Sekretari i Përgjithshëm i NATO, Mark Rutte, tha në Prishtinë se dialogu mes Kosovës dhe Serbisë është e vetmja mënyrë për të zgjidhur çështjet e hapura, duke shtuar se kërkohet fleksibilitet dhe kompromise.
“Për ta lëvizur këtë dialog përpara, të dyja palët duhet të tregojnë fleksibilitet dhe të bëjnë kompromiset e nevojshme dhe të përqendrohen në përfitimet afatgjatë”, tha ai.
E në lidhje me këtë temë në një prononcim për “Bota sot”, ka folur analisti Eduard Gashi.
Ai thotë se deklarata e Rutte nuk ështe një risi nga ndërkombëtarët pasi të njejtit duan kompromis.
E duke vazhduar bisedën Gashi flet për pozitën e Kosovës në dialog duke përmendur vonesat e saj strategjike.
“Deklarata e Mark Rutte-së nuk sjell asgjë të re nga qëndrimi standard i aleatëve perëndimorë: dialogu është rruga e vetme dhe të dyja palët duhet të bëjnë kompromise. Kjo është një retorikë e njohur diplomatike, por pyetja kryesore është çfarë do të thotë realisht “kompromis” për Kosovën dhe Serbinë?
Ku qëndron Kosova sot në këtë proces?
Kosova ka hyrë në dialog në një pozitë tashmë të disfavorshme për shkak të vonesave të saj strategjike. Në vend që të kishte siguruar një qëndrim të qartë dhe të palëkundur në negociata, shpesh ka reaguar në mënyrë të fragmentuar dhe të vonuar.
Shembuj të vonesave:
• Asociacioni i Komunave me Shumicë Serbe është bërë një çështje që përdoret kundër Kosovës, sepse nuk u adresua me një strategji proaktive. Serbia e shfrytëzon këtë si mjet presioni, ndërsa Kosova po i vjen radha për të dhënë llogari.
• Integrimi në organizata ndërkombëtare është ndjekur me ritëm të ngadaltë, duke mos shfrytëzuar momentet kur kishte mbështetje më të madhe ndërkombëtare.
• Në vend që Kosova ta vendoste Serbinë përballë kushteve të saj, ka ndodhur e kundërta: Perëndimi i kërkon Kosovës “zbutje” në këmbim të një njohjeje që nuk po vjen.
Kjo do të thotë se Kosova është duke negociuar me një prapambetje strategjike, duke e bërë më të lehtë për Serbinë që të luajë rolin e viktimës dhe të kërkojë lëshime”, u shpreh ai.
Gashi më tej foli për ndryshimet që Kosova ka pësuar këto vite duke thënë që e njejta tashmë po diskutohet të bëjë compromise.
Duke vazhduar ai përmend se si duhet të sillet Kosova karshi kësaj situate.
A po ngushtohet rrethi për Kosovën?
“Po, dhe kjo shihet qartë nga ndryshimi i tonit të aleatëve perëndimorë. Nëse më parë, sidomos pas vitit 2008, Kosova trajtohej si një kauzë e drejtësisë historike, sot ajo po shihet gjithnjë e më shumë si një faktor që duhet të bëjë “kompromise” për të ruajtur stabilitetin rajonal.
Si duhet të sillet Kosova?
Për t’u përballur me këtë realitet, Kosova duhet të adoptojë një pragmatizëm strategjik, jo të luhatet midis nacionalizmit emocional dhe nënshtrimit të pakushtëzuar.
a) Të luajë në ofensivë, jo në mbrojtje
• Kosova duhet ta vendosë Serbinë në pozicion mbrojtës, duke kërkuar qartësisht njohjen reciproke si bazë të dialogut.
• Në vend që të lejojë të diktohet nga kërkesat për Asociacionin, duhet ta kthejë çështjen: Çfarë do të bëjë Serbia me komunitetin shqiptar në Luginën e Preshevës?
• Çështja e të pagjeturve, e krimeve të luftës dhe e përgjegjësisë për gjenocidin duhet të jenë pjesë e negociatave në çdo fazë.
b) Të forcojë pozicionin e saj ndërkombëtar
• Kosova duhet të lobojë për integrim në NATO dhe BE jo si temë dytësore, por si përparësi kombëtare.
• Të krijojë aleanca më të forta me shtete që kanë interesa të qarta në stabilitetin e Kosovës, si Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar, dhe të mos mbështetet vetëm në SHBA.
c) Të përgatitet për çdo skenar
• Nëse Perëndimi e shtyn Kosovën drejt lëshimeve, ajo duhet të ketë një plan B: të krijojë një strategji për mbrojtjen e sovranitetit të saj me masa politike, ekonomike dhe diplomatike.
• Nëse Serbia refuzon çdo marrëveshje, Kosova duhet të jetë e përgatitur për të përballuar një skenar të gjatë të tensioneve, pa u ndikuar nga presioni ndërkombëtar për të bërë lëshime të njëanshme”, shpjegoi në hollësi analisti.
Tutje ai kërkon që Kosova të reagoj e të mos bëhet si Ukraina, duke përmendur disa nga përmisimet që vendi ynë duhet të bëjë.
“Përfundimi: Të mos bëhemi Ukraina e Ballkanit
Nëse Kosova nuk reagon me pragmatizëm, do të përfundojë si Ukraina: me shumë premtime, por pak veprime konkrete nga aleatët. Kompromiset nuk janë të dëmshme në vetvete, por kur vijnë nga një pozitë e dobët, atëherë ato kthehen në humbje.
Prandaj, Kosova duhet të:
✅ Rikthejë ofensivën diplomatike në vend që të mbrohet nga presioni ndërkombëtar.
✅ Krijojë kushte për Serbinë, jo vetëm të pranojë kushtet e saj.
✅ Mos bëjë kompromise pa përfitime të qarta dhe të garantuara.
Koha e naivitetit ka kaluar. Politika është lojë force, jo lojë morale.
A do të mund ta kishte forcuar Kosova veten pa u mbështetur te aleatët?
Në teori, është e vërtetë që asnjë shtet nuk duhet ta mbështesë të ardhmen e tij vetëm te aleatët, sepse interesat ndërkombëtare ndryshojnë. Vetë-mjaftueshmëria është një ideal i dëshirueshëm, por sa ishte realiste kjo për Kosovën?
Faktorët që e bënin të pamundur forcimin e Kosovës pa aleatët
✅ Rrethanat e pavarësisë – Kosova doli nga lufta me një ekonomi të shkatërruar, pa ushtri dhe pa infrastrukturë shtetërore. Pa ndërhyrjen e NATO-s, Kosova nuk do të ishte e lirë sot.
✅ Bllokimi ndërkombëtar – Kosova nuk kishte mundësi të zhvillonte një ushtri apo ekonomi të pavarur për shkak të kufizimeve të imponuara nga faktori ndërkombëtar. Për shembull, Moska dhe Pekini vazhdimisht e kanë bllokuar njohjen e Kosovës në OKB, duke kufizuar opsionet strategjike të Prishtinës.
✅ Gjeopolitika e Ballkanit – Serbia ka qenë historikisht më e fortë ushtarakisht dhe ekonomikisht. Pa aleatët, Kosova do të kishte qenë në një pozitë të pambrojtur, e ekspozuar ndaj kërcënimeve serbe.
Çfarë mund të kishte bërë Kosova ndryshe?
Megjithëse nuk ishte realiste të ndërtonte një forcë të pavarur pa ndihmën e Perëndimit, Kosova ka humbur kohë dhe mundësi për të forcuar veten brenda kufizimeve që kishte.
⚠️ Nuk ka ndërtuar një ekonomi të qëndrueshme – Vendi është ende i varur nga remitancat dhe investimet e huaja.
⚠️ Ka vonuar krijimin e Ushtrisë së Kosovës – Transformimi nga FSK në ushtri është vonuar për shkak të politikave të brendshme dhe presionit ndërkombëtar.
⚠️ Ka dështuar në diplomacinë proaktive – Në vend që të lobonte agresivisht për njohje të reja dhe për integrim në institucione ndërkombëtare, shpesh ka vepruar me pasivitet ose me taktika të dobëta”, foli analisti tutje.
Tutje, Gashi vazhdon kronologjinë e situatës duke treguar Kosovën në periudhën 1999-2020 duke thënë që e njejta ëshët vonë të marr vendime pa aleatët në këtë moment, sepse Kosova ka disa mungesa që në të ardhmen duhet të i ndryshoj.
“Përfundimi: Sa ishte reale vetë-forcimi pa aleatë?
Në periudhën 1999-2020, ishte e pamundur që Kosova të mbijetonte pa mbështetjen e aleatëve. Por sot, situata ka ndryshuar. Nëse Kosova vazhdon të jetë e varur nga të tjerët për çdo vendim strategjik, rrezikon të mbetet gjithmonë në një pozitë të dobët. Forcimi i Kosovës duhet të ndodhë tani, duke ndërtuar një ekonomi të fuqishme, një diplomaci më të zgjuar dhe një mbrojtje më të fuqishme – pa pritur gjithmonë nga aleatët të na shpëtojnë.
A mund të marrë Kosova vendime të mëdha pa aleatët në këtë moment?
Jo, sepse është tepër vonë për këtë qasje në afat të shkurtër. Kosova është tashmë e integruar në një sistem ku aleatët perëndimorë, sidomos SHBA dhe BE, kanë ndikim të drejtpërdrejtë në çdo vendim madhor. Nëse Kosova do të përpiqej tani të vepronte në mënyrë tërësisht të pavarur, do të rrezikonte të humbiste përkrahjen ndërkombëtare, gjë që Serbia do ta shfrytëzonte menjëherë.
Pse është e pamundur për momentin?
✅ Kosova nuk ka fuqi ekonomike për të ndjekur politika tërësisht të pavarura – Ajo është e varur nga ndihma ndërkombëtare dhe investimet perëndimore. Një shkëputje e menjëhershme nga kjo mbështetje do të sillte krizë ekonomike.
✅ Mungesa e fuqisë ushtarake – Ushtria e Kosovës ende nuk është e zhvilluar sa duhet për të garantuar sigurinë kombëtare pa NATO.
✅ Statusi ndërkombëtar i papërfunduar – Kosova nuk është anëtare e OKB-së dhe e NATO-s. Kjo e bën të vështirë të veprojë si një shtet me pavarësi të plotë strategjike.
✅ Aleatët nuk do ta lejonin – Perëndimi kërkon stabilitet në rajon dhe çdo përpjekje e Kosovës për të vepruar jashtë këtij kornizimi do të sillte presion të madh diplomatik dhe ndëshkime politike.
A mund ta ndryshojë këtë situatë në të ardhmen?
Po, por duhet strategji afatgjatë.
Nëse Kosova dëshiron të mos jetë gjithmonë në pozitë të varur nga aleatët, duhet të fillojë që tani të investojë në:
✔ Forcimin e ekonomisë – Pa ekonomi të qëndrueshme, nuk mund të ketë as diplomaci të fuqishme, as mbrojtje të fortë.
✔ Ndërtimin e ushtrisë dhe rritjen e kapaciteteve të mbrojtjes – Nëse Ukraina kishte ushtri të fortë para luftës, sot do të ishte më pak e varur nga Perëndimi. Kosova duhet të mësojë nga ky rast.
✔ Diplomaci më të fuqishme dhe më pak defanzive – Në vend që të presë nga SHBA dhe BE të negociojnë për të, Kosova duhet të ndërtojë marrëdhënie më të gjera gjeopolitike (p.sh. me vendet joanëtare të BE-së që e mbështesin).
✔ Krijimin e një qëndrimi strategjik të qartë – Nëse Kosova ka një plan të qartë për të ardhmen, do të ketë më pak nevojë të reagojë ndaj presioneve të momentit dhe më shumë mundësi për të vendosur vetë rregullat e lojës”, nënvizoi ai.
Në fund, analisti thotë që Kosova nuk mund të marrë vendime të mëdha pa aleatët, sepse e ka ndërtuar vetë sistemin e saj mbi këtë varësi mirëpo që duhet të punojë fortë që kjo të ndryshoj në të ardhmen.
“Përfundimi: Kosova është në kurth për momentin, por e ardhmja mund të jetë ndryshe
Në këtë moment, Kosova nuk mund të marrë vendime të mëdha pa aleatët, sepse e ka ndërtuar vetë sistemin e saj mbi këtë varësi. Por kjo nuk do të thotë se duhet të mbetet kështu përgjithmonë. Nëse nuk fillon që tani të krijojë një strategji afatgjatë për forcimin e saj, do të mbetet gjithmonë e varur nga vullneti i të tjerëve.
Pra, pavarësia e vërtetë e një shteti nuk është vetëm deklarata politike, por aftësia për të mbijetuar dhe vendosur vetë në çdo situatë. Kosova duhet të punojë për këtë që tani, në mënyrë që në të ardhmen të mos jetë thjesht një lojtar në tryezën e tjerëve, por një faktor që dikton lojën e vet”, përfundoi analisti Eduard Gashi për “Bota sot”.
