Të gjithë në bordin e aeroplanit të pasagjerëve dhe helikopterit të ushtrisë amerikane që u përplasën mbi Uashington DC të mërkurën mendohet se kanë vdekur.
Dhe pas disa përplasjeve fatale në vitin 2024, pasagjerët mund të shtrojnë pyetjen nëse aeroplanët janë me të vërtetë mënyra më e sigurt për të udhëtuar.
Në këtë drejtim, Sky News ka biseduar me ekspertët.
A po bëhen më të shpeshta përplasjet e aeroplanëve?
Siç kujton mediumi britanik, pati dy aksidente vdekjeprurëse në vetëm katër ditë në dhjetor.
Në ditën e Krishtlindjes, një raketë ruse rrëzoi një aeroplan të “Azerbaijan Airlines” nga Baku teksa po i afrohej Groznit.
Aeroplani u përpoq të devijonte, por përfundimisht u ul në përplasje – duke gjetur vdekjen 38 nga 67 personat në bord, duke përfshirë edhe pilotët dhe një stjuardesë.
Më 29 dhjetor, një fluturim i “Jeju Air” nga Bangkok u rrëzua dhe doli nga pista në aeroportin Muan në Korenë e Jugut – duke vrarë 179 njerëz dhe duke lënë vetëm dy të mbijetuar.
Marco Chan, ligjërues i vjetër për operacionet e aviacionit në Shkollën e Aviacionit dhe Sigurisë në Buckinghamshire New University, thotë se ndërsa për sa i përket vlerës nominale, 2024 “nuk ishte një vit veçanërisht i mrekullueshëm për sigurinë”, shkalla globale e aksidenteve të aeroplanëve është ende vetëm rreth 1.3 për një milion fluturime.
Ndërkohë, një studim i studiuesve në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts (MIT) vlerëson se midis 2018 dhe 2022 shkalla e vdekshmërisë në aeroplanët komercial ishte një për 13.7 milionë pasagjerë.
Kjo sugjeron që vdekjet në aeroplanë janë shumë më të rralla se sa ishin midis 2008 dhe 2017 – kur kishte afërsisht një vdekje për çdo 7.9 milionë pasagjerë – dhe midis 1968 dhe 1977, kur vdiq një në çdo 350,000 pasagjerë.
Kështu, Paul Kennard, një ish-pilot i RAF Chinook dhe konsulent privat i specializuar në shmangien e përplasjeve në ajër, theksoi se përplasjet janë ende “shumë të rralla”.
“Arsyeja pse ata bëjnë lajm është sepse janë kaq të rralla…”, ka thënë ai për Sky News.
Për shembull, duke krahasuar udhëtimin ajror me mënyrat e tjera të transportit, shifrat tregojnë se 1,607 njerëz u vranë në aksidente rrugore në Mbretërinë e Bashkuar gjatë vitit që përfundon në qershor 2024 – ekuivalente me rreth katër në ditë.
Ndërsa në rrjetin hekurudhor, 10 njerëz vdiqën midis prillit 2023 dhe majit 2024.
Cila është pjesa më e rrezikshme e një udhëtimi me aeroplan?
Chan, i cili është gjithashtu një pilot me përvojë i Airbus, thotë se ngritja dhe ulja janë fazat më “kritike” të çdo fluturimi.
“Ne i quajmë ato kritike, sepse, për shembull, gjatë ngritjes, motori është më afër fuqisë maksimale dhe rezervuari është gati plot – kështu që po përpiqeni të ngrini një aeroplan mjaft të rëndë nga toka”.
“Është e njëjta gjë me uljen, përpjekja për të sjellë një copë metali relativisht të rëndë në pistë do të thotë se çdo lloj mosfunksionimi mund të ketë një ndikim”.
Ai shton se ka shumë më pak rrezik ndërsa aeroplani gjendet në lartësi të madhe, pasi ka më pak trafik.
Cila pjesë e aeroplanit është më e sigurt?
Chan thotë statistikisht, njerëzit që ulen në pjesën e pasme të aeroplanit duket se kanë më shumë gjasa t’i mbijetojnë një aksidenti.
Mund të duket e qartë, por zoti Chan shton se vendi më i sigurt për të qenë është në vendin tuaj me rripin e sigurimit të lidhur.
Duke kujtuar vdekjen e një pasagjeri për shkak të turbulencave në një fluturim të Singapore Airlines në maj, ai këshillon të mbani rripat e sigurimit për sa më shumë të jetë e mundur, pasi turbulencat zakonisht ndodhin papritur, duke mos u dhënë njerëzve kohë të mjaftueshme për të vendosur atë ose për t’u kthyer në vendin e tyre.
A është udhëtimi ajror më i rrezikshëm në pjesë të ndryshme të botës?
Që nga rrëzimi në Uashington DC, disa ekspertë kanë pohuar se ka pasur prej kohësh shqetësime në lidhje me gjendjen e sistemit të kontrollit të trafikut ajror amerikan.
Analistja e industrisë së aviacionit Sally Gethin tha për Sky News se është “i vjetëruar”, ende “duke përdorur sisteme analoge” dhe ka mungesa të mëdha të stafit.
Dhe i pyetur nëse kjo do të thotë se fluturimet amerikane janë më të rrezikshme se të tjerët që udhëtojnë diku tjetër, zoti Kennard nuk është dakord.
“Shtetet e Bashkuara kanë një vëllim kaq të lartë fluturimesh – jo vetëm aeroplanë komercialë, por edhe aeroplanë ushtarakë dhe të përgjithshëm – kështu që statistikisht kanë më shumë gjasa të kenë më shumë incidente dhe aksidente”, shton ai.
E Chan thekson se niveli i rrezikut duket se varet më shumë nga aeroportet ku ngrihen dhe ulen aeroplanët.
“Disa aeroporte janë më sfiduese për pilotët që të zbarkojnë në mënyrë të sigurtë – por kjo do të thotë thjesht vendosja e trajnimeve shtesë”, thotë ai, duke dhënë si shembull aeroportin e Katmandu në Nepal.
Sipas tij, “kjo nuk do të thotë se shkalla e aksidenteve do të jetë më e lartë – sepse trajnimi shtesë zakonisht i bën gjërat më të sigurta”.
“Ndërsa me aeroportet që duken më të lehta për t’u operuar (në letër) – ose ku një pilot operon në baza javore – aksidentet mund të ndodhin sepse ndihen pak më të relaksuar dhe natyra njerëzore do të thotë se ata bëhen më të vetëkënaqur”.
Pra, pse aeroplanët janë kaq të sigurt?
Së pari, ekspertët theksojnë nivelet rigoroze të trajnimit që duhet t’i nënshtrohen pilotët dhe ekuipazhi tjetër.
Duke krahasuar pilotët dhe shoferët në rrugë, Kennard thotë: “Me udhëtimin rrugor, pasi të kaloni testin tuaj, mund të vozitni midis moshës 17 dhe 90 vjeç pa u ritestuar”.
“Dhe makina mesatare në rrugë kontrollohet dhe mirëmbahet dukshëm më pak se çdo aeroplan në qiell”.
Chan shton se procedurat e trajnimit po përditësohen vazhdimisht – veçanërisht pasi ndodhin përplasjet – për të parandaluar rishfaqjen e tyre.
Ai gjithashtu thekson se linjat ajrore me kosto të ulët nuk janë më pak të sigurta, pasi të gjithë transportuesit duhet t’u përmbahen të njëjtave rregullore.
Sipas tij, linjat ajrore me kosto të ulët zakonisht udhëtojnë në distanca më të shkurtra dhe për këtë arsye kryejnë më shumë fluturime, gjë që mund t’i bëjë ato më të sigurta pasi pilotët marrin më shumë përvojë të përsëritur të të njëjtat rrugë.
Së fundi, ai thekson se pothuajse të gjitha sistemet inxhinierike dhe kompjuterike në një aeroplan kanë “rezerva të paparashikuara” në rast se njëra dështon.
“Aeroplani është një sistem shumë i komplikuar – por është shumë i sigurt – me ‘rezerva’ të dyfishta, ndonjëherë të trefishta”, shton ai.
