Nuk ka asgjë më të bezdisshme sesa të shohësh veten të pasqyruar në defektet e nënës ose babait tënd. Kjo na shtyn të pyesim veten se si është e mundur që, pas një jete të kaluar duke kritikuar disa defekte apo sjellje, sot të sillemi në të njëjtën mënyrë, sikur të ishte trashëgimi familjare.
Kjo ngjashmëri na shqetëson deri në atë pikë sa ta mohojmë absolutisht. Ne e konsiderojmë të papranueshme, duke përfunduar duke e parë të reflektuar tek të tjerët. Kjo aktivizon fenomenin që në psikanalizë njihet si projeksioni ose sipas traditës popullore “të shohësh specin në syrin e tjetrit sesa dërrasën në syrin e vet”.
Ne priremi të përcjellim trashëgiminë familjare dhe të gjitha modelet e saj në marrëdhëniet tona shoqërore ose në familjen që krijojmë. Gjithçka që mësojmë gjatë zhvillimit mbetet e ankoruar tek ne dhe pa e kuptuar përfundojmë të pyesim veten nëse jemi vërtet të dënuar të përsërisim të njëjtat gabime si anëtarët e familjes sonë.
Pse është e rëndësishme trashëgimia familjare?
Trashëgimia familjare është një koncept që shkon përtej studimit të gjenetikës. Që nga lindja, madje edhe më parë, ne kurrë nuk ndalemi së mësuari. Ne imitojmë menjëherë atë që vërejmë në figurat tona referuese: mënyrën e tyre të të bërit të gjërave, të shprehurit, të menaxhimit të emocioneve… Dhe ne e përvetësojmë atë si një model për t’u ndjekur.
Ekziston një fazë zhvillimi në të cilën fëmijët nuk janë në gjendje të dallojnë egon e tyre nga ajo e prindërve. Duhet kohë që fëmija të zhvillojë personalitetin e tij dhe të kuptojë se ai është një qenie e pavarur. Kjo fazë është veçanërisht e dukshme gjatë adoleshencës, kur dikush dëshiron të afirmojë identitetin e tij dhe të mohojë çdo trashëgimi familjare.
Shifrat që rriten atje nuk janë thjesht një model, por model. Prindërit idealizohen plotësisht në fazën e hershme të fëmijërisë, deri në atë pikë sa, sipas teorive psikoanalitike, ka një rënie në dashuri me prindërit e njohur si kompleksi i Edipit ose Elektra.
A jemi të dënuar të përsërisim të njëjtat gabime si familja jonë?
Sigurisht që jo, ne nuk jemi të dënuar të kalojmë trashëgiminë familjare nëse nuk duam. Modelet me të cilat rritemi janë të brendshme të personalitetit tonë dhe ndoshta ndonjëherë ato shfaqen. Pavarësisht kësaj, ata nuk janë të vetmet modele për t’u referuar: jeta përbëhet nga përvoja personale që thurin pëlhurën e trashë të personalitetit tonë.
Marrëdhëniet që ndërmarrim në çift, miqësi apo vëllazëri, lëvizin, ndryshojnë apo transformojnë grupin e modeleve familjare që mbartim brenda nesh. Në këtë kuptim, trashëgimia familjare mund të konsiderohet si një barrë dhe një trashëgimi e çmuar për t’u ruajtur dhe për t’u transmetuar. Në disa raste, në fakt, është e mundur të rritet dhe të përmirësohet nga brezi në brez.
Për shembull, Anna Freud, vajza e psikiatrit të famshëm Sigmund Freud, dha një kontribut themelor në psikiatri me teoritë e saj mbi mekanizmat mbrojtës. Ai mori trashëgiminë e të atit dhe e çoi përpara, duke e zhvilluar më tej.
Përpjekje për të përmirësuar trashëgiminë e familjes
Përvoja familjare përbën bagazhin dhe modelet e të kuptuarit të botës që marrim si fëmijë nga prindërit tanë, të cilat lënë një gjurmë të thellë tek ne. Por kjo nuk do të thotë që ne jemi të paracaktuar të përsërisim veprimet e anëtarëve të familjes sonë për të cilat nuk jemi krenarë.
Terapitë familjare përfaqësojnë punë që synon përcaktimin e barrës së familjes aktuale dhe madje edhe të gjeneratave të mëparshme. Kjo i lejon individit të përdorë në mënyrë aktive modele të njohura që përsëriten në mënyrë të pandërgjegjshme dhe shkaktojnë dhimbje.
Ne jemi trashëgimtarë të familjarëve tanë si për sa i përket veprimeve dhe karakteristikave pozitive që na bëjnë krenarë dhe atyre që na shkaktojnë vuajtje dhe ngadalësojnë rritjen tonë personale. Por ne duhet të kujtojmë gjithmonë se ne mund të përmirësojmë trashëgiminë e familjes bazuar në përvojat tona personale dhe të kalojmë versionin më të mirë të vetes tek brezat e ardhshëm.
