Le të fillojmë nga një supozim, ndryshimi nuk është i lehtë. Pavarësisht nga qëllimi ynë, nëse është të ruajmë formën ose të vendosim një rutinë të mirëqenies, apo edhe t’i japim fund një marrëdhënieje jofunksionale, është e natyrshme të përjetojmë një rezistencë të caktuar ndaj ndryshimit.
Freud dhe Breuer (1895/1955) ishin të parët që futën konceptin e “rezistencës” në praktikën klinike. Kohët e fundit, neurobiologjia ka nxjerrë në pah fiziologjinë themelore të rezistencës ndaj ndryshimit.
Sot ne kemi njohuri të mjaftueshme për të trajtuar problemin nga këndvështrime të shumta dhe për ta zgjidhur atë. Zhvillimi i rezistencës ndaj ndryshimit fillon në fëmijërinë e hershme dhe mund të bazohet neurofiziologjikisht. Në fakt, si fëmijë ne mund të mësojmë një model personaliteti të ngurtë ose fleksibël.
Le ta pranojmë, ne jemi të ngurtë! Ne presim që realiteti të na përshtatet dhe jo anasjelltas. Megjithatë, një shkallë e mirë fleksibiliteti do të na lejonte të përfitonim nga çdo mjedis. Fleksibiliteti është çelësi për një jetë të lumtur, marrëdhënie të kënaqshme, gjumë të shëndoshë dhe stres të ulët. Në fakt, sa më i ngurtë është njeriu, aq më i mbyllur është, ngurrues për të ndryshuar, hezitues për të pranuar pikëpamjet e të tjerëve, skeptik ndaj të gjithëve, i zhgënjyer dhe paragjykuar.
Të jesh fleksibël nuk do të thotë të anulosh veten, të jesh tepër tolerant, të përshtatesh me gjithçka ose të mos kesh identitet! Përkundrazi, do të thotë të mësosh të reflektosh dhe ta bësh mirë! E di që pak njerëz janë mësuar të reflektojnë, shpresoj të jeni pjesë e asaj pakice që arrin të shfrytëzojë në maksimum funksionet e tyre njohëse. Sigurisht, ushtrimi i inteligjencës suaj shpesh sjell shumë telashe dhe zhgënjime, por më besoni, është më mirë të shohësh gjithçka dhe të kuptosh sesa të jetosh me kokën në rërë. Duke parë se çdo gjë shpërblehet në planin afatgjatë, shlyen të gjitha borxhet që ka jeta me ju!
E njëjta aftësi mendore, në fakt, nëse kombinohet me nocionet e duhura, ju jep rrugën për të ecur më mirë në jetë dhe në marrëdhënie. Po, sepse aftësia për të reflektuar vetëm nuk mjafton, vetëm inteligjenca është themelore, por jo vendimtare: nevojitet edhe dija! Ne duhet të mësojmë se si funksionon psikika jonë, përndryshe nuk do të arrijmë të kapim ato dinamika që mbartim me vete nga e kaluara dhe që na ndikojnë edhe sot… njëra prej tyre, ngurtësia jonë e lindur mendore.
Ngurtësia lind me një qëllim konservator. Organizmi ynë ka burime të kufizuara dhe kështu, sistemi ynë nervor funksionon me një mekanizëm të njohur si “ekonomia fiziologjike”. Kjo do të thotë, për të kursyer para, ai gjithmonë tenton të përdorë të njëjtat qarqe truri, që do të thotë se gjithmonë përforcon të njëjtat modele mendimi (dhe sjelljeje) në dëm të mundësive të reja për të kapur. Në praktikë, nëse në realitet ka elementë të rinj dhe të vjetër, sistemi juaj nervor do t’ju bëjë gjithmonë të zgjidhni elementët e vjetër, tashmë të njohur, duke përjashtuar të rinjtë nga vetëdija juaj. Tani ajo shpjegon pse ne priremi të bëjmë gjithmonë të njëjtat gabime, për të mos rënë në to, duhet të stërvitemi për të renë, të mësojmë ta shohim së pari dhe më pas ta kuptojmë. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të dini se si të reflektoni.
Koha dhe veprimi, dy gjëra të domosdoshme
Në praktikën e përditshme, për t’u marrë me një ndryshim, përpiquni të merrni parasysh vetëm dy faktorë: kohën dhe veprimin. Veprimi shpesh mbështetet nga modele të zakonshme të sjelljes, reagime që tani janë bërë automatike. Ndryshimi bëhet i vështirë pikërisht sepse udhëhiqemi nga një mekanizëm pothuajse automatik. Nuk është frika nga ndryshimi që na paralizon dhe na bën të ngecim, por janë përgjigjet tona automatike të mësuara.
Për këtë shërben faktori kohë. Kur ndiejmë një emocion apo impuls që na pushton, na duhet kohë për të reflektuar. Këtu bëhet thelbësore të ngadalësoni ritmin , të zvarritni riveprimin, të reflektoni dhe transformoni atë reagim automatik në veprimin e konsideruar dhe të dëshiruar. Shumë njerëz me natyrë të shkurtër kanë mësuar një model zemërimi.
Skenari është gjithmonë i njëjtë: ka një stimul të jashtëm, rritet vëllimi i zemërimit dhe bashkë me të edhe tensioni emocional, ja ku vjen shkarkimi i jashtëm! Njerëzit që duam lëndohen. Ajo që duhet të bëjmë për të ndryshuar është t’i japim vetes kohë. Zgjeroni kohën që kalon midis stimulit të jashtëm dhe reagimit tonë. Në atë moment, duhet të kemi durim të mirëpresim emocionet tona, t’i pranojmë ato pa rezistencë, ndoshta të përpiqemi të kuptojmë veten dhe që këtu të reflektojmë mbi reagimin tonë të mundshëm të dëshiruar (dhe jo automatik!).
Kur i japim vetes kohë, ne eliminojmë një nga modelet tona më të ngurta, atë të shkarkimit të menjëhershëm. Menjëhershmëria inkurajon të menduarit afatshkurtër. Kur mendojmë afatshkurtër, me mend çfarë? Asnjëherë nuk mendojmë për pasojat, harrojmë planet tona afatgjata dhe… mirupafshim ndryshim. Sa herë që lëmë modelin stimul->reaksion të fitojë, ne forcojmë qarqet tona primitive të trurit gjithnjë e më shumë.
Megjithatë, kur ne ngadalësojmë reagimin tonë dhe përpiqemi të bëjmë vlerësime më të kujdesshme të realitetit tonë (të brendshëm dhe të jashtëm), ne trajnojmë korteksin tonë paraballor, domethënë pjesën më të avancuar të trurit tonë, atë përgjegjëse për funksione të tilla si: puna. kujtesa, planifikimi, zgjidhja e problemeve, të menduarit kritik (…). Ngadalësim pas ngadalësimi, do të trajnoheni mjaftueshëm për të ndërmarrë veprime për të ndjekur qëllimet tuaja, duke lënë pas modelet e vjetra. Atëherë do të jeni në gjendje të thoni se keni ndryshuar!
Roli i mospranimit
Kur ka pjesë nga ne që i mohojmë, përfundojmë duke qenë shumë të përqendruar në luftën tonë të brendshme që nuk kemi burime të tjera për t’i ndarë për ndryshim. E vërteta është se ne kemi aftësi të kufizuara vëmendjeje, prandaj: ose angazhohemi të kritikojmë dhe dënojmë veten (ose të kritikojmë dhe dënojmë të tjerët dhe të jetojmë me kokën në rërë), ose angazhohemi të njohim veten më mirë, të mirëpresim veten për atë që jemi.
Në fund të fundit, për të pranuar veten, do të mjaftonte të kuptonim se sot jemi rezultat i shumë veprimeve dhe nuk ka asnjë faj në këtë. Çdo gjë që bëjmë dhe kush jemi ka një arsye që mund të gjendet në historinë tonë personale. Nëse mësojmë vërtet të njohim veten, atëherë do të bëhet e lehtë të pranojmë veten, sepse do të kuptojmë se gjithçka që jemi është një “sintezë e pashmangshme” , një “formë përshtatjeje” me mjedisin në të cilin jemi rritur.
Modelet tona automatike janë gjithashtu një formë përshtatjeje. Më parë dhashë shembullin e zemërimit. Edhe shpërthimet e zemërimit mund të jenë një formë përshtatjeje dhe të na tregojnë një histori personale plot padrejtësi, mungesë njohjeje dhe pak vëmendje ndaj emocioneve. Çdo skemë e ngurtë që na pengon të ndryshojmë sot e pati dobinë e saj dje.
Ky kuptim do të na bëjë të lirë, të lirë nga çdo gjykim dhe formë autokritike, gjithashtu të lirë për të ndryshuar. Jo më të burgosur të asaj që ka qenë, por të lirë të jemi ajo që dëshirojmë.
