Instituti Politik i Harvardit, ka bërë një analizë të thellë mbi gjendjen politike, sociale dhe ekonomike në Kosovë. Analiza përshkruan Kosovën si shtetin më të ri në botë i cili po bën përpjekje për t`u konsoliduar.
Sipas HPR-së (Harvard Political Review), "tani, pas tre përmbysjeve të shpejta të qeverisë, ndarjes së vazhdueshme etnike, varësisë së paqëndrueshme nga kombet e huaja dhe ngërçit politik me Serbinë, vendi i ri do të përballet së shpejti me një moment krijimi ose prishjeje", transmeton gazeta “Bota sot”.
Më poshtë ju sjellim analizën e plotë:
A po i afrohet Kosova momentit të saj të llogaritjes?
Kosova, një komb i ri i Ballkanit Perëndimor i vendosur në skajin jugor të Serbisë, përfshin një zonë më të vogël se Connecticut dhe ka një popullsi prej më pak se dy milion banorësh, por rëndësia e saj gjeopolitike dhe historia e përgjakshme e kanë bërë atë që të jetë ndër pyetjet më të ngutshme të pazgjidhura në botë. Për vite me radhë, Kosova ka luftuar për njohje - vetëm 117 nga 193 shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara e pranojnë legjitimitetin e saj, sipas Ministrisë së Punëve të Jashtme. Tani, pas tre përmbysjeve të shpejta të qeverisë, ndarjes së vazhdueshme etnike, varësisë së paqëndrueshme nga kombet e huaja dhe ngërçit politik me Serbinë, vendi i ri do të përballet së shpejti me një moment krijimi ose prishjeje. A do ta çojë kjo administratë - me Albin Kurtin e Vetëvendosjes në krye të saj - Kosovën drejt një të ardhme të begatë në mesin e kombeve të Evropës, apo Kosova është e dënuar të zhytet në harresë diplomatike për vitet në vazhdim?
Kosova e vitit 2021
Më shumë se dy dekada pasi fushata e spastrimit etnik dhe gjenocidit të Slobodan Millosheviçit kaloi nëpër Gadishullin Ballkanik, efektet e Luftës së Kosovës mbeten gjithnjë të pranishme. Gjatë luftës, forcat serbe të sigurisë vranë dhe shpërngulën mijëra shqiptarë të Kosovës. Menjëherë pas luftës, shqiptarët e kthyer u hakmorën kundër serbëve dhe zyrtarëve serbë me dhunë dhe zjarrvënie.
Kujtimet e luftës i vuajnë edhe zyrtarët më të lartë politikë të Kosovës. Presidentja Vjosa Osmani, për shembull, ka thënë publikisht se ajo "ende mund ta ndjejë" tytën e një pushke serbe AK-47 në gojën e saj në moshën gjashtëmbëdhjetë vjeç. Ngjashëm, nënkryetarja Saranda Bogujevci u evakuua për mjekim në Mbretërinë e Bashkuar kur ishte fëmijë, pasi një plumb serb e la atë të plagosur rëndë. Shumica e 119 anëtarëve të tjerë të parlamentit, përveç 20 vendeve të rezervuara për pakicat kombëtare si serbët, janë shqiptarë që jetonin në Kosovën e kohës së luftës; kështu, shumica e qeverisë kosovare merr vendime politike në ekuilibër me këtë traumë viscerale.
Sot, të dy bashkësitë etnike jetojnë në izolim total nga njëri -tjetri. Xhepat e vegjël të serbëve shënojnë hartën kryesisht shqiptare të Kosovës, por ata rrallë komunikojnë. Tabelat e rrugës, të cilat me ligj përfshijnë gjuhën serbe dhe shqipe, shpesh dëmtohen me bojë të zezë me llak për të shfaqur vetëm gjuhën e komunitetit në të cilin ata qëndrojnë. Ekzistojnë struktura paralele të kujdesit shëndetësor dhe arsimor për të siguruar që shqiptarët dhe serbët të mos kujdesen dhe as të arsimohen së bashku. Ndoshta më shqetësuese, fëmijët e të dy komuniteteve gjithnjë e më shumë nuk flasin gjuhën e tjetrit, duke shtypur çdo shpresë për ndërveprim domethënës të përditshëm.
Fëmija i Dashur i Komunitetit Ndërkombëtar apo Dhimbje koke?
Prishtina është një qytet me flamuj. Një shëtitje nëpër kryeqytet ka të ngjarë të zbulojë emblemat e një duzine ose më shumë kombeve, për të mos përmendur statujën 10-këmbëshe të Bill Clinton që valëzon me dëshirë nga një shesh i shquar i qytetit (në, merrni këtë, Bulevardi Bill Clinton). Ndihma e huaj nga Turqia ka rindërtuar xhamitë e bombarduara nga zjarri, ndërsa Suedia dhe SHBA ndanë koston e një shtegu të gjerë ecjeje në perëndim të Pejës. Në fund të fundit, Kosova është një shtet i vogël, relativisht i dobët në zemër të Evropës, kështu që varet financiarisht nga kombet e huaja për ta mbajtur atë në këmbë.
Mbështetja e Kosovës në aleatët e saj i ka rrënjët në luftën e fundit të viteve 1990, siç bëjnë shumë nga tiparet e sotme të vendit. Më 24 mars 1999, Organizata e Traktatit të Atlantikut të Veriut filloi një fushatë sulmi ajror 78-ditor kundër njësive ushtarake serbe, e cila përfundimisht e detyroi Millosheviçin të tërhiqej dhe të lejonte forcat e NATO-s të hynin brenda kufijve të Kosovës. Pavarësisht se kanë vrarë shumë civilë, ndërhyrësit - veçanërisht Shtetet e Bashkuara - lavdërohen nga shqiptarët e Kosovës për dhënien fund të konfliktit rraskapitës.
Megjithatë, pas dy dekadash dhe një deklarate pavarësie, kombi i ri ka baza më të dobëta për të vazhduar të varet kaq shumë nga fuqitë ndërkombëtare. "Tani për tani, ne po përpiqemi ta ndihmojmë Kosovën të gjejë vendin e vet në botë," tha Ambasadori i SHBA në Kosovë Philip Kosnett për HPR. “E dini, ne kemi këshilltarë në sigurinë dhe zbatimin e ligjit; kjo nuk është diçka që ne mbikëqyrim në shumicën e ambasadave tona të tjera. "
Sigurisht, Shtetet e Bashkuara e përmirësuan ambasadën e tyre në Kosovë në një kompleks krejt të ri, multi-milion dollarësh në vitin 2019, i cili duket të jetë disi në kundërshtim me narrativën e zvogëlimit të përfshirjes së SHBA në rajon.
Megjithatë, pikëpamja mbizotëruese jashtë Ambasadës Amerikane është se e ardhmja e Kosovës - kryesisht për shkak të vendndodhjes së saj - është evropiane.
Anëtarësimi në Bashkimin Evropian padyshim që do të siguronte një mori përfitimesh për Kosovën dhe ekonominë e saj në vështirësi; Albin Kurti ka vërtetuar se anëtarësimi është një qëllim i menjëhershëm. Sidoqoftë, edhe duke shpërfillur shumë mënyra në të cilat standardet industriale dhe juridike të kombit nuk arrijnë të përmbushin ato të BE -së, pesë pengesa hedhin hapur shpresat e anëtarësimit të Kosovës: Spanja, Qipro, Greqia, Sllovakia dhe Rumania - shtetet anëtare të BE -së që nuk njoh pavarësinë e Kosovës.
Në shumicën e këtyre kombeve evropiane, mosnjohja është më shumë një funksion i çështjeve personale të brendshme sesa besimeve specifike në lidhje me legjitimitetin e Republikës së Kosovës. Spanja është shembulli i dukshëm; me një lëvizje të pavarur të Katalonjës, çdo njohje spanjolle e Kosovës mund të sinjalizojë hipokrizi ose dorëzim ideologjik ndaj katalanasve. Çështje të ngjashme të brendshme janë duke luajtur në Qipro me TRNC dhe Rumani me Székely Land.
Një precedent shqetësues
Ashtu si çdo shtet i porsalindur, Kosova ka përjetuar disa dhimbje në rritje. Që nga fillimi i vitit 2020, Ndërtesa e Kuvendit ka qenë shtëpia e katër qeverive të veçanta të drejtuara nga tre parti të ndryshme. Është e panevojshme të thuhet, zgjedhjet e parakohshme nuk ishin produkt i rrethanave të zakonshme. Mocionet e mosbesimit, aktakuzat për krimet e luftës dhe votat e paligjshme kanë luajtur secili rol në qarkullimin e qeverisë dhe në gatishmërinë që rezulton mes kosovarëve ndaj qeverisë së tyre.
Në nëntor të vitit të kaluar, Zyra e Prokurorit të Specializuar të Kosovës me seli në Hagë publikoi një aktakuzë ku akuzohej Presidenti i atëhershëm Hashim Thaçi për krime kundër njerëzimit dhe krime lufte. Më parë, Këshilli i Evropës, nën prokurorin zviceran Dick Marty, e kishte identifikuar Thaçin, një ish-udhëheqës të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), si mbretin kryesor të një operacioni të trafikimit të organeve që korrte zorrët e të burgosurve serbë. Menjëherë pas publikimit të aktakuzës së Hagës, Thaçi dha dorëheqjen si President i Kosovës.
Nuk do të mendonit se Thaçi ishte një kriminel lufte pas një udhëtimi nëpër Kosovë. Përgjatë asaj që duket në çdo autostradë, tabelat janë stolisur me fytyrën e Thaçit dhe emblemën e UÇK -së nën sloganin "Liria Ka Emer: UÇK". Kjo do të thotë, "Liria ka një emër: UÇK".
"Shumë qytetar të Kosovës i shikojnë luftëtarët e akuzuar të UÇK-së si heronj, e dini," tha Lars-Gunnar Ëigemark në një intervistë. Ëigemark ishte një kanal midis gjykatës dhe autoriteteve të Kosovës si kreu i Misionit të Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë. "Unë duhej t'i dorëzoja personalisht Presidentit Thaçi atë që në thelb ishte një urdhër arresti, të cilin kurrë nuk e prisja ta bëja."
Pse ky moment është vendimtar?
Albin Kurti ka një mundësi për të bërë ose rrënuar para tij. Jo vetëm keq bërjet e mëparshme ekzekutive kanë degraduar besimin ndërkombëtar dhe vendor në Kuvend deri në atë pikë sa të kërkojnë rezultate të shpejta, por një sërë faktorësh konvergjentë i kanë dhënë rëndësi unike qeverisë së tij, Vetëvendosje.
Sistemi aktual ekonomik i Kosovës është larg të qenit i qëndrueshëm. Për shkak të pagave të ulëta të vendit - Agjencia e Statistikave e Kosovës tregoi për pagën mesatare në 466 euro në muaj në vitin 2020.
Shumë qytetarë të Kosovës emigrojnë në Gjermani dhe Zvicër nga vjeshta në verë çdo vit. Për shkak se kujdesi për familjen është parimi kryesor i kulturës shqiptare, diaspora dërgon shuma të mëdha parash në në Kosovë. Në vitin 2020, remitancat përfshinin pothuajse një të pestën e PBB-së së Kosovës, një pjesë shumë më e madhe se ajo e çdo vendi tjetër evropian. Siç konfirmoi Kosnett, përqindja e lartë e dërgesave të diasporës në produktin e brendshëm bruto është një bombë kohore. Me kalimin e brezave, paratë, aktualisht një pjesë e domosdoshme e ekonomisë, do të zbehen. Sa më larg në gjenealogji një familje emigruese të jetë nga të afërmit e tyre në Kosovë, aq më pak të prirur ata do të ndiejnë për të eksportuar fonde.
Remitancat pasqyrojnë një fushë të varësisë së Kosovës nga kombet e huaja për ushqim. Të tjerat nuk janë të vështira për tu gjetur. Nga asistenca e Misionit të Bashkimit Evropian për Sundimin e Ligjit me operacionet e Sundimit të Ligjit deri tek donacionet e USAID -it drejt infrastrukturës dhe prodhimit në ndihmë ushtarake të NATO -s përmes Forcës së Kosovës, vendi mbetet shumë i varur nga bashkësia ndërkombëtare edhe dy dekada pas luftës. Nëse Osmani dhe Kurti - dhe, në vazhdim, Kosova - duan të vendosin pretendimin e tyre midis kombeve të botës, ata duhet të tërhiqen nga këto masa mbrojtëse për të fituar një autonomi më të gjerë.
Për më tepër, tensionet etnike midis shqiptarëve të Kosovës dhe serbëve mbeten një problem i rëndë. Muajin e kaluar, Dragica Gasic, një grua serbe e zgjedhur nga qeveria e Kosovës për t'u kthyer në qytetin e Gjakovës, iku nga banesa e saj pas ngacmimeve të mëdha. Gaziç thuhet se u kthye në Gjakovë - i cili ishte ndër qytetet e Kosovës që forcat serbe të kohës së luftës goditën më së rëndi - para se të fillonte programi qeveritar. Sidoqoftë, ishte lëndë djegëse për nacionalistët serbë si Petar Petkoviç, kreu i Zyrës së Qeverisë Serbe në Kosovë, i cili mbajti një takim të bujshëm me Gasiç më 28 qershor. Kurti dhe Vetëvendosje duhet të punojnë për të përmirësuar marrëdhëniet ndëretnike nëse njohja reciproke me Serbinë është prioritet, ashtu siç duhet të jetë.
Fatkeqësisht, marrëdhëniet dypalëshe midis Kosovës dhe Republikës së Serbisë po lëvizin në një drejtim përfundimisht të dobët. Më 14 korrik, qeveria Vetëvendosje njoftoi se do të rivendoste masat e reciprocitetit kundër Serbisë, të cilat janë barriera tregtare në përgjigje të masës së tarifave dhe NTM -ve që Serbia ka zbatuar kundër Kosovës. Masa të tilla përfshijnë refuzimin për të lejuar targat e regjistruara në Kosovë brenda kufijve serbë. Nismat si kjo, të cilat Kurti i përfshiu në mesin e premtimeve të tij të fushatës, janë një hap i dukshëm larg dialogut Serbi-Kosovë që bashkësia ndërkombëtare e dëshiron aq dëshpërimisht. Ndër pasojat e shumta të një marrëdhënjeje të dështuar midis dy shteteve është humbja e çdo anëtarësimi të mundshëm në BE për secilin; Gjermania ka thënë se nuk do ta pranojë Serbinë pa një marrëveshje njohjeje reciproke, ndërsa pesë anëtarët që nuk e njohin bllokojnë Kosovën.
Një e ardhme pavarësisht nga njohja?
Zyrtarët nga bashkësia ndërkombëtare dhe qeveria e Kosovës tërhiqen në pyetjen, "Kur mendoni se Serbia dhe Kosova do t'i zgjidhin të gjitha?" Disa besojnë se njohja serbe është një qëllim i paarritshëm për Kosovën; të tjerët ofrojnë vlerësime kohore midis 15 dhe 40 vjet.
Edhe pse njohja me siguri do të hapte kapacitetin për reforma më të gjera, përmirësime legjitime mund të bëhen në cilësinë e jetës në Kosovë ndërsa bota pret kohë për të zbutur hidhërimin serb.
"Dialogu midis Serbisë dhe Kosovës është “sine qua non” i zhvillimit në rajon," tha Ulrika Richardson, Koordinatore për Zhvillim për Kombet e Bashkuara në Kosovë. "Por me sa u tha, ka fusha në të cilat duhet të investojmë menjëherë."
"E para është arsimi," vazhdoi ajo në HPR. "Për shkak të mungesave, fëmijët këtu shpesh ndjekin shkollën vetëm dy, tre, katër orë në ditë, jo nga ora 8:00 deri në 4:00 si në Amerikë. Sistemi arsimor këtu duhet të përmirësohet sa më shpejt që të jetë e mundur. "
"Nëse përmirësoni arsimin, veprimet mjedisore dhe kujdesin shëndetësor," tha Richardson, duke plotësuar listën e saj të tre shqetësimeve kryesore të OKB -së për zhvillimin, "atëherë ju keni shtyllat e shoqërisë. Ky vend është plot me njerëz të rinj dhe të ndritshëm, dhe me atë lloj zhvillimi, Kosova mund të ketë një të ardhme të madhe. ”
Në fund të fundit, përpjekjet e bashkësisë ndërkombëtare për të harmonizuar infrastrukturën dhe prodhimin e Kosovës me standardet e Bashkimit Evropian janë të shumë anshme në qëllim. Edhe pse anëtarësimi në BE noton në distancë të largët, përpjekjet e përditshme të reformës sjellin kthim të menjëhershëm.
Puna e Komitetit Ndërkombëtar të Kryqit të Kuq pasqyron një shembull të tillë. Fokusi i tij, sipas Shefit të Misionit Agim Gashi, është zgjidhja e rasteve të personave të zhdukur gjatë luftës, nga të cilët 1,632 mbetën të pagjetur më 8 korrik. Këto hetime - të cilat zakonisht përbëhen nga varrosje fjalë për fjalë - janë të shëmtuara, por një mjet i domosdoshëm për shërimin e traumave të brezave që vazhdon ta mbajë Kosovën në gjendje të mbytur.
"Më pëlqen të shpreh rëndësinë e punës sonë në një alegori," tha Gashi në një intervistë.
"Një burrë po ecën nëpër një urë dhe humbet një monedhë ari në lumë. Disa orë më vonë, burri sheh një grup djemsh dhe u kërkon atyre të marrin monedhën për të. Pas ca kohësh kërkimi, djemtë e gjejnë dhe ia japin burrit, i cili i shpërblen me një monedhë ari nga xhepi i tij me vlerë të barabartë. ‘Atëherë pse do të na kërkoni monedhën?’ Pyesin djemtë. Burri përgjigjet: "Tani, nuk do të më duhej të kaloja këtë urë çdo ditë duke e ditur se një monedhë që e humba qëndron në fund të atij lumi."
Kosova përballet me një problem, në të cilin bashkësia ndërkombëtare është përfshirë me kënaqësi në vetvete. Me paqëndrueshmërinë që rezulton vijnë komplikime diplomatike, çështje të identitetit kombëtar dhe zbulimi i pikëllimit të pakufishëm. Por shteti i ri gjithashtu mban premtime të vërteta për një të ardhme pa varësi ndërkombëtare dhe ngërç politik. Gjithçka që mbetet për t'u parë është nëse udhëheqësit e saj do ta çojnë atje.
