Vitet e fundit, gjalpi ka evoluar. Po, është ende i shijshëm - por përdorimi i tij ka ndryshuar. Dikur shmangej si një kënaqësi jo e shëndetshme, kohët e fundit është duke u riemërtuar si një superushqim thelbësor.
Të paktën në rrjetet sociale. Nga "dërrasat e gjalpit" te "kafeja me gjalpë" te "hurmat arabe të mbushura me gjalpë", duket se njerëzit nuk mund të ngopen me këtë nënprodukt të qumështit. Dhe nuk ndalet me kaq. Kohët e fundit, influencuesit e "dietës së mishngrënësve" kanë promovuar ngrënien e gjalpit si 'snackun' perfekt. "Është vërtet mirë për ty," thotë krijuesja e një videoje shumë të shikuar që shfaqet duke ngrënë një copë gjalpë.
Natyrisht, gjalpi ka qenë prej kohësh një ushqim i preferuar i shumë njerëzve - dhe, pavarësisht nëse zbutet në bukë ose shkrihet në salca, ekzaltimi rreth tij nuk është i ri. Por a janë të vërteta pretendimet e fundit se gjalpi është një ushqim i shëndetshëm që konsumohet më së miri në sasi të mëdha? Ja çfarë duhet të dini.
“Në thelb, mund të thuash se gjalpi nuk është aq i keq sa reputacioni i tij”, shpjegon nutricionistja Tanja Maxeiner. Megjithatë, ajo thekson se ndërsa gjalpi mund të përfshihet në një snack të shëndetshëm, ku snack nuk duhet të jetë i gjithi i përbërë vetëm nga gjalpi. “Nuk rekomandohet të hani më shumë se një deri në dy lugë gjalpë në ditë”, thotë ajo, duke vënë në dukje se falë përmbajtjes së lartë të yndyrës së ngopur të gjalpit, është më mirë të përmbaheni në sasi të moderuara.
Sa i përket trendit të snack-it me hurma dhe gjalpë, Maxeiner thotë se yndyra në gjalpë mund të ndihmojë në balancimin e rritjes së mundshme të sheqerit në gjak që mund të vijë nga ngrënia e një fruti të ëmbël.
“Një hurmë e mbushur me gjalpë nuk është thelbësisht e keqe, por nga pikëpamja ushqyese nuk është e përshtatshme si një snack i zakonshëm”, thotë ajo, duke shtuar se një snack i shëndetshëm duhet të përmbajë më pak yndyrë dhe më shumë proteina, antioksidantë, fibra dhe vitamina. (Mendoni: hummus dhe crudités, për shembull, apo edhe një hurmë të mbushur me gjalpë bajame.)
Për një kohë të gjatë, gjalpi konsiderohej i pashëndetshëm kryesisht për shkak të përmbajtjes së yndyrës së ngopur, e cila mund të kontribuojë në nivele më të larta të kolesterolit LDL (të keq) dhe në sëmundje të zemrës. Kjo është ende e vërtetë. Dhe megjithëse ka pasur disa studime të fundit që sugjerojnë se gjalpi mund të mos kontribuojë në sëmundjet e zemrës, shumica e ekspertëve (përfshirë Shoqatën Amerikane të Zemrës) pajtohen se njerëzit që monitorojnë kolesterolin e tyre në përgjithësi duhet të shmangin konsumimin e sasive të mëdha të gjalpit dhe ushqimeve të tjera që përmbajnë sasi të larta të yndyrës së ngopur.
Sipas një studimi të vitit 2021, lidhjet midis yndyrës së ngopur dhe LDL-së “varen nga burimi i ushqimit” – yndyrnat e ngopura nga ushqimet e fermentuara si kosi ose djathi u treguan se ulnin rrezikun e sëmundjeve të zemrës, ndërsa yndyrat e ngopura nga, e merrni me mend, “Gjalpi dhe mishi i kuq u tregua se rrisin rrezikun”, raporton Healthline.
Me këtë në mendje, hulumtimet më të fundit tregojnë se yndyrat bimore janë ende më të shëndetshme se yndyrat shtazore. “Kalimi nga një dietë e pasur me yndyrna të ngopura shtazore në një dietë të pasur me yndyrna të pangopura me bazë bimore ndikon në përbërjen e yndyrës në gjak, e cila nga ana tjetër ndikon në rrezikun afatgjatë të sëmundjes”, shkruan Science Daily në përmbledhjen e tyre të studimit të vitit 2024.
Mirë, kështu që të hash një copë gjalpë ndoshta nuk është një ide e mirë. Por a ia vlen të ndërroni gjalpin me margarinë? Në fund të fundit, alternativat e gjalpit vegan nuk përmbajnë asnjë yndyrë shtazore, apo jo? Epo, këtu është ideja: "Nëse hani një sasi të vogël, në fakt është më mirë të rrini te gjalpi," thotë Maxeiner. "Pavarësisht yndyrave shtazore, është ende një produkt natyral, ndërsa margarina shpesh përpunohet shumë dhe përmban aditivë."
Thënë kështu, Maxeiner vëren se kalimi në margarinë mund të jetë i favorshëm kur nevojiten sasi më të mëdha - si, për shembull, gjatë pjekjes. Vetëm sigurohuni që alternativa e gjalpit të jetë një produkt organik i bërë me vajra të shëndetshëm si ulliri ose avokado dhe mbani një sy për aditivë artificialë dhe vajra të hidrogjenizuar.
Por a ka gjalpi ndonjë përfitim të vërtetë shëndetësor? "Studiuesit po diskutojnë nëse acidi butirik që përmban mund të ketë një efekt pozitiv në sëmundjet kronike, por kjo ende nuk është vërtetuar qartë dhe vetëm studimet fillestare janë aktualisht në dispozicion," vëren Maxeiner. “Përveç kësaj, gjalpi përmban vitamina të ndryshme si D dhe A, si dhe magnez dhe kalcium - por për të qenë e sinqertë, kjo nuk është e rëndësishme në marrjen e rekomanduar, "vëren ajo.
