetëm përmes një angazhimi të vazhdueshëm në edukim dhe vetëdije kombëtare.
Beteja e Nokshiqit mbetet një nga shembujt më të ndritur të trimërisë dhe zgjuarsisë shqiptare. Në 145-vjetorin e saj, ajo na mëson se liria dhe dinjiteti kombëtar fitohen dhe mbrohen vetëm me përkushtim, unitet dhe vendosmëri. Ky është një mesazh i fuqishëm për brezat e sotëm dhe të ardhshëm: historia na mëson, por varet nga ne që të mos e përsërisim atë me humbje, por me fitore.
(Kumtesë me rastin e 145 vjetorit të "EPOPESË SË NOKSHIQIT")
Shkup, 18 shkurt 2025
