CNN — Aksionet amerikane ranë ndjeshëm të hënën — dhe kompania e prodhimit të çipëve Nvidia humbi gati 600 miliardë dollarë në vlerë tregu — pasi një zhvillim befasues nga një kompani kineze e inteligjencës artificiale, DeepSeek, vuri në dyshim dominimin teknologjik amerikan.
DeepSeek, një startup i krijuar vetëm një vit më parë, prezantoi javën e kaluar një model inteligjence artificiale të quajtur R1, i ngjashëm me ChatGPT, por me kosto shumë më të ulët krahasuar me modelet e OpenAI, Google apo Meta. Kompania deklaroi se kishte shpenzuar vetëm 5.6 milionë dollarë për fuqinë llogaritëse të modelit bazë, në krahasim me qindra miliona apo miliarda dollarë që shpenzojnë kompanitë amerikane.
Ky njoftim shkaktoi një tronditje në tregje, sidomos në sektorin e teknologjisë.
Indeksi Nasdaq, i dominuar nga kompanitë teknologjike, ra me 3.1%, ndërsa S&P 500 u ul me 1.5%. Ndryshe nga këto, Dow Jones u rrit me 289 pikë (ose 0.7%), për shkak të kompanive të kujdesit shëndetësor dhe konsumit që mund të përfitojnë nga zhvillimet në AI.
Kjo rënie e papritur ndodh në një kohë kur Meta deklaroi javën e kaluar se do të shpenzojë mbi 65 miliardë dollarë për zhvillimin e inteligjencës artificiale. Edhe Sam Altman, CEO i OpenAI, tha se industria e AI-së do të kërkojë investime në triliona dollarë për të mbështetur zhvillimin e çipëve të avancuar.
Marc Andreessen, investitor i njohur teknologjik dhe mbështetës i ish-presidentit Donald Trump, e quajti DeepSeek një "përparim të jashtëzakonshëm dhe mbresëlënës" në një postim.
Ajo që e bën më të habitshme arritjen e DeepSeek është fakti që Shtetet e Bashkuara prej vitesh kufizojnë eksportin e çipëve të avancuar drejt Kinës për arsye sigurie kombëtare. Kjo do të thotë që DeepSeek ka arritur të zhvillojë modelin e saj me kosto të ulët duke përdorur çipë të fuqisë më të ulët.
Rënia e aksioneve teknologjike
Aksionet teknologjike amerikane pësuan goditje të forta të hënën.
Nvidia (NVDA), furnizuesi kryesor i çipëve për AI, ra me pothuajse 17%, duke humbur 588.8 miliardë dollarë në vlerë tregu — humbja më e madhe që një kompani ka pësuar në një ditë të vetme. Kjo rënie tejkaloi rekordin e mëparshëm prej 240 miliardë dollarësh të vendosur nga Meta.
Meta (META) dhe Alphabet (GOOGL), kompania mëmë e Google, gjithashtu pësuan rënie të ndjeshme. Po ashtu, konkurrentët e Nvidia-s si Marvell, Broadcom, Micron dhe TSMC u prekën.
Sipas analistit Keith Lerner, sektori i teknologjisë përfaqëson rreth 45% të indeksit S&P 500. Ai tha: “Performanca e SHBA-ve ka qenë e lidhur ngushtë me teknologjinë dhe avantazhin që kompanitë amerikane kanë në AI. Dalja e modelit të DeepSeek ka ngritur pyetje mbi këtë avantazh dhe efektivitetin e shpenzimeve të mëdha.”
Një rotacion masiv jashtë investimeve në AI
Lajmi gjithashtu shkaktoi ndryshime të mëdha në investime.
Kompanitë energjetike, të cilat kishin përjetuar rritje për shkak të nevojës për energji për qendrat e AI-së, ranë ndjeshëm. Constellation Energy (CEG) ra me 21%, ndërsa Vistra (VST) dhe GE Vernova (GEV) gjithashtu pësuan humbje të mëdha.
Futures për gazin natyror ranë me 5.9%, ndërsa nafta ra mbi 2%.
Edhe kriptovalutat si Bitcoin pësuan humbje.
Ëështë kërëcënimi real?
Një arritje e vetme, sado mbresëlënëse, nuk mjafton për të rrëzuar vite të tëra përparimi në industrinë amerikane të AI-së. Për më tepër, një kalim masiv i klientëve drejt një startup-i kinez është i pamundur në afatin e shkurtër.
“Koha do të tregojë nëse kërëcënimi i DeepSeek është real,” tha Michael Block, strateg në Third Seven Capital. “Tregjet mund të kenë kërkuar një justifikim për të shitur dhe e gjetën këtu.”
Industria po e merr si të mirëqenë që kostoja e zhvillimit të R1 ka qenë kaq e ulët, por kjo mbetet për të u verifikuar. Megjithëse modeli R1 është konkurrues me ChatGPT për përdorime konsumatore, ai nuk ka provuar ende aftësi për zgjidhje komplekse industriale që kërkojnë investime masive në infrastrukturë.
“Falë talentit dhe burimeve të tij të pasura, SHBA vazhdon të mbetet vendi më premtues për zhvillimin e inteligjencës artificiale vetë-përmirësuese,” tha Giuseppe Sette, president i firmës Reflexivity për hulumtime në tregjet e AI-së.
