Elon Musk thuhet se ka konsideruar blerjen e TikTok përpara një ndalimi në të gjithë SHBA-të.
Por çfarë do të thoshte për shoqërinë nëse manjatë të teknologjisë do të konsolidonin ndikimin e tyre në rrjete sociale?
Me ndalimin e TikTok në SHBA më 19 janar pas vendimit të Gjykatës Supreme këtë javë për të mbështetur një ligj të diskutueshëm që detyron shitjen e tij, janë shfaqur raporte se miliarderi Elon Musk po shqyrton blerjen e aplikacionit popullor të videove të shkurtra.
Musk tashmë zotëron atë që ishte Twitter, të cilin e bleu në 2022 dhe e riemëroi X.
Ndërsa muajt e fundit, ai është kritikuar për përdorimin e platformës për të promovuar partitë e ekstremit të djathtë në politikën evropiane.
Por çfarë do të thotë kjo për ne të tjerët?
Ekspertët thonë se blerja e mundshme e TikTok nga Musk do të ishte “e papërshtatshme dhe e rrezikshme”.
Megjithatë, problemi i pronësisë së rrjeteve sociale që bie në duart e një numri gjithnjë e më të pakët të liderëve të fuqishëm të teknologjisë i paraprin Muskut ose ndonjë marrëveshjeje të TikTok.
Nëse një tjetër aplikacion si TikTok, të cilin miliona e përdorin çdo ditë, bie në duart e një miliarderi teknologjik, cilat janë pasojat e mundshme?
“Fuqia arbitrare në një shkallë shumë masive”
CEO i Meta, Mark Zuckerberg, Musk dhe themeluesit e tjerë të rrjeteve sociale kanë një “fuqi arbitrare” për të manipuluar se si publiku merr informacionin e tyre “në një shkallë shumë masive”, sipas Marc Faddoul, bashkëthemelues i AI Forensics.
Është një mendim që i bën jehonë të tjerëve në këtë fushë.
Pronësia e përqendruar do të thotë “është sipas dëshirës” së miliarderëve të vendosin se çfarë promovohet ose jo në kanalet e tyre pa ndonjë sfidë reale nga qytetarët, sipas Paul Reilly, pedagog i lartë i komunikimit në Universitetin e Glasgow në Mbretërinë e Bashkuar.
Për Reilly, lëvizja e fundit e Metas për kontrollimin e fakteve, është një shembull se si ata mund të ndryshojnë diskursin publik për të pasqyruar pikëpamjet e tyre.
“Ata shpesh promovojnë absolutizmin e fjalës së lirë, por është shumë keq e përcaktuar”, tha Reilly.
“Kur thonë se nuk kanë të bëjnë me censurën, ata censurojnë opinionet kur nuk janë dakord”, shtoi pedagogu.
Për shembull, hulumtimi nga Human Rights Watch zbuloi se Meta po censuronte zërat palestinezë në Instagram dhe Facebook, shkruan euronews.
Algoritmet e rrjeteve sociale përhapin gjithashtu pikëpamjet e këtyre manjatëve, duke e bërë më të lehtë “të zemërojnë njerëzit”, kështu që përdoruesit vazhdojnë të mbështesin partitë politike që janë në linjë me interesat e tyre të biznesit, sipas Fiona Scott Morton, bashkëpunëtore e lartë në institutin evropian Bruegel.
“Publiku është i hutuar, ata janë të keqinformuar, ata janë të zemëruar, ata janë emocionalë dhe kështu ata marrin një vendim për të votuar për të djathtën ekstreme”, tha Morton.
‘Përqendrimi ekstrem’ në rrjete sociale që nga viti 2012
Konsolidimi i aplikacioneve nga miliarderët tekonologjik filloi në vitin 2012, kur Facebook bleu Instagramin për 1 miliard dollarë (970 milionë euro).
Dy vjet më vonë, kompania bleu WhatsApp, një aplikacion i njohur i mesazheve, për 19 miliardë dollarë (18.47 miliardë euro).
Bëhet e ditur se të dyja blerjet janë nën hetim nga Komisioni Federal i Tregtisë i SHBA-ve (FTC) në një gjyq antitrust që do të nis në prill.
Dhe sipas Faddoul, të dyja blerjet ngritën shqetësime rreth “përqendrimit ekstrem” në tregun e rrjeteve sociale.
Përdoruesit tani postojnë si në Instagram ashtu edhe në Facebook, duke krijuar përmbajtje të përbashkët midis platformave.
Çështje të ngjashme antitrust do të lindnin nëse Musk do të blinte ndonjëherë TikTok sepse ai do të gjente një mënyrë për të integruar videon popullore në formë të shkurtër të aplikacionit me platformën e tij X.
Morton tha se blerja e mundshme e TikTok nga Musk mund të nënkuptojë manipulim të mëtejshëm të informacionit nga ai.
“Musk do të bënte të njëjtën gjë siç bëri në Twitter – të hiqte qafe moderimin e përmbajtjes, të hiqte qafe sigurinë, të hiqte qafe çdo standard dhe ta lërë të bëhet një lloj mjeti promovues i urrejtjes dhe i krahut të djathtë”, tha Morton.
Kush i kërkon llogari miliarderëve teknologjik?
Në SHBA, FTC është përgjegjëse për hetimin e çdo sjelljeje kundër konkurrencës nga rrjetet sociale dhe pronarët e tyre miliarderë.
Faddoul dhe Morton besojnë se administrata e ardhshme e Trumpit do të ishte e dobët në zbatimin e rregulloreve antitrust sepse shumica e qeverive republikane priren të favorizojnë fitimet e korporatave.
Përveç kësaj, themeluesit e rrjeteve sociale si Zuckerberg dhe Musk u pozicionuan përkrah presidentit të ardhshëm të SHBA-ve Donald Trump gjatë gjithë fushatës së vitit 2024 dhe deri më tani.
Arsyeja që miliarderët teknologjik mund ta bëjnë këtë, sipas Faddoul dhe Morton, është sepse Trump mund të zgjidhë çështjet ligjore për ta.
“Donald Trump mund të mbrojë Big Tech nga, për shembull, rregulloret dhe gjobat evropiane – kjo duket e mirë për Zuckerberg”, tha Faddoul.
Ndër tjera, Faddoul deklaroi se çdo përgjegjësi kundër drejtuesve të kompanive të rrjeteve sociale do të vijë nga BE-ja, me gjasë përmes zbatimit të Aktit të Shërbimeve Dixhitale (DSA).
Raportohet se Komisioni Evropian nisi një hetim mbi politikat e moderimit të përmbajtjes së Musk në X në 2023 dhe vendosi këtë javë të kërkojë më shumë dokumente.
“Është më e rëndësishme se kurrë të sigurohemi që ky tekst të zbatohet plotësisht dhe pavarësisht nga pasojat politike që mund të ketë”, tha Faddoul.
Megjithatë, siç thekson Faddoul, BE-ja nuk do të kishte juridiksion për të parandaluar një kompani që të blejë një tjetër nëse një nuk është evropiane.
Ekosistemi i ri i aplikacionit
Disa përdorues po mashtrojnë miliarderët teknologjik duke “migruar” në platforma të reja, si Bluesky, Mastodon dhe Signal.
Pak ditë përpara inaugurimit presidencial të SHBA-ve, lëvizjet në Gjermani, Austri dhe Francë panë shumë institucione që përgatitnin migrimin e tyre nga X në Bluesky.
Faddoul tha se Bluesky, në veçanti, ka një veçori që i lejon përdoruesit të zgjedhin se cilat algoritme do t’i ekspozohen.
“Duke mundësuar një infrastrukturë të hapur dhe të decentralizuar sipas dizajnit, ju në fakt krijoni kushte shumë më tepër, shumë më të mira për shfaqjen e pluralizmit”, tha Faddoul për mënyrën se si u projektua Bluesky.
Gjithashtu, këto aplikacione i lejojnë përdoruesit të kenë kontroll të plotë mbi të dhënat e tyre, diçka që është një kritikë ndaj platformave të tjera si X, e cila është akuzuar se e përdor atë për të trajnuar modele me Al ose për t’ia shitur palëve të treta.
Një mori platformash të rrjeteve sociale, shtoi Morton, do të nënkuptonte gjithashtu se ata do të duhet të ofrojnë një produkt më të mirë për të mbajtur përdoruesit.
Por, pavarësisht suksesit fillestar të Bluesky për ta bërë këtë, është sfiduese që platformat e reja të ngrihen në Meta ose X.
Ajo që duhet të ndodhë më pas, sipas Morton, është që qeveria federale e SHBA-ve të vendosë masa për t’i bërë këto rrjete sociale “të ndërveprueshme”, në mënyrë që njerëzit të mund të lidhen me miqtë e tyre në cilëndo platformë që ata zgjedhin.
